Công nghiệp xanh: Hướng phát triển bền vững
Phát biểu khai mạc, ông Chử Văn Lâm, Chủ tịch Hội đồng Biên tập Tạp chí Kinh tế Việt Nam nhấn mạnh những thành tựu nổi bật của Việt Nam sau gần 40 năm đổi mới. Từ một nền kinh tế nông nghiệp, Việt Nam đã vươn lên nhóm quốc gia có năng lực cạnh tranh công nghiệp trung bình cao, đóng góp hơn 30% GDP và nằm trong tốp 25 quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra thách thức: mô hình công nghiệp hiện tại gây áp lực lớn lên môi trường, xã hội và sức khỏe của cộng đồng.
“Phát triển công nghiệp theo cách cũ không còn phù hợp. Chúng ta cần tái định hình chiến lược để vừa duy trì tăng trưởng cao, vừa đảm bảo bền vững. Đây là bài toán hài hòa, không phải đánh đổi” – ông Lâm khẳng định.
Sau hơn ba thập kỷ công nghiệp hóa, công nghiệp hiện đóng góp khoảng 35% GDP và là trụ cột tạo việc làm chính của nền kinh tế Việt Nam.
Tuy nhiên, quá trình tăng trưởng nhanh đã kéo theo hàng loạt thách thức: 75% năng lượng vẫn đến từ nhiên liệu hóa thạch, giá trị gia tăng nội địa thấp, công nghiệp hỗ trợ còn yếu và các lĩnh vực như xi măng, luyện kim, khai khoáng tiếp tục gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Trong khi các ngành như năng lượng, giao thông đã bắt đầu quá trình chuyển đổi xanh, thì công nghiệp, trụ cột sản xuất quốc gia, vẫn chưa được đặt vào trung tâm chiến lược tăng trưởng xanh hay cam kết Net Zero. Điều này khiến Việt Nam đối diện nguy cơ tụt hậu khi các thị trường xuất khẩu lớn siết chặt tiêu chuẩn ESG và thuế carbon.
Doanh nghiệp Việt nỗ lực tham gia chuyển đổi xanh khu công nghiệp
Theo phân tích từ nhiều nghiên cứu và mô hình thực tiễn, việc đầu tư vào khu công nghiệp xanh có thể giúp tăng năng suất 15 - 25%, giảm chi phí vận hành đến 30% nhờ ứng dụng công nghệ cao, tuần hoàn, số hóa và sử dụng năng lượng tái tạo. Đây là yếu tố then chốt để doanh nghiệp Việt tiếp tục tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, khi các tập đoàn như Apple, Samsung, Nike… đều đưa ESG vào tiêu chí bắt buộc.
Ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng, “Cơ cấu công nghiệp hiện nay phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, chiếm hơn 70% giá trị xuất khẩu, trong khi tỷ lệ nội địa hóa còn thấp. Các ngành công nghiệp truyền thống như luyện kim, xi-măng, khai khoáng tiêu thụ tới 75% năng lượng hóa thạch, gây phát thải lớn, thách thức cam kết khí hậu quốc gia”.
Các ý kiến tham luận tại diễn đàn nhấn mạnh vai trò của khu công nghiệp thế hệ mới, tích hợp hạ tầng tuần hoàn, công nghệ tiên tiến và quản trị bền vững. Theo nghiên cứu, các khu công nghiệp xanh có thể tăng suất lao động 15-25%, cải thiện môi trường làm việc và thu hút nhân lực chất lượng cao. Đây được xem là mô hình tiên phong cho chuyển đổi công nghiệp xanh tại Việt Nam.
Diễn đàn xác định 4 ưu tiên chiến lược: tái định nghĩa tăng trưởng xanh trong sản xuất công nghiệp; hài hòa giữa tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững; đề xuất mô hình công nghiệp xanh phù hợp với thực tiễn Việt Nam; đề xuất mô hình công nghiệp xanh phù hợp với thực tiễn Việt Nam; tăng cường liên kết giữa Chính phủ, doanh nghiệp, chuyên gia và tổ chức quốc tế.
Diễn đàn Công nghiệp xanh 2025 đánh dấu bước khởi đầu cho chuỗi hoạt động thúc đẩy đối thoại công - tư, kết nối nhà hoạch định chính sách với doanh nghiệp và tổ chức phát triển. Đại diện các tổ chức quốc tế, hiệp hội và doanh nghiệp cam kết đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam, hướng tới một nền công nghiệp xanh-thông minh-bền vững, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.
Các chuyên gia khuyến nghị chiến lược phát triển công nghiệp cần hội tụ đủ bốn yếu tố: (1) định vị công nghiệp xanh là trọng tâm phát triển quốc gia; (2) xây dựng thể chế và tín dụng xanh đủ mạnh; (3) phát triển công nghiệp hỗ trợ có năng lực cạnh tranh; và (4) hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đào tạo nhân lực và chuyển giao công nghệ.
Đồng thời, Việt Nam cần thúc đẩy thị trường carbon nội địa, mở rộng nguồn vốn xanh, đa dạng hóa chương trình tín dụng và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu và trường đại học./.