Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch LHHVN Phan Xuân Dũng cho biết: Giai đoạn vừa qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu nhất định, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về kết quả tăng trưởng kinh tế, chất lượng cuộc sống của người dân. Tuy vậy, Việt Nam vẫn tồn tại những điểm hạn chế, trong đó có tình trạng thiếu lao động trình độ cao cả về số lượng và chất lượng, đặc biệt là các chuyên gia đầu ngành. Đây là yếu tố then chốt có tính quyết định tới quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam.
 |
| TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA: Có tình trạng thiếu lao động trình độ cao cả về số lượng và chất lượng, đặc biệt là các chuyên gia đầu ngành. |
Trước thực trạng phát triển của đội ngũ trí thức và yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, Đảng và Nhà nước đã chỉ đạo các cơ quan hữu quan xây dựng Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức đến năm 2030. Hội thảo được tổ chức để lắng nghe ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học góp phần giúp cơ quan xây dựng chiến lược tiếp thu, sửa đổi và hoàn thiện Dự thảo chiến lược.
Nhận xét về Dự thảo Chiến lược, Nhà Xã hội học Phạm Bích San (Viện Thông tin Kinh tế và Phát triển) cho rằng đề án được xây dựng công phu, các mục tiêu được đặt ra rõ ràng và các giải pháp theo cách tiếp cận phù hợp và xác đáng. Tuy nhiên, luận cứ khoa học trọng Dự thảo Chiến lược không thật vững chắc. Về mặt phương pháp luận, sẽ là tốt hơn nếu Dự thảo có sự trình bày cụ thể hơn về những phương pháp đã sử dụng: Sự hợp lý khi dùng những phương pháp đó và độ tin cậy của các thông tin thu được khi sử dụng những phương pháp đó. Đặc biệt là quy trình thu thập thông tin vì không có gì bảo đảm những người cung cấp thông tin hiểu đúng, hiểu rõ và chính xác những gì đang đặt ra. Cách nhìn nhận từ quan điểm đáp ứng như cầu thị trường trong Dự thảo còn mờ nhạt, điều dẫn đến những định hướng không phù hợp trong phát triển đội ngũ trí thức Việt Nam. Các mục tiêu thiên về định lượng mà không thấy chất lượng của đội ngũ trí thức được phát triển sẽ như thế nảo. Các ngưyên nhân về sự kém phát triển chưa thể hiện được đầy đủ ở ít nhất 3 góc độ: Cơ sở kinh tế, cơ sở xã hội, cách tổ chức nghiên cứu và ứng dụng khoa học không phù hợp.
Theo nguyên Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký LHHVN Phạm Văn Tân kiến nghị, ban soạn thảo cần quan tâm nghiên cứu phương án phân loại trí thức theo 3 khu vực: trí thức trong khu vực Nhà nước, trí thức trong khu vực thị trường (trong doanh nghiệp và các đơn vị sự nghiệp) và trí thức trong khu vực xã hội dân sự (các tổ chức xã hội, nghề nghiệp và ngoài xã hội).
Về chính sách đối với trí thức, theo ông Phạm Văn Tân đánh giá, nhìn chung các chính sách mới chỉ tập trung quan tâm nhiều tới đội ngũ trí thức trong khu vực Nhà nước. Trí thức trong khu vực doanh nghiệp, nhất là khu vực doanh nghiệp ngoài Nhà nước và trí thức trong các tổ chức xã hội chưa được quan tâm đúng mức, mặc dù lực lượng này chiếm tỷ lệ rất cao trong xã hội và là lực lượng chính tham gia vào quá trình đổi mới sáng tạo ở nước ta.
Về chính sách đầu tư tài chính, việc đầu tư tài chính cho khoa học và công nghệ còn thấp chưa đạt 0,5% tổng chi ngân sách Nhà nước và chưa đạt 0,7% GDP đã làm cho nền khoa học và công nghệ chưa thực sự trở thành động lực để phát triển kinh tế-xã hội. Vì vậy cần phải quan tâm đầu tư thỏa đáng cho khoa học và công nghệ để sớm tạo đột phá trong phát triển theo hướng hiện đại, phù hợp với xu thế của thời đại – ông Phạm Văn Tân nói.
Ông Nghiêm Vũ Khải, nguyên Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, nguyên Phó chủ tịch LHHVN cho rằng, có 3 yếu tố chính để khuyến khích, thu hút nguồn nhân lực khoa học và công nghệ, đó là đãi ngộ về thu nhập, môi trường hoạt động sáng tạo và sự tôn vinh. Ở nước ta, cả ba yếu tố này đều còn nhiều bất cập. Người làm khoa học chủ yếu hưởng lương hành chính với mức thu nhập thấp. Điều kiện, môi trường và văn hóa làm khoa học chưa khuyến khích đổi mới sáng tạo. Những lý do đó khiến nhà khoa học phai nhạt dần lòng đam mê nghiên cứu, mất dần sự tự tin và hoài bão cống hiến. Vì vậy, cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ trí thức.
Cũng theo ông Nghiêm Vũ Khải, việc phân loại trí thức theo đối tượng của đề án như nêu trong Dự thảo là chưa hợp lý, cách phân chia ít phổ biến, khó xác định tính chất, đặc điểm mang tính phổ quát cho từng nhóm; Căn cứ vào tính chất, đặc điểm theo lĩnh vực hoạt động của đội ngũ trí thức trong thực tế, Đề án tập trung phân theo 7 nhóm trí thức như sau: Nhóm trí thức y tế, giáo dục, vănhóa, khoa học và công nghệ; nhóm trí thức cán bộ, công chức; nhóm trí thức trong lực lượng vũ trang; nhóm trí thức trong các doanh nghiệp; nhóm trí thức hoạt động trong các tổ chức hội, xã hội - nghề nghiệp; nhóm trí thức là người Việt Nam ở nước ngoài; nhóm nhóm trí thức trẻ…
Kết luận hội thảo, Chủ tịch LHHVN Phan Xuân Dũng bày tỏ sự cảm ơn tới các nhà khoa học, các chuyên gia đã đóng góp ý kiến thẳng thắn, khách quan, đầy tâm huyết với tinh thần xây dựng, LHHVN sẽ tổng hợp các ý kiến tại hội thảo gửi tới các cơ quan soạn thảo để các cơ quan soạn thảo tiếp thu, sửa đổi và hoàn thiện Dự thảo chiến lược này.
