Xây dựng khung năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho sinh viên

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại cách con người làm việc

Ngày nay, sự trỗi dậy nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại cách con người làm việc, học tập và đổi mới sáng tạo. AI không còn là mối quan tâm của tương lai mà đã trở thành một yêu cầu cấp thiết ở hiện tại.

Theo ý kiến của nhiều chuyên gia tại tọa đàm, trí tuệ nhân tạo ngày càng trở thành một phần không thể tách rời trong cuộc sống, đòi hỏi các hệ thống giáo dục phải chủ động trang bị cho người học năng lực sử dụng và đồng sáng tạo AI một cách có trách nhiệm, hiệu quả và đạo đức. Việc tích hợp các mục tiêu học tập về AI vào chương trình giáo dục chính thức là điều thiết yếu, nhằm giúp sinh viên và giảng viên tiếp cận AI một cách an toàn, có ý nghĩa và sẵn sàng thích ứng với một xã hội đang chuyển đổi số mạnh mẽ. Những cơ sở giáo dục không đáp ứng yêu cầu này sẽ khó duy trì được tính phù hợp và khả năng cạnh tranh trong bối cảnh mới.

Chia sẻ tại toạ đàm, ông Đăng Văn Huấn - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học, Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, việc ứng dụng AI trong hoạt động đào tạo và quản trị hiện đang đặt ra nhiều vấn đề như: làm thế nào để thẩm định, kiểm chứng số liệu và thông tin nhằm đảm bảo tính chính xác và minh bạch của những nội dung do AI tạo ra; vấn đề trong định vị vai trò của người dạy và người học cũng như vấn đề về đạo đức trong ứng dụng AI… Đây là những vấn đề đang rất được quan tâm tại các cơ sở giáo dục.

Theo đánh giá, trong thời gian qua, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã thể hiện sự tiên phong trong việc triển khai khung năng lực số do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành đầu năm 2025.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cho biết từ cuối năm 2019, trường đã tăng cường ứng dụng công nghệ vào giảng dạy trên nền tảng các ngành khoa học xã hội và nhân văn truyền thống, bao gồm cả những ngành mang tính hàn lâm, cổ điển.

Đó là lý do khi đại dịch Covid-19 xảy ra, nhà trường không bị động, thậm chí là một trong những cơ sở giáo dục đại học thích ứng rất nhanh với công nghệ hóa giáo dục để đào tạo trực tuyến.

GS.TS Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh, nếu như cách đây khoảng 2 năm, khi ChatGPT ra đời, nhiều người vẫn còn tò mò hay dè dặt, thậm chí hoài nghi thì chỉ 1 năm trở lại đây, câu chuyện trí tuệ nhân tạo dường như đã trở thành “hơi thở hằng ngày” và môi trường giáo dục, trong đó có giáo dục đại học không thể đứng ngoài cuộc.

“Do đó, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn quyết tâm trong thời gian tới sẽ hoàn thành đúng kế hoạch, lộ trình ban hành khung năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho sinh viên”, ông nói.

Đề xuất 6 miền năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho sinh viên

Khung năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho sinh viên là kết quả hợp tác giữa Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Tập đoàn Meta, trong khuôn khổ dự án Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy, học tập và nghiên cứu.

Để xây dựng Khung năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho sinh viên, nhóm chuyên gia đã khảo sát và đánh giá năng lực trí tuệ nhân tạo và nhu cầu phát triển năng lực này của 1.000 sinh viên, học viên và nghiên cứu sinh để làm cơ sở thực tiễn thực tiễn. Đồng thời, tham chiếu các khung năng lực tham chiếu đang được sử dụng rộng rãi trên thế giới, từ đó phát triển một khung năng lực phù hợp cho sinh viên tại Việt Nam.

Nhóm nghiên cứu đã đề xuất Cấu trúc Khung năng lực AI cho sinh viên bao gồm 2 phần: Các năng lực thích ứng lâu dài và Các năng lực AI cụ thể, với 6 miền năng lực gồm: Hiểu biết về AI và dữ liệu (AI hoạt động như thế nào?), Tư duy phản biện và đánh giá AI (Làm thế nào tôi đánh giá được đầu ra của AI?), Đạo đức và trách nhiệm trong sử dụng AI (Làm thế nào tôi đảm bảo AI được sử dụng một cách đạo đức và có trách nhiệm?), Lấy con người làm trung tâm, Trí tuệ cảm xúc, Vị sáng tạo (Làm thế nào để con người vẫn giữ vai trò trung tâm?), Ứng dụng AI cho chuyên môn (Tôi áp dụng AI như thế nào trong một bối cảnh cụ thể?) và Thiết kế và phát triển hệ thống AI (Tôi có thể tạo ra hệ thống AI như thế nào?).

Mỗi miền năng lực được thiết lập theo 4 cấp độ phát triển: thành thạo, thông thạo, chuyên sâu và làm chủ, phù hợp với năng lực tiến triển của sinh viên trong suốt quá trình học tập và làm việc sau khi ra trường.

Dựa trên tầm nhìn coi sinh viên là những công dân có trách nhiệm và đồng sáng tạo cùng AI, khung năng lực nhấn mạnh vai trò của việc đánh giá phản biện các giải pháp công nghệ, nhận thức rõ trách nhiệm xã hội trong thời đại AI, thúc đẩy việc học tập suốt đời, và phát triển các giải pháp AI mang tính bao trùm và bền vững.

Nhấn mạnh khả năng tự học của sinh viên trong khung năng lực AI

Tại toạ đàm, nhiều ý kiến đóng góp từ những chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ, giáo dục và các doanh nghiệp, nhà tuyển dụng được đưa ra thảo luận, nhằm xây dựng, đóng góp cho các nội dung của Khung năng lực trí tuệ nhân tạo dành cho người học.

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quý Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội: Khung năng lực trí tuệ nhân tạo cần tích hợp thêm hệ thống phân loại sắp xếp các mục tiêu học tập (bloom) đang được ứng dụng trong các trường đại học. Ngoài ra, cần nhấn mạnh khả năng tự học của sinh viên trong khung năng lực này.

Trong khi đó, Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Quế Anh - nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội lại nhấn mạnh việc cá thể hóa người học trong các chương trình đào tạo, nhất là trong việc xây dựng khung năng lực trí tuệ nhân tạo của người học.

Theo TS Nguyễn Gia Hy, thành viên Dự án hợp tác giữa USSH và Meta - giảng viên môn Trí tuệ nhân tạo tại Swinburne University - Úc, Nhà sáng lập SkillPixel, hiện nay, các doanh nghiệp đang có nhu cầu tuyển dụng cả những người ngoài lĩnh vực chuyên môn, nhưng cũng yêu cầu ứng viên phải có khả năng sử dụng AI khá thành thạo.

TS Nguyễn Gia Hy cho rằng, nếu khung năng lực này được ứng dụng rộng rãi trong các trường đại học sẽ tạo ra một điều kiện rất phù hợp và thuận tiện cho các doanh nghiệp. Các nhà tuyển dụng sẽ biết được năng lực tổng thể của ứng viên và khả năng sử dụng AI của họ trong lĩnh vực cụ thể đến mức nào.