Tội phạm công nghệ cao và lừa đảo trực tuyến đang diễn ra ngày càng phức tạp
Mới đây, trong khuôn khổ Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), đã diễn ra sự kiện bên lề với chủ đề “Hợp tác toàn cầu, chống lừa đảo trực tuyến”. Theo ông Phạm Thế Tùng, Thứ trưởng Công an Việt Nam, lừa đảo trực tuyến được đánh giá là đã phát triển thành mô hình “công nghiệp hóa”, có tính chất nguy hiểm trên toàn thế giới.
Thứ trưởng cho biết, tội phạm công nghệ cao và lừa đảo trực tuyến đang diễn ra ngày càng phức tạp, với xu hướng gia tăng mạnh mẽ và gây thiệt hại lớn cho người dân và các quốc gia.
Dẫn chứng tại Việt Nam cho thấy, Việt Nam có hơn 78,4 triệu người sử dụng Internet, chiếm khoảng 80% dân số, và hơn 72 triệu người sử dụng mạng xã hội. Năm 2024, Bộ Công an Việt Nam đã phát hiện hơn 6.000 vụ việc liên quan đến hoạt động lừa đảo trực tuyến, với tổng số thiệt hại lên tới 12.000 tỷ đồng.
Các hình thức lừa đảo phổ biến bao gồm: Mạo danh cơ quan thực thi pháp luật, công ty điện lực, cơ quan thuế; lừa đảo thông qua tình cảm; và lừa đảo qua đầu tư. Các đối tượng phạm tội chủ yếu nằm tại các địa bàn các quốc gia láng giềng, gây khó khăn trong quá trình điều tra, truy bắt và xử lý.
Trên thế giới chỉ 4% số nạn nhân lừa đảo trực tuyến thu hồi được tài sản của mình. 70% nạn nhân lừa đảo trực tuyến không báo cáo, không tố giác vì nghĩ rằng không ai giúp mình được hoặc không tin rằng cơ quan chức năng có khả năng giúp họ thu hồi tài sản bị lừa mất.
Họ cũng không biết phải báo cáo hoặc tố giác với ai. Trên một nửa số dân trên thế giới gặp phải các hành vi lừa đảo trực tuyến hàng tuần, và con số này còn gia tăng. Ngân hàng Trung ương châu Âu ghi nhận 43% sự gia tăng trong báo cáo tố giác về lừa đảo trực tuyến.
Với sự bùng nổ loại hình tội phạm này ở các quốc gia trên thế giới, tội phạm lừa đảo trực tuyến đã phát triển thành một mô hình "công nghiệp hóa" quy mô lớn với những "hệ sinh thái trung tâm lừa đảo" phức tạp. Không chỉ là tội phạm thông thường mà còn là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và an ninh nội địa.
Tìm giải pháp đối phó với tội phạm trực tuyến
Để điều tra tội phạm trực tuyến, các khách mời tham dự phiên thảo luận đã đề cập tới bằng chứng điện tử. Bằng chứng điện tử thường không nằm trong tay cảnh sát mà nằm trong tay các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ. Vì vậy cần phải có một cách thức rất nhanh chóng để có được, lưu trữ dữ liệu, bằng chứng điện tử này.
Bàn về giải pháp để chủ động đối phó với tội phạm trực tuyến, các diễn giả thống nhất cần phối hợp hành động giữa nhiều bên như chính phủ, khu vực tư nhân, cộng đồng quốc tế.
Châu Âu đã quyết định đưa phòng chống lừa đảo trực tuyến trở thành một trong những sáng kiến trọng điểm. Theo đó, sáng kiến thứ nhất là hành động chung về phòng chống lừa đảo trực tuyến. Kế hoạch này tập trung vào các hành động cụ thể để phòng chống tội phạm.
Trong đó bao gồm các yếu tố là hợp tác toàn diện, đặt nạn nhân vào trọng tâm. Cần sự tham gia của tất cả các bên trong xã hội, không chỉ cơ quan thực thi pháp luật, mà còn cả khu vực doanh nghiệp (những người có dữ liệu). Đồng thời tăng cường nhận thức và truyền thông thông tin. Cần giúp người dân hiểu cách ngăn chặn các hành vi lừa đảo đó xảy ra với chính họ, vì có nhiều loại lừa đảo khác nhau hướng tới các bộ phận người dân khác nhau.
Sáng kiến thứ hai là cơ chế hợp tác thực thi pháp luật. Đây là cơ chế để các cơ quan thực thi pháp luật của 27 quốc gia thành viên Châu Âu kết nối và hợp tác với nhau. Họ quyết định đâu là ưu tiên trong 5 năm tới. Việc đưa lừa đảo trực tuyến vào trọng tâm thể hiện tầm quan trọng của nỗ lực ngăn chặn vấn nạn này.
Về phía Việt Nam, Thứ trưởng Phạm Thế Tùng cho biết, Bộ Công an Việt Nam đang triển khai mạnh mẽ những giải pháp để phòng, chống tội phạm lừa đảo trực tuyến: Sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan; tăng cường công tác nắm tình hình, điều tra, xử lý nghiêm các vụ việc; phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới để phát hiện và ngăn chặn các tài khoản lừa đảo; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, cảnh báo người dân về các thủ đoạn lừa đảo; ứng dụng khoa học kỹ thuật trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng.
Nền tảng giám sát an ninh ứng dụng trí tuệ nhân tạo
Tại triển lãm quốc tế trong khuôn khổ Lễ mở ký và hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, Tập đoàn FPT đã giới thiệu tám nền tảng, giải pháp, sản phẩm công nghệ, dịch vụ tiêu biểu.
Theo đó, tám nền tảng, giải pháp, sản phẩm, dịch vụ tiêu biểu được FPT giới thiệu tại Triển lãm gồm: QaiDora Vision và FPT Camera AI–Nền tảng giám sát an ninh ứng dụng trí tuệ nhân tạo; NightWolf SecureOne-Giải pháp An ninh mạng tinh gọn cho doanh nghiệp hiện đại; Dịch vụ Tư vấn An toàn thông tin; Dịch vụ Đánh giá và Kiểm thử An ninh; Dịch vụ Giám sát và Vận hành An ninh mạng; Dòng chip quản lý nguồn; AI trong chăm sóc sức khoẻ từ xa.
Trong đó, tiêu biểu là Nền tảng giám sát an ninh ứng dụng trí tuệ nhân tạo được lựa chọn triển khai trong một số dự án quốc gia. Nền tảng này giúp các tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi công tác bảo đảm an ninh, an toàn công cộng từ bị động sang chủ động, dự báo và ngăn chặn rủi ro ngay từ đầu. Hệ thống có thể phát hiện và ngăn chặn tới 80% sự cố tiềm ẩn nhờ khả năng cảnh báo sớm bằng AI, phân tích hành vi bất thường theo thời gian thực như ẩu đả, xâm nhập trái phép hay tình huống nguy hiểm, với tốc độ phản ứng nhanh hơn 3–5 lần so với giám sát thủ công, giúp lực lượng chức năng can thiệp kịp thời và giảm đáng kể các vụ việc nghiêm trọng tại khu vực giám sát.
Cùng với đó, nền tảng NightWolf SecureOne giúp doanh nghiệp chủ động giám sát toàn bộ các “tài sản số” như máy chủ, ứng dụng, thiết bị, dữ liệu… theo thời gian thực. Bộ dịch vụ tư vấn, đánh giá-kiểm thử và giám sát-vận hành an ninh mạng 24/7 ứng dụng AI tự động hợp nhất, tương quan hóa dữ liệu từ mọi lớp bảo mật, dịch vụ phát hiện mối đe dọa gần như ngay lập tức./.