Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, được Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ trì soạn thảo, dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến vào Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Luật hóa cần đi kèm với cơ chế cập nhật
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải khẳng định, việc kịp thời xây dựng Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo trình Quốc hội xem xét, ban hành có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đây là đạo luật đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực này, góp phần tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn.
Việt Nam đang ở giai đoạn khởi đầu phát triển AI, có cơ hội lớn để thiết kế hệ thống theo tiêu chuẩn cao về quản trị và tuân thủ. Theo AWS (Amazon Web Services - một nền tảng điện toán đám mây lớn nhất thế giới do Amazon cung cấp), năm 2024 có khoảng 47.000 doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu ứng dụng AI, tương đương hơn 5 doanh nghiệp mỗi giờ, nâng tổng số doanh nghiệp ứng dụng AI lên gần 170.000, chiếm 18% tổng số doanh nghiệp cả nước. Thị trường chatbot Việt Nam cũng đầy tiềm năng, với giá trị 31,2 triệu USD năm 2024, dự kiến đạt 207,1 triệu USD vào năm 2033, tốc độ tăng trưởng kép 18,5%/năm.
Do vậy, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký của Liên đoàn VCCI nhận định, để Luật thực sự đi vào cuộc sống và trở thành động lực phát triển, VCCI lưu ý cần bảo đảm sự linh hoạt và thích ứng trong khung pháp lý. AI là lĩnh vực thay đổi nhanh, việc luật hóa cần đi kèm với cơ chế cập nhật, thử nghiệm và phản hồi chính sách hiệu quả.
“Quy định quá "cứng" sẽ bóp nghẹt sáng tạo. Bên cạnh đó, cần giảm tối đa rào cản hành chính cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp khởi nghiệp. Các yêu cầu đánh giá sự phù hợp, đăng ký, công bố cần rõ ràng, minh bạch và có lộ trình hợp lý”, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định.
Cho ý kiến vào định hướng xây dựng dự thảo Luật, ông Nguyễn Tử Quảng – Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty cổ phần BKAV, Chủ tịch Ủy ban Đạo đức AI cho rằng, Việt Nam nên nghiên cứu, tham khảo các mô hình, cách thức quy định của Luật AI tại các quốc gia trên thế giới. Tại các quốc gia châu Âu, quy định Luật theo hướng quản lý chặt chẽ (quản lý dựa trên rủi ro). Còn tại một số quốc gia châu Á, Luật ưu tiên định hướng phát triển, đặt trọng tâm vào việc phát triển, đổi mới.
Do đó, ông Nguyễn Tử Quảng kiến nghị, để hiện thực hoá mục tiêu chiến lược phát triển thúc đẩy AI, tạo môi trường pháp lý thuận lợi nhất, có thể áp dụng mô hình của Nhật Bản, thúc đẩy dựa trên hướng dẫn tự nguyện, xây dựng đạo luật khung, mang tính thúc đẩy. Vai trò chính là thiết lập các hướng dẫn, ban hành các bộ nguyên tắc chuẩn mực đạo đức và thực tiễn tốt nhất. Đồng thời, sử dụng các Luật hiện hành để xử lý tác hại, thay vì tăng thêm các chế tài mới trong lĩnh vực này.
Thu hẹp và quy định rõ hơn những trường hợp cấm
Tại Hội thảo, các chuyên gia thống nhất rằng, việc sớm ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo là yêu cầu cấp bách, giúp Việt Nam chủ động nắm bắt cơ hội từ làn sóng công nghệ mới, đồng thời bảo đảm an toàn, trách nhiệm và nhân văn trong ứng dụng AI.
Về các quy định cụ thể, cho ý kiến vào Điều 12 về trách nhiệm giải trình của bên triển khai hệ thống AI, Luật sư Nguyễn Tuấn Linh – Công ty Luật quốc tế BMVN, liên minh hãng luật quốc tế Baker McKenzie cho rằng, cơ quan soạn thảo nên đánh giá lại việc phân bổ trách nhiệm pháp lý và trách nhiệm giải trình trong các trường hợp tại Điều 12.3 và 12.4, theo hướng trách nhiệm pháp lý phải tỷ lệ thuận với mức độ kiểm soát và kiến thức, hiểu biết về hệ thống AI. Đối với các trường hợp bị cấm tại Điều 14, theo Luật sư Nguyễn Tuấn Linh cần được thu hẹp lại và quy định rõ hơn trong dự thảo Luật.
Theo Luật sư Hoàng Lê Quân – Công ty Luật TNHH Pháp lý Thương mại Việt Nam (Lexcomm Vietnam LLC), dự thảo chưa làm rõ cơ chế để người bị ảnh hưởng thực thi quyền, cũng như cơ chế để nhà cung cấp và bên triển khai thực hiện yêu cầu đó. Do đó, đề nghị Ban soạn thảo có thể xem xét và bổ sung quy trình này ở các bản dự thảo kế tiếp, hoặc ban hành hướng dẫn trong các văn bản dưới luật.
Cũng trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu cho ý kiến về một số vấn đề khác như: trách nhiệm của tổ chức, cá nhân phát triển, cung cấp mô hình trí tuệ nhân tạo đa dụng (Điều 20 dự thảo Luật); cách thức xác định mô hình trí tuệ nhân tạo đa dụng (GPAI) có rủi ro hệ thống (quy định tại điều 22); thanh tra, kiểm tra hoạt động về trí tuệ nhân tạo (quy định tại Điều 45)…
Trên cơ sở những ý kiến đóng góp của các hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến, đề xuất trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo./.