Với mục tiêu tìm ra những giải pháp quan trọng nhằm phát triển hiệu quả chuyển đổi số trong nông nghiệp, cũng như chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, ngày 29/10, tại Hà Nội, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam (HTXVN), với sự điều phối thực hiện bởi Tạp chí Kinh Doanh đã tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai”.
Thúc đẩy ứng dụng công nghệ, tăng trưởng bền vững
Một cuộc khảo sát gần đây của Liên minh HTXVN cho thấy mức độ chuyển đổi số của HTX cả nước mới chỉ đạt 32%. Trong số gần 35.000 HTX thì chỉ có 13,6% HTX đã hoàn tất chuyển đổi số, 50% đang triển khai và 36,4% chưa thực hiện. Bên cạnh đó, tâm lý e ngại thay đổi cũng là một trở ngại cho việc chuyển đổi số của các HTX nông nghiệp. Nhiều nông dân, thành viên HTX còn quen với phương pháp canh tác truyền thống và e ngại áp dụng công nghệ mới, cũng như thiếu niềm tin vào hiệu quả của công nghệ số.
Theo bà Cao Xuân Thu Vân - Chủ tịch Liên minh HTXVN, thách thức của các HTX nông nghiệp trong chuyển đổi số đang nằm ở 5 nhóm chính, gồm: Về tài chính, thách thức của các HTX là thiếu vốn đầu tư chuyển đổi số khi mà chi phí đầu tư cho công nghệ số trong nông nghiệp khá lớn, lại khó tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi; Về hạ tầng công nghệ thông tin thì còn hạn chế khi mà đường truyền internet không ổn định, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa; Về nguồn nhân lực còn hạn chế do thiếu đội ngũ chuyên gia về công nghệ số trong nông nghiệp. Nông dân chưa được đào tạo bài bản về kỹ năng sử dụng công nghệ số; Chính sách và cơ chế chưa đồng bộ. Cụ thể là chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh để thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp, chưa có cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành và địa phương...
Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang có những biến động mạnh mẽ và xu hướng chuyển đổi số trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh, việc chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các HTX. Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai" là cơ hội để các HTX cập nhật xu hướng, tiếp cận chính sách và tìm kiếm đối tác tiềm năng nhằm thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế bền vững của Việt Nam.
Nhiều mô hình chuyển đổi số thành công
Từ năm 2018, chuyển đổi số trong khu vực kinh tế hợp tác đã được triển khai bước đầu, với sự tham gia của nhiều bộ, ngành và địa phương. Theo số liệu thống kê của Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), năm 2024 có khoảng 2.000 HTX nông nghiệp đã ứng dụng công nghệ số ở các mức độ khác nhau: Từ số hóa sổ sách kế toán, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đến bán hàng qua sàn thương mại điện tử...
Dù quy mô và mức độ khác nhau giữa các HTX nhưng các mô hình này đều cho thấy hiệu quả rõ rệt. Có thể kể đến HTX Thanh Hà (Hải Phòng) – một trong những điển hình tiên phong trong ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng mã QR cho sản phẩm vải thiều. Thông qua việc kết nối với các nền tảng Postmart và Voso, HTX đã số hóa toàn bộ thông tin vùng trồng, quy trình chăm sóc, thu hoạch, đóng gói, và gắn mã truy xuất cho từng lô hàng. Việc chuyển đổi sang mô hình số đã giúp HTX mở rộng thị trường, giảm khâu trung gian, tăng doanh thu hơn 20% so với trước, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường xuất khẩu.
Tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, HTX Dịch vụ nông nghiệp số Bình Minh (tỉnh Đồng Tháp) là ví dụ tiêu biểu cho việc số hóa quy trình sản xuất nông nghiệp. HTX đã triển khai nền tảng quản lý sản xuất nông nghiệp số AgriOne, cho phép ghi chép nhật ký điện tử theo từng thửa ruộng, theo dõi chi tiết mùa vụ, lượng vật tư đầu vào và năng suất thu hoạch. Dữ liệu được lưu trữ trực tuyến và chia sẻ với cơ quan quản lý, giúp tăng tính minh bạch trong quy trình sản xuất.
Ở khu vực Tây Nguyên, HTX Rau an toàn Phú Lộc (tỉnh Lâm Đồng) nổi bật với việc ứng dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT) trong nhà kính thông minh. HTX đã đầu tư hệ thống cảm biến đo nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, cùng hệ thống tưới nhỏ giọt điều khiển từ xa qua điện thoại thông minh. Nhờ đó, HTX tiết kiệm khoảng 30% lượng nước tưới và 20% chi phí nhân công, đồng thời nâng cao chất lượng và độ đồng đều của nông sản.
Trước những thành công đáng khích lệ và những tồn tại của chuyển đổi số trong nông nghiệp, tại Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai”, các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện doanh nghiệp, HTX... tập trung thảo luận ở hai phiên chuyên sâu.
Phiên thứ nhất tập trung vào giải pháp phát triển hiệu quả chuyển đổi số trong nông nghiệp, với sự tham gia của các chuyên gia đến từ Bộ ngành, tổ chức quốc tế và các cơ quan nghiên cứu về chuyển đổi số. Những vấn đề như xu thế chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái số trong nông nghiệp, hướng tới nông nghiệp xanh và kinh nghiệm xây dựng hệ thống dữ liệu thông minh phục vụ quản trị HTX và liên kết thị trường sẽ được thảo luận một cách sâu rộng.
Phiên thứ hai là cuộc đối thoại mở giữa các HTX, doanh nghiệp và đại diện Bộ ngành, nhằm tìm kiếm giải pháp tháo gỡ những khó khăn trong quá trình ứng dụng công nghệ số vào sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản./.