Hội thảo do VCCI chủ trì nhằm tạo không gian đối thoại cởi mở giữa cộng đồng doanh nghiệp, các hiệp hội ngành hàng, chuyên gia và cơ quan quản lý nhà nước. Mục tiêu là nhận diện rõ các khó khăn trong thực tiễn thực hiện Luật, đồng thời đề xuất các giải pháp điều chỉnh chính sách phù hợp, khả thi và kịp thời, góp phần hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững.
8 hiệp hội, ngành hàng trong lĩnh vực nông nghiệp lên tiếng
Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) số 48/2024/QH15, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đang được triển khai trên thực tế. Tuy nhiên, quá trình thực hiện đã cho thấy nhiều vướng mắc, bất cập, đặc biệt là trong cách áp dụng quy định thuế đối với các sản phẩm nông sản, lâm sản và thủy sản – những lĩnh vực đóng vai trò chiến lược trong xuất khẩu và an sinh xã hội của Việt Nam.
Tại hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI nhấn mạnh: “Luật Thuế GTGT mới ra đời với nhiều kỳ vọng cải cách, nhưng những vướng mắc hiện nay nếu không được tháo gỡ, hướng dẫn sớm theo hướng phù hợp với thực tiễn sản xuất – kinh doanh thì sẽ trở thành rào cản đáng kể. Những khó khăn mà doanh nghiệp phản ánh không chỉ là vấn đề kỹ thuật pháp lý mà còn là vấn đề về dòng tiền, năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam”.
Phản ánh từ các hiệp hội ngành hàng cho thấy, nhiều quy định tại Luật GTGT 2024 chưa phù hợp với đặc thù sản xuất – kinh doanh nông nghiệp, đặc biệt là các vướng mắc liên quan đến xác định đối tượng chịu thuế, mức thuế suất và thủ tục hoàn thuế.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam - Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cùng là sản phẩm thủy sản nuôi trồng hoặc đánh bắt chưa qua chế biến sâu, nhưng doanh nghiệp lại đang phải áp dụng hai mức thuế suất khác nhau – một mặt thuộc diện không chịu thuế (khoản 1, Điều 5), mặt khác lại bị áp thuế suất 5% (điểm d, khoản 2, Điều 9). Điều này khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải tạm nộp thuế và chờ hoàn thuế sau, trong khi quy trình hoàn thuế phức tạp và điều kiện nghiêm ngặt đang tạo ra áp lực lớn cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan thuế.
Còn ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) phản ánh rằng, việc chưa có hướng dẫn cụ thể về định nghĩa “gỗ sơ chế thông thường” (ví dụ: xẻ phôi, bóc vỏ, băm dăm) đang khiến doanh nghiệp lúng túng trong kê khai thuế, dẫn đến chậm trễ trong việc hoàn thuế GTGT đầu vào. Tình trạng này khiến hàng nghìn tỷ đồng bị ứ đọng, làm giảm nguồn vốn lưu động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ sản xuất, giao hàng và xuất khẩu.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) bày tỏ lo ngại về việc chuyển mặt hàng gạo từ diện không chịu thuế sang chịu thuế GTGT 5% theo quy định mới. Thay đổi này khiến các doanh nghiệp bị tồn đọng lượng vốn lớn tương ứng với phần thuế GTGT chờ hoàn, trong khi nguồn vốn lưu động bị hạn chế, làm giảm hiệu quả sản xuất - kinh doanh và khả năng thu mua lúa của nông dân. Bên cạnh đó, thủ tục hoàn thuế kéo dài không chỉ gây gián đoạn trong việc thực hiện các hợp đồng xuất khẩu, mà còn có thể làm biến động giá lúa gạo trong nước, tác động trực tiếp đến đời sống người nông dân.
Ông Thái Như Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), đề nghị làm rõ khái niệm "sơ chế thông thường" để tránh tình trạng các sản phẩm như cà phê nhân xanh - vốn chỉ chế biến thô sau thu hoạch lại bị áp thuế GTGT 5% một cách không phù hợp.
Cùng quan điểm, Hiệp hội Chè Việt Nam cũng đề nghị làm rõ khái niệm “chè sơ chế và chè thành phẩm”, đồng thời kiến nghị mức thuế là 0% nhằm đảm bảo cạnh tranh và duy trì chuỗi cung ứng nông sản xuất khẩu.
Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam (VPSA) cho biết, nhiều doanh nghiệp trong ngành chưa được hoàn thuế GTGT dù đã nộp đủ hồ sơ, khiến vốn bị ứ đọng, rủi ro tài chính gia tăng, buộc một số đơn vị phải thu hẹp hoạt động hoặc tạm ngừng thu mua. Quy trình hoàn thuế kéo dài và quy định giới hạn không vượt quá 10% doanh thu được đánh giá là chưa phù hợp với đặc thù mùa vụ, ảnh hưởng đến tính thanh khoản và năng lực cạnh tranh của ngành hồ tiêu.
Trong khi đó, Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam phản ánh tình trạng một số địa phương vẫn áp thuế suất 5% đối với nguyên liệu dùng để sản xuất thức ăn chăn nuôi, dù Luật GTGT đã quy định rõ đây là đối tượng không chịu thuế. Việc áp sai thuế suất khiến chi phí sản xuất tăng, đẩy giá thành sản phẩm nội địa cao hơn so với hàng nhập khẩu, ảnh hưởng trực tiếp đến người chăn nuôi – nhóm chịu thiệt hại lớn nhất khi chi phí thức ăn chiếm tới 70% giá thành sản phẩm chăn nuôi.
Cần giải pháp đồng bộ, kịp thời để chính sách đi vào cuộc sống
Theo ông Đậu Anh Tuấn, tiếng nói từ doanh nghiệp và các Hiệp hội, ngành hàng trong lĩnh vực nông nghiệp cho thấy, Luật Thuế GTGT mới số 48/2024/QH15 trong quá trình triển khai đã có các bất cập như: Chưa phân biệt hàng hóa chịu thuế và không chịu thuế, thủ tục hoàn thuế kéo dài, tình trạng gian lận hóa đơn, rất khó truy xuất từng hộ nông dân và mức xử phạt hành chính gây áp lực với hộ nông dân nhỏ. Ngoài ra, gánh nặng vốn lưu động do cơ chế "nộp trước-hoàn sau" khiến các ngành có rủi ro cao như gỗ, cà phê, tiêu bị treo vốn lớn...
Sau quá trình trao đổi, thảo luận, các Hiệp hội, ngành hàng thống nhất kiến nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh chính sách thuế GTGT, đưa các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến (bao gồm nguyên liệu sản xuất TACN) trở lại diện không phải kê khai, tính thuế, tương tự như quy định tại Nghị định số 209/2013/NĐ-CP trước đây.
Bên cạnh đó, cần đơn giản hóa, rút ngắn thủ tục hoàn thuế, đồng thời ban hành hướng dẫn chi tiết, thống nhất để đảm bảo thực hiện đồng bộ tại các địa phương, tránh tình trạng “mỗi nơi một kiểu”.
VCCI cho biết sẽ tổng hợp đầy đủ các ý kiến, kiến nghị tại hội thảo để gửi tới các cơ quan chức năng, với mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ rào cản, tạo lập môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng./.