Hành trình sáng tạo biểu tượng quốc gia

Tâm huyết, tìm tòi, sáng tạo

Nhân dịp kỷ niệm 75 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2.9 (1945 – 2020), sáng 25.8, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phối hợp tổ chức triển lãm “Phác thảo mẫu Quốc huy Việt Nam – Họa sĩ Bùi Trang Chước”. Gần 200 tài liệu lưu trữ, hình ảnh về quá trình vẽ phác thảo mẫu Quốc huy Việt Nam của cố họa sĩ được giới thiệu tới công chúng. Đặc biệt, công chúng được chiêm ngưỡng bản gốc của hơn 100 bản vẽ chì, vẽ màu mẫu Quốc huy, tem, giấy bạc..

Trở lại lịch sử, Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, bộ máy nhà nước được hình thành và dần hoàn thiện. Bước sang những năm 1950, một số quốc gia trên thế giới chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Để tiếp tục củng cố, thiết lập, mở rộng quan hệ với các nước, khẳng định chủ quyền dân tộc thông qua hoạt động ngoại giao, Bộ Ngoại giao có Công văn gửi Ban Thường trực Quốc hội đề nghị làm Quốc huy, Quốc ấn. Cuộc thi sáng tác mẫu Quốc huy sau đó đã được phát động (năm 1951), thu hút sự tham gia của đông đảo họa sĩ trên cả nước. Lúc bấy giờ có nhiều họa sĩ và sinh viên ngành mỹ thuật tham gia với khoảng 300 mẫu dự thi. Trong đó, họa sĩ Bùi Trang Chước đóng góp số lượng lớn và 15 mẫu được lựa chọn, trình Chính phủ xem xét, phê duyệt.

Các mẫu phác thảo đa dạng về ý tưởng, kích thước thể hiện, qua đó công chúng có thể thấy tâm huyết của cố họa sĩ với việc tìm tòi, sáng tạo mẫu Quốc huy Việt Nam. Trong bản lưu bút “Tôi đã vẽ Quốc huy”, họa sĩ Bùi Trang Chước từng chia sẻ: “Tôi phác một số mẫu về hình dáng khác nhau, cũng dùng những bông lúa Việt Nam và cái đe hoặc bánh xe tượng trưng cho nông nghiệp. Về nội dung bên trong, tôi dùng hình tượng cây tre hoặc con trâu. Song thấy cây tre, con trâu ở một số nước Á đông khác cũng có, nên tôi lại dùng địa danh lịch sử như Đền Hùng, Gò Đống Đa, Ô Quan Chưởng hoặc Khuê Văn Các, Chùa Một Cột, Tháp Rùa. Nhưng tôi thấy các phác thảo đó về hình dáng còn rắc rối cầu kỳ, về nội dung cũng chưa được ổn: Cái thì về mảng hình trang trí không đẹp, cái thì dính dáng đến tôn giáo, cái thì mang tính chất lai căng”…

Cuối cùng, phác thảo mẫu Quốc huy Việt Nam của ông được trình bày theo hình tròn, hai bên chung quanh là bông lúa, có mấy bông rủ vào bên trong ôm cái đe ở phía dưới, tượng trưng cho nông nghiệp. Dưới đe là dải lụa sau này có chữ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, hai đầu dải lụa quấn hai bên bông lúa từ dưới lên mỗi bên hai đoạn. Ở giữa phía bên trong là ngôi sao trên nền đỏ. Dưới ngôi sao gần giữa trung tâm là vòng cung mặt trời có tia sáng chung quanh, gợi lên hình ảnh của buổi bình minh. “Toàn bộ Quốc huy tôi dùng hai màu vàng và đỏ, khi thực hiện sơn mài là sơn son thếp vàng, màu cổ truyền hoành phi câu đối của dân tộc ta hay dùng. Số mẫu này tôi làm hai bản: Một bản đưa đồng chí Côn để đệ trình Bác Hồ, và được Bác Hồ góp ý: Hình tượng cái đe là thủ công nghiệp cá thể, nên dùng hình tượng tượng trưng cho nền công nghiệp hiện đại. Còn một bản hiện nay tôi vẫn giữ”… họa sĩ Bùi Trang Chước viết.

Một số phác thảo mẫu Quốc huy của họa sĩ Bùi Trang Chước.

Xứng đáng được tôn vinh

Từ nỗ lực sáng tạo của nghệ sĩ, cũng như suy nghĩ trăn trở của lãnh đạo Đảng, Chính phủ và Ban Thường trực Quốc hội lúc bấy giờ, qua nhiều lần sửa chữa, mẫu Quốc huy chính thức ra đời. Theo TS. Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, mẫu Quốc huy Việt Nam là một cống hiến chung của giới mỹ thuật cách mạng Việt Nam, trong đó phải kể đến công lao của họa sĩ Bùi Trang Chước.

PGS. TS. Bùi Hoài Sơn – Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam cho rằng: Quốc huy đã thể hiện đặc trưng văn hóa dân tộc mà chúng ta có thể tự hào, hình tượng bông lúa biểu tượng cho nông dân, nông nghiệp, nông thôn – hằng số của văn hóa Việt. Bên cạnh đó, là hình bánh răng cưa thể hiện phấn đấu công nghiệp, xây dựng nên đất nước hùng cường mà chúng ta mong muốn hướng tới, không chỉ trong giai đoạn trước, mà còn cả ngày nay…

Còn theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam: “Chúng ta thấy những cống hiến thầm lặng của họa sĩ Bùi Trang Chước từ thời kỳ mỹ thuật Đông Dương. Tài hoa của ông đã tạo nên hình dáng tinh tế, từ tem, giấy bạc, đến mẫu bằng khen, huân chương, huy chương, Quốc huy của Nhà nước ta đều là từ đường nét chân xác, cảm động của họa sĩ. Hàng trăm bản thảo với nét chì tinh tế, chuẩn xác, cho thấy thời kỳ lao động nghiêm túc, thận trọng của ông… Những tài liệu được trưng bày thể hiện hành trình sáng tạo của họa sĩ Bùi Trang Chước để đến mẫu Quốc huy được lựa chọn và sau đó, theo chỉ đạo của Trung ương, họa sĩ Trần Văn Cẩn là người tiếp thu, chỉnh sửa, hoàn thiện”.

Tuy nhiên, “cho đến lúc này, những cống hiến của họa sĩ Bùi Trang Chước chưa được tưởng thưởng xứng đáng. Năm nay đang xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Đây là dịp để vinh danh những cống hiến có giá trị của họa sĩ cho đất nước. Cố họa sĩ Bùi Trang Chước rất xứng đáng được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật” – họa sĩ Lương Xuân Đoàn khẳng định.

“Vừa qua, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã tiếp nhận toàn bộ bản thảo, bản gốc thành quả sáng tạo cũng như tài liệu cá nhân của họa sĩ Bùi Trang Chước, bảo quản an toàn tại Lưu trữ quốc gia. Khối tài liệu này có giá trị đặc biệt, góp phần vào sự đa dạng của thành phần và loại hình tài liệu lưu trữ, là nguồn thông tin lưu trữ độc đáo, chân thực, có giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa, ngoại giao… Cục đã hoàn thành hồ sơ đề nghị Thủ tướng Chính phủ công nhận các tài liệu này là Bảo vật quốc gia”.

Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước Đặng Thanh Tùng

THẢO NGUYÊN

Bạn đang đọc bài viết Hành trình sáng tạo biểu tượng quốc gia
tại chuyên mục Văn hóa – Giải trí.
Cung cấp thông tin, liên hệ đường dây nóng:
0369452904 – 0977600308.
Hoặc Email: [email protected]
[email protected]

Nguồn link gốc: https://daibieunhandan.vn/hanh-trinh-sang-tao-bieu-tuong-quoc-gia-k9wrdmuvcg-46259