Nhằm thảo luận, đánh giá mọi mặt về chủ đề này, sáng 17/7, tại Hà Nội, Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) đã tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội”.
Tại Diễn đàn “Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội”, các chuyên gia cùng thảo luận và nhất trí rằng các nền tảng số hóa như cổng thông tin điện tử giúp công khai ngân sách, kế hoạch phát triển, hoặc các quyết định hành chính, tăng cường sự giám sát của người dân. Hệ thống số hóa cũng giúp giảm thiểu các giao dịch trực tiếp, hạn chế cơ hội tham nhũng, như hệ thống đấu thầu điện tử quốc gia tại Việt Nam đã tăng tính minh bạch trong mua sắm công.
Theo các chuyên gia, lợi ích lâu dài và chặng đường xa hơn của chuyển đổi số chính là việc phân tích dữ liệu lớn từ các cơ quan nhà nước có thể hỗ trợ dự báo và hoạch định chính sách, như dự báo nhu cầu y tế hoặc quy hoạch đô thị. Đồng thời, giúp các cơ quan nhà nước dễ dàng tham gia vào các nền tảng toàn cầu, học hỏi kinh nghiệm và thu hút đầu tư.
Tuy nhiên, chuyển đổi số trong khu vực công đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến cơ sở hạ tầng công nghệ và nguồn lực. Trong đó, phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ tại các cơ quan Nhà nước còn nhiều lạc hậu. Nhiều nơi vẫn sử dụng các hệ thống công nghệ cũ, không đồng bộ, gây khó khăn trong việc tích hợp các giải pháp số hóa mới, như các hệ thống lưu trữ dữ liệu riêng lẻ, không tương thích, làm chậm quá trình chia sẻ thông tin.
Ngân sách dành cho chuyển đổi số thường bị giới hạn, đặc biệt ở các địa phương hoặc cơ quan cấp cơ sở. Việc triển khai hạ tầng như trung tâm dữ liệu, mạng lưới 5G, hoặc phần mềm quản lý đòi hỏi chi phí lớn, nhưng nguồn lực tài chính thường không đủ. Khu vực công thường gặp khó khăn trong việc thu hút và giữ chân nhân tài công nghệ do mức lương không cạnh tranh so với khu vực tư nhân. Các chuyên gia về trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng, hoặc phân tích dữ liệu thường chọn làm việc cho các công ty công nghệ lớn...
Theo ông Nguyễn Hữu Thái Hòa - Phó Viện Trưởng Viện Trí Việt IVM - VUSTA (Bộ Khoa học và Công nghệ), Chủ tịch VDIC, Trung tâm Thông tin Truyền thông số Việt Nam của Hội Truyền Thông Số (VDCA): “Việc thiếu một kiến trúc công nghệ thống nhất giữa các cơ quan dẫn đến khó khăn trong việc kết nối dữ liệu, chẳng hạn như cơ sở dữ liệu dân cư, thuế, hoặc y tế. Đội ngũ cán bộ, công chức thường thiếu kỹ năng sử dụng các công cụ số hóa, đặc biệt ở các khu vực nông thôn hoặc các cơ quan nhỏ. Việc đào tạo lại nhân lực đòi hỏi thời gian và nguồn lực lớn. Trong khi đó, một bộ phận cán bộ, công chức có tâm lý e ngại hoặc không sẵn sàng thích nghi với các quy trình số hóa mới, do sợ mất việc hoặc không quen với công nghệ”.
Do đó, theo ông Nguyễn Hữu Thái Hòa, cần ưu tiên một loạt giải pháp mang tính tổng thể. Trước hết tăng đầu tư cho hạ tầng công nghệ, đặc biệt là trung tâm dữ liệu quốc gia và mạng 5G tại các địa phương còn hạn chế về điều kiện tiếp cận. Bên cạnh đó, phải đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực không chỉ cho cán bộ kỹ thuật mà cả công chức hành chính, thông qua các chương trình kỹ năng số kết hợp cùng các trường đại học và doanh nghiệp.
Còn chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh, chuyển đổi số trong khu vực công không chỉ là bài toán công nghệ hay hạ tầng kỹ thuật, mà là vấn đề kinh tế – tổ chức ở cấp quốc gia, liên quan đến hiệu quả phân bổ ngân sách, năng lực vận hành bộ máy và khả năng điều tiết thị trường của Nhà nước. Do đó, cần tiếp cận chuyển đổi số theo tư duy thể chế, đặt trọng tâm vào các yếu tố năng suất – hiệu quả, chi phí – hiệu lực, nhằm biến chuyển đổi số thành động lực nội sinh cho cải cách và phát triển bền vững.
Các quốc gia thành công trong chuyển đổi số đều nhấn mạnh phát triển năng lực sử dụng dữ liệu để hoạch định chính sách, thiết lập cơ chế điều phối chiến lược số và nâng cao kỹ năng số không chỉ cho kỹ thuật viên mà cho cả đội ngũ hoạch định và giám sát chính sách.
Đối với quá trình này ở Việt Nam, ông Nguyễn Minh Khôi - Giám đốc Chính sách và Chuyển đổi của Viện Tony Blair vì Thay đổi Toàn cầu (TBI) đề xuất, cần thử nghiệm các mô hình như sandbox (cơ chế thử nghiệm có kiểm soát), sáng kiến trí tuệ công và xây dựng liên minh năng lực số để định hình cách tiếp cận chuyển đổi số bền vững hơn./.