Từ vị thế của một trung tâm hành chính – du lịch – dịch vụ khu vực miền Trung, Đà Nẵng đang chuyển mình mạnh mẽ để trở thành một cực phát triển mới với trọng tâm là kinh tế tri thức, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong lộ trình đó, mục tiêu đến năm 2035 về nguồn nhân lực và doanh nhân không chỉ dừng lại ở việc gia tăng số lượng, mà quan trọng hơn là nâng cao chất lượng, tính chiến lược và khả năng hội nhập quốc tế của lực lượng lao động và doanh nghiệp. Đây là bước chuyển đổi căn bản, phù hợp với bối cảnh Đà Nẵng muốn thoát khỏi “bẫy trung bình” của đô thị tầm trung để vươn tới vị thế đô thị thông minh – sáng tạo cấp vùng và tiểu vùng ASEAN.
I. Hiện trạng nguồn nhân lực và doanh nhân Đà Nẵng
Trong những năm qua, Đà Nẵng đã xây dựng được một nền tảng giáo dục và đào tạo nhân lực tương đối vững chắc, đóng vai trò then chốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Trung tâm của hệ thống đào tạo này chính là Đại học Đà Nẵng, một trong ba đại học vùng trọng điểm quốc gia, tập hợp nhiều trường đại học thành viên có thế mạnh đặc thù trong các lĩnh vực như công nghệ thông tin, kỹ thuật, quản trị, kinh tế và du lịch. Đây là một lợi thế chiến lược của Đà Nẵng trong việc hình thành đội ngũ trí thức trẻ, có trình độ chuyên môn cao, phù hợp với định hướng chuyển dịch sang mô hình kinh tế tri thức và đô thị thông minh.
Bên cạnh đó, hệ thống các trường cao đẳng, trung cấp và trung tâm giáo dục nghề nghiệp của Đà Nẵng đang từng bước hội nhập quốc tế thông qua việc chuyển đổi chương trình đào tạo theo tiêu chuẩn Đức, Nhật, Úc… góp phần cung cấp nguồn nhân lực kỹ thuật tay nghề cao cho các ngành sản xuất công nghiệp phụ trợ, logistics, cơ khí chế tạo và công nghệ cao. Đây là nhóm nhân lực có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp FDI và nội địa phát triển bền vững theo chiều sâu, đồng thời đáp ứng yêu cầu chuyển đổi công nghệ và quy trình vận hành trong bối cảnh công nghiệp 4.0.
Một xu hướng tích cực đáng ghi nhận là sự nổi lên của cộng đồng doanh nhân trẻ, đặc biệt là nhóm trí thức hồi hương – những người trở về từ các trung tâm công nghệ như TP.HCM, Hà Nội hoặc từ nước ngoài. Các doanh nghiệp công nghệ như FPT Software, CodeGym, Axon Active, và một số startup trong lĩnh vực AI, du lịch số, logistics đã góp phần hình thành mầm mống cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo địa phương. Tuy quy mô còn khiêm tốn, nhưng nhóm doanh nghiệp này có khả năng lan tỏa văn hóa công nghệ và khởi nghiệp, tạo động lực phát triển mới cho nền kinh tế thành phố.
Tuy nhiên, những lợi thế nêu trên vẫn chưa đủ để tạo ra đột phá nếu không giải quyết được các điểm nghẽn mang tính cơ cấu. Thứ nhất, chính sách đãi ngộ và định cư dành cho nhân tài – đặc biệt là chuyên gia quốc tế, Việt kiều, trí thức cao cấp – vẫn còn rời rạc và thiếu tính cạnh tranh. Đà Nẵng chưa có các cơ chế đủ hấp dẫn về tài chính, nhà ở, thuế và môi trường học tập cho con em để thu hút và giữ chân nhân lực đỉnh cao. Điều này dẫn đến tình trạng "chảy máu chất xám" từ Đà Nẵng sang các trung tâm lớn như TP.HCM, Hà Nội hoặc ra nước ngoài.
Thứ hai, cộng đồng doanh nhân địa phương dù năng động nhưng thiếu nền tảng kinh nghiệm quản trị toàn cầu, chưa có nhiều doanh nhân thế hệ F1 từng trải qua môi trường cạnh tranh khốc liệt quốc tế để dẫn dắt doanh nghiệp phát triển ra khu vực ASEAN và thế giới. Điều này khiến doanh nghiệp Đà Nẵng thường nhỏ, thiếu sức bật về tài chính – công nghệ – thị trường, và phụ thuộc nhiều vào thị trường nội địa hoặc du lịch ngắn hạn, khó tạo chuỗi giá trị bền vững.
Thứ ba, hệ sinh thái khởi nghiệp – đổi mới sáng tạo tại Đà Nẵng còn thiếu vắng các nhân tố mang tính quyết định như quỹ đầu tư mạo hiểm giai đoạn đầu (seed, pre-series A), mạng lưới mentor chất lượng cao, và cơ sở thử nghiệm thị trường (sandbox). Điều này khiến nhiều startup phải chuyển ra Hà Nội, TP.HCM để phát triển hoặc phụ thuộc vào quỹ nước ngoài, làm giảm khả năng giữ lại giá trị sáng tạo tại địa phương.
Cuối cùng, lĩnh vực du lịch – vốn được xem là ngành mũi nhọn của Đà Nẵng – lại đang đối diện với nghịch lý: quy mô phát triển nhanh nhưng thiếu trầm trọng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các vị trí quản lý cấp trung – cao, hướng dẫn viên cao cấp, chuyên gia tổ chức sự kiện quốc tế, nhân lực du lịch số và nhân sự có khả năng giao tiếp đa ngôn ngữ. Đây là điểm yếu lớn nếu thành phố muốn cạnh tranh trực tiếp với các trung tâm du lịch quốc tế như Singapore, Bangkok, hay Bali trong việc thu hút khách du lịch cao cấp, MICE và các chuỗi dịch vụ tích hợp.
Hiện trạng nguồn nhân lực và đội ngũ doanh nhân của Đà Nẵng đang ở ngưỡng tiềm năng – chưa thực sự chuyển hóa thành động lực tăng trưởng đột phá. Việc nhận diện và giải quyết các điểm nghẽn này không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà còn đòi hỏi chính sách quy hoạch tổng thể về kinh tế – xã hội – đầu tư con người, nhằm đảm bảo sự chuẩn bị căn cơ cho giai đoạn phát triển mới, trong đó con người và doanh nhân là “xương sống mềm” cho mọi chiến lược đột phá.
II. Mục tiêu đến năm 2035: Đột phá về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực – doanh nhân Đà Nẵng
Việc đặt mục tiêu ≥300.000 nhân lực chất lượng cao không chỉ mang ý nghĩa về số lượng tuyệt đối, mà còn phản ánh tư duy chiến lược trong quy hoạch lực lượng lao động. "Nhân lực chất lượng cao" ở đây cần được hiểu là lực lượng có trình độ chuyên môn sâu, năng lực sử dụng công nghệ và ngoại ngữ thành thạo, kỹ năng mềm linh hoạt và có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế. Đây là tiền đề để hình thành lớp lao động kế cận cho các ngành kinh tế mũi nhọn như công nghệ thông tin, logistics thông minh, y tế kỹ thuật số, tài chính – ngân hàng số, du lịch cao cấp và các ngành sáng tạo số (digital creative).
Mục tiêu đưa tỷ lệ lao động qua đào tạo có chứng chỉ lên ≥85% là một bước đi thực tiễn để cụ thể hóa định hướng “công nghiệp hóa đi liền với hiện đại hóa nguồn lực”. Đó là sự chuyển dịch từ mô hình tăng trưởng dựa trên lợi thế chi phí thấp sang mô hình dựa trên năng suất – chất lượng – đổi mới. Chứng chỉ nghề, chứng chỉ kỹ năng số, ngoại ngữ, quản trị... không chỉ là điều kiện để nâng cao khả năng cạnh tranh lao động mà còn là tiêu chí để thu hút đầu tư có chọn lọc từ các tập đoàn xuyên quốc gia và các ngành kinh tế xanh – số trong tương lai.
Một điểm sáng đầy tham vọng trong mục tiêu đến năm 2035 là hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp sôi động với 3.000 startup, 50.000 doanh nghiệp tư nhân, và tối thiểu 300 doanh nhân cấp vùng/quốc tế được “ươm mầm” tại Đà Nẵng. Đây không phải là các con số ngẫu nhiên, mà là kết quả tính toán dựa trên mật độ doanh nghiệp/doanh nhân cần thiết để hỗ trợ phát triển một đô thị sáng tạo quy mô vừa. Trong đó, 3.000 startup sẽ đóng vai trò thử nghiệm và khai phá công nghệ – mô hình kinh doanh mới; 50.000 doanh nghiệp tư nhân là xương sống kinh tế, tạo việc làm và lan tỏa chuỗi giá trị địa phương; còn 300 doanh nhân cấp vùng/quốc tế là lực lượng dẫn dắt – những “thủ lĩnh kinh tế” có tư duy toàn cầu nhưng cam kết đầu tư gắn bó với địa phương.
Đặc biệt, một trong những mục tiêu thể hiện rõ khát vọng hội nhập quốc tế của thành phố là thu hút ≥5.000 chuyên gia trong các lĩnh vực chiến lược, trong đó ≥1.000 người nước ngoài định cư lâu dài tại Đà Nẵng. Đây là điểm nhấn đột phá, vượt ra ngoài tư duy "đưa chuyên gia đến làm việc ngắn hạn" mà hướng tới xây dựng một “cộng đồng trí thức quốc tế” định cư, đồng hành cùng quá trình chuyển đổi của thành phố. Mô hình này tương tự như các thành phố công nghệ như Tallinn (Estonia), Chiang Mai (Thái Lan), hoặc các trung tâm sáng tạo ở châu Âu – nơi trí tuệ toàn cầu được "neo giữ" bởi chất lượng sống, môi trường làm việc sáng tạo, chính sách thân thiện và hệ sinh thái công nghệ – khởi nghiệp hấp dẫn.
Tuy nhiên, để các mục tiêu này khả thi, cần có một hệ thống chính sách đồng bộ về quy hoạch nhân lực, chính sách thu hút đầu tư gắn với phát triển con người, cải cách giáo dục – đào tạo sát thực tiễn, và đặc biệt là phát triển hạ tầng xã hội (nhà ở chuyên gia, trường quốc tế, dịch vụ chăm sóc gia đình…). Đồng thời, sự tham gia chủ động của khu vực tư nhân, các viện – trường – tổ chức quốc tế trong việc đào tạo và định hướng nguồn nhân lực cũng sẽ là yếu tố sống còn để đạt được các chỉ tiêu mang tính chiến lược đến 2035.
III. Kế hoạch hành động theo 4 trụ cột chiến lược
1. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Trụ cột đầu tiên phản ánh một chuyển đổi hệ thống – không chỉ đơn thuần đào tạo nhân lực, mà là tái cấu trúc toàn bộ hệ sinh thái giáo dục – đào tạo để thích ứng với nhu cầu của nền kinh tế số, kinh tế tri thức. Việc thành lập Học viện Đào tạo nhân lực số & sáng tạo Đà Nẵng là một sáng kiến chiến lược, đóng vai trò như “bệ phóng tri thức” cho các ngành kinh tế trọng điểm tương lai như fintech, logistics thông minh, quản trị toàn cầu và tài chính số. Đây là những ngành có tốc độ tăng trưởng nhanh, yêu cầu cao về năng lực tích hợp đa ngành, khả năng ứng dụng công nghệ và kết nối xuyên biên giới.
Mô hình đào tạo song ngữ kết hợp với các chương trình liên kết quốc tế (Đức, Nhật, Úc) trong đào tạo nghề và kỹ thuật là hướng đi phù hợp để chuẩn hóa lực lượng lao động trình độ trung cấp theo tiêu chuẩn ASEAN. Điều này giúp giải quyết bài toán kép: vừa đảm bảo chất lượng, vừa tránh lãng phí nguồn lực đào tạo dàn trải.
Đặc biệt, chính sách học bổng “hồi hương trí thức trẻ” là một đột phá thể chế đáng chú ý. Đây không chỉ là công cụ thu hút tài năng mà còn thể hiện tư duy “đầu tư có hoàn vốn” – khi người nhận học bổng phải cam kết đóng góp trở lại tối thiểu 5 năm. Cơ chế này nếu vận hành hiệu quả sẽ giúp Đà Nẵng hình thành “vành đai chất xám bản địa”, vừa có gốc rễ địa phương, vừa hội nhập quốc tế.
2. Xây dựng và phát triển đội ngũ doanh nhân
Một nền kinh tế năng động không thể thiếu một cộng đồng doanh nhân có tầm nhìn, khả năng quản trị và sáng tạo. Do đó, trụ cột thứ hai đặt trọng tâm vào việc hình thành thế hệ doanh nhân có tư duy chiến lược, thích ứng với các chuẩn mực quốc tế, và hướng tới mô hình phát triển bền vững.
Các chương trình đào tạo CEO cao cấp với sự phối hợp của VCCI, Harvard và Học viện Chính trị không chỉ trang bị kiến thức quản trị hiện đại, mà còn tạo ra mạng lưới kết nối toàn cầu – yếu tố then chốt để doanh nghiệp Đà Nẵng tiếp cận thị trường khu vực và quốc tế. Bên cạnh đó, việc đầu tư vào lớp “Doanh nhân kế thừa” thể hiện tầm nhìn dài hạn – giữ gìn và nâng cấp các doanh nghiệp gia đình vốn là lực đẩy của kinh tế địa phương.
Nổi bật trong trụ cột này là định hướng khuyến khích doanh nghiệp vận hành theo chuẩn ESG và tiếp cận tài chính xanh. Trong bối cảnh quốc tế ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn phát triển bền vững, đây không chỉ là một lựa chọn chiến lược, mà là con đường sống còn để doanh nghiệp Đà Nẵng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, tiếp cận thị trường EU, Mỹ và các định chế tài chính quốc tế.
3. Thu hút và định cư nhân tài toàn quốc và quốc tế
Đây là một trong những trụ cột thể hiện rõ nhất sự chuyển mình từ “thu hút ngắn hạn” sang “định cư chiến lược” đối với nguồn lực chất lượng cao. Chính sách Talent Visa 5–10 năm, cùng các ưu đãi như hỗ trợ nhà ở, học phí cho con, giảm thuế TNCN, và bảo hiểm xã hội, là một gói chính sách mang tính cạnh tranh khu vực. Mục tiêu không chỉ là thu hút nhân tài mà là xây dựng cộng đồng chuyên gia gắn bó lâu dài, hình thành môi trường sống – làm việc lý tưởng cho giới trí thức quốc tế.
Việc thành lập Quỹ định cư chuyên gia Đà Nẵng thể hiện tư duy đầu tư công–tư cho nguồn nhân lực, coi đây là hạ tầng mềm song song với hạ tầng vật lý. Đặc biệt, các ngành mũi nhọn như AI, blockchain, công nghệ tài chính hay kinh tế biển số đều đang cạnh tranh toàn cầu về nhân lực, nên nếu Đà Nẵng không có cơ chế hấp dẫn và linh hoạt, sẽ khó đạt được vị thế trung tâm công nghệ như kỳ vọng.4. Xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp – đổi mới sáng tạo
4. Xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp – đổi mới sáng tạo – Tạo nền tảng cho đô thị sáng tạo
Việc hình thành Trung tâm khởi nghiệp sáng tạo miền Trung, gắn với Công viên phần mềm số 2, là bước đi bài bản để xây dựng hạ tầng khởi nghiệp. Đây sẽ là “trục xương sống” cho một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đa ngành, kết nối các nhà sáng lập, cố vấn, nhà đầu tư và chính quyền.
Sự xuất hiện của các quỹ đầu tư mạo hiểm cấp địa phương là điều kiện tiên quyết để giảm tỷ lệ startup “chết yểu” trong giai đoạn đầu. Đồng thời, chương trình “Startup CEO Lab” cung cấp tư vấn chiến lược, kiểm thử thị trường, và hỗ trợ gọi vốn – giúp các startup tránh rơi vào “bẫy công nghệ mà không có thị trường”.
Cuộc thi “Startup to ASEAN” đóng vai trò như một “cửa ngõ khu vực”, giúp startup Đà Nẵng thử sức ở các thị trường mới nổi. Việc định vị các lĩnh vực trọng tâm như startup biển (blue startup), công nghệ số, văn hóa sáng tạo là hướng đi thông minh, vừa tận dụng lợi thế địa phương, vừa tiếp cận đúng xu hướng toàn cầu.
Chiến lược bổ sung: Nhân lực đẳng cấp cao cho IFC – Tech Hub – FTZ
Một thành phố muốn trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và logistics quốc tế không thể thiếu đội ngũ chuyên gia tinh hoa. Trên thực tế, nếu không có nhân lực trình độ toàn cầu, các thiết chế như Trung tâm Tài chính Quốc tế (IFC), Tech Hub hay Khu thương mại tự do (FTZ) sẽ chỉ là giấc mơ trên giấy.
Do đó, chiến lược “hồi hương chất xám Việt” và liên kết đào tạo với các tổ chức toàn cầu như IMF, WEF, UNDP là bước đi đúng đắn. Việc đưa nhân tài đi học tập tại các trung tâm hàng đầu như Harvard, LSE, Tokyo không chỉ nâng cao năng lực cá nhân, mà còn giúp Đà Nẵng “đặt chỗ” trong các mạng lưới chuyên gia toàn cầu.
Đặc biệt, mô hình “CEO chính sách – vận hành đặc khu” là thử nghiệm thể chế tiên phong. Nó cho phép Đà Nẵng vận hành các cơ chế đặc biệt trong phạm vi giới hạn, trước khi áp dụng rộng hơn cho các khu vực trọng điểm. Đây là mô hình đã thành công tại Thâm Quyến, Dubai, hay Incheon – nơi nguồn lực con người luôn là yếu tố trung tâm để thử nghiệm thể chế vượt trội.
Chiến lược phát triển nguồn nhân lực và đội ngũ doanh nhân của TP. Đà Nẵng đến năm 2035 là một tổng thể hài hòa giữa đào tạo – thu hút – giữ chân – và kích hoạt hệ sinh thái đổi mới. Nếu được triển khai bài bản, đây sẽ là “xương sống mềm” để vận hành thành công các thiết chế chiến lược như Trung tâm Tài chính Quốc tế, Khu công nghệ cao và Khu thương mại tự do. Nguồn lực con người và đội ngũ doanh nhân không chỉ là tài nguyên, mà chính là động lực nội sinh để Đà Nẵng bứt phá – trở thành thành phố dẫn đầu khu vực miền Trung và vươn ra ASEAN.