Nếu không chủ động “chinh phục” người tiêu dùng trong nước, ngành bán lẻ sẽ đối diện với nguy cơ bị hàng ngoại nhập qua mặt. Ảnh minh họa, nguồn internet.

Theo báo cáo về chỉ số kinh doanh khởi nghiệp trong lĩnh vực bán lẻ, Việt Nam đứng thứ 2 trên 54 quốc gia được khảo sát. Mặc dù thứ hạng cao nhưng quy mô các doanh nghiệp bán lẻ VN lại nhỏ và yếu thế so với các nhà đầu tư nước ngoài đang hiện diện tại VN trong lĩnh vực này.

Các tập đoàn kinh doanh bán lẻ lớn của nước ngoài như Lotte, Central Group, Aeon, Circle K, K Mart… đã đầu tư mạnh và chiếm lĩnh các vị trí, hạ tầng trên toàn bộ thị trường bán lẻ tại Việt Nam. Tập đoàn Central Group (Thái Lan) mua lại hệ thống siêu thị BigC, siêu thị điện máy Nguyễn Kim, mở hàng loạt các trung tâm mua sắm mang tên Robins, cửa hàng chuyên đồ thể thao Supersports tại Việt Nam. Một tên tuổi khác dù đến sau nhưng cũng nhanh chóng ghi dấu ấn với Aeon đầu tư 3 trung tâm mua sắm phức hợp quy mô lớn – Aeon Mall và định hình nhanh chóng chuỗi cửa hàng tiện lợi thông qua việc thôn tính thương hiệu Citimart. Trong những năm gần đây việc tham gia thị trường của các thương hiệu bán lẻ lớn từ nước ngoài đã khiến không ít doanh nghiệp VN co cụm, khó khăn, không ít doanh nghiệp đã phải bán hoặc thu hẹp hoạt động.

Quy mô dân số VN hiện là hơn 93,7 triệu người, cơ cấu dân số trẻ (60% dân số ở độ tuổi 18-50). Dự báo chi tiêu hộ gia đình tăng trung bình 10,5%/năm và sẽ lên mức 714 USD/ tháng vào năm 2020, trong khi tỷ lệ bao phủ của hệ thống bán lẻ hiện đại thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Cụ thể, Việt Nam chỉ đạt 25% tổng mức bán lẻ, trong khi ở Philippines là 33%, Thái Lan là 34%, Malaysia 60%, Singapore là 90%… Thị trường VN được đánh giá là nhiều tiềm năng phát triển nhưng những lợi thế này , trên thực tế đang rơi vào tay các doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài. Trong khi doanh nghiệp lớn từ nước ngoài dội vốn ồ ạt vào thị trường thì các doanh nghiệp Việt Nam lại đa phần là nhỏ và vừa với nguồn lực hạn chế và ngày càng lép vế.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, doanh số bán lẻ tăng qua từng năm. Nếu như năm 2010, doanh số bán lẻ của Việt Nam là 1677,3 tỉ đồng, thì đến năm 2018 con số này đã là 4440 tỉ đồng.

Phát biểu tại Diễn đàn Đầu tư tiếp thị và bán lẻ Việt Nam được tổ chức tại Hà Nội ngày 20/3/2019, TS Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nguyên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh đã cung cấp 1 con số thú vị về thị trường bán lẻ. Theo đó, bán lẻ là ngành được nhiều doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và khởi nghiệp nhất ở Việt Nam. Tuy nhiên doanh nghiệp VN có thể cạnh tranh được với các tập đoàn nước ngoài lớn tại VN hiện nay như Co.op hay Vingroup… lại quá ít.

Ngành bán lẻ hiện tăng trưởng trung bình 10%/năm. Cùng với đà tăng này, việc ứng dụng công nghệ mới đang làm bộ mặt của bán lẻ biến đổi nhanh chóng. Tuy nhiên người ta cũng hàng ngày, hàng giờ đối mặt với hàng giả, hàng nhái trong khi công tác thanh, kiểm tra, kiểm soát sự tuân thủ pháp luật đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ, chống buôn lậu, gian lận thương mại… của các cơ quan chức năng lại chưa thực sự hiệu quả.

Theo T.S Võ Trí Thành, hiện nay không có nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực bán lẻ của Việt Nam “trụ” lại được trên thị trường.

Sản xuất hàng hoá của VN vẫn nhỏ lẻ. Các biện pháp quản lý nhẳm đảm bảo chất lượng, chống hàng giả hàng nhái chưa hữu hiệu. Đối với sản xuất nông sản, tình trạng phong trào vẫn rất nặng khiến tình trạng dư thừa – mất giá vẫn liên tục sảy ra. Với thực trạng này, tỷ lệ hàng Việt tại các siêu thị đang được duy trì ở mức trên 80% song không bền vững. Một số ý kiến cho rằng, kiểm soát chất lượng và sự yếu thế của hệ thống doanh nghiệp bán lẻ VN sẽ có thể khiến tỷ lệ hàng VN tại các siêu thị giảm xuống trong tương lai. Vấn đề này sẽ khiến các nhà sản xuất trong nước tiếp tục gặp khó trong việc tổ chức kênh bán hàng và giảm khả năng tiếp cận người mua.

Mục tiêu của Chính phủ đề ra đến năm 2020, ngành bán lẻ hiện đại Việt Nam phải chiếm 40% thị trường. Tuy nhiên con số trên hiện chỉ đạt khoảng 25% trong khi khó khăn, thách thức lại ngày càng lớn hơn. Như vậy, chỉ còn chưa đầy một năm nữa cho mục tiêu “chinh phục” 40% thị trường của các doanh nghiệp Việt. Mặc dù ngay cả với 40% thì đây cũng là một con số khá khiêm tốn, khi với quy mô thị trường và các lợi thế cạnh tranh trong nước của doanh nghiệp nội là tương đối tốt. Như vậy, nguy cơ bị “thua” ngay trên sân nhà là hoàn toàn có thể xảy ra nếu các doanh nghiệp không tìm cho mình những hướng đi phù hợp để “chinh phục” thị trường nội địa nhiều tiềm năng.

Minh Giác