Phát biểu khai mạc, PGS.TS Phạm Quang Thao - Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cho biết, đây là bước đi quan trọng trong việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) trở thành công cụ đổi mới cốt lõi của hệ thống giáo dục nghề nghiệp, hướng đến nền “giáo dục nghề nghiệp thông minh - Smart TVET” của nước ta.
AI trở thành công nghệ cốt lõi thúc đẩy sự đổi mới trong sản xuất, kinh doanh và quản trị xã hội. Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó giáo dục nghề nghiệp (GDNN) đóng vai trò trung tâm - đào tạo lực lượng lao động kỹ thuật có kỹ năng số, đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
Báo cáo thị trường tuyển dụng 2024-2025 của TopCV cho thấy 61,2% doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu ứng dụng AI vào các hoạt động vận hành. Khi hơn 60% doanh nghiệp ứng dụng AI, hệ thống đào tạo nghề phải chuẩn bị nguồn nhân lực có khả năng làm việc cùng công nghệ thông minh.
Robot và phần mềm thông minh đang thay thế con người trong nhiều khâu sản xuất truyền thống. Doanh nghiệp săn đón những lao động biết cách điều khiển máy móc thông minh, phân tích dữ liệu và ứng dụng AI vào công việc hàng ngày. Trước thực tế này, các trường cao đẳng, trung cấp nghề buộc phải dạy AI nếu muốn sinh viên còn việc làm khi ra trường.
Chính phủ ban hành Chiến lược nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI quốc gia đến năm 2030 từ 2021 (Quyết định số 127/QĐ-TTg ngày 26/01/2021). Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025 và Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp 2021-2030 tạo hành lang pháp lý cho các cơ sở đào tạo. Tuy nhiên, việc triển khai còn chưa đồng bộ, phân tán, chưa thành hệ sinh thái hoàn chỉnh.
TS. Nguyễn Văn Nghị, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Quản lý khoa học và công nghệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, nhận định: "Khoảng trống chính sách và thực tiễn nằm ở chuẩn dữ liệu tích hợp AI, thiếu hạ tầng mô phỏng hiện đại. Chỉ khoảng 30% cơ sở giáo dục nghề nghiệp có phòng Lab đạt chuẩn số. Năng lực số của đội ngũ giáo viên về AI còn hạn chế, chưa đáp ứng kịp nhu cầu phát triển mới".
ThS. Bùi Thanh Vân, Trưởng khoa Kinh doanh, Trường Cao đẳng Việt Mỹ Hà Nội cho biết, trường triển khai chiến lược chuyển đổi AI từ giữa năm 2024. Năm 2024, Trường tập trung xây dựng nền tảng và tăng cường nhận thức chung, trường chuyển sang đào tạo toàn diện cho cả giảng viên và sinh viên năm 2025.
Khảo sát cho thấy 47,2% giảng viên đã tích hợp AI vào giảng dạy và hướng dẫn sinh viên. Hơn 90% mong muốn nhà trường tổ chức đào tạo thêm về AI. 69,4% đã chủ động tham gia các khóa học hoặc workshop về AI.
ThS. Lê Việt Cường, Phó phòng Tổ chức hành chính, Phụ trách công tác chuyển đổi số, Trường Cao đẳng Điện tử, Điện lạnh Hà Nội cho biết, trường triển khai hệ thống mô phỏng hàn điện VR tích hợp AI Computer Vision. Học viên thực hành hàn trong môi trường ảo, AI phân tích các thông số chuyển động tay, góc độ điện cực, tốc độ di chuyển và độ ổn định của hồ quang. Hệ thống chấm điểm tự động và cung cấp phản hồi định lượng tức thì, giúp học viên lặp lại thao tác rèn luyện kỹ năng chính xác, giảm 70% chi phí vật liệu thực hành ban đầu và đảm bảo an toàn tuyệt đối.
TS. Nguyễn Văn Nghị đề xuất bảy nhóm giải pháp trọng tâm giai đoạn 2025-2035. Hoàn thiện thể chế và chuẩn quản trị AI trong giáo dục nghề nghiệp, đầu tư các phòng lab mô phỏng và học liệu số ứng dụng AI. Nâng cao năng lực giảng viên về phát triển và ứng dụng AI.
Phát triển cơ sở dữ liệu số, khung tiêu chuẩn kỹ năng số, kỹ năng nghề tích hợp AI. Thúc đẩy hợp tác công-tư trong đào tạo nghề. Chú trọng và ưu tiên đào tạo kỹ năng số, kỹ năng AI cho người lao động. Thí điểm và nhân rộng mô hình giáo dục nghề nghiệp thông minh.
Việt Nam dự kiến giảm nhu cầu lao động giản đơn, tăng 20-30% lao động kỹ năng cao trong giai đoạn 2025-2035. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp phải đổi mới mạnh mẽ, chuyển đổi số, hiện đại hóa mô hình, nội dung, phương thức đào tạo và áp dụng hiệu quả AI để nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng suất đào tạo.
Cũng theo bà Vân, nhà trường chọn mô hình bồi dưỡng năng lực phân tầng ba cấp độ. Cấp độ một xây dựng đội ngũ giảng viên cốt lõi có năng lực công nghệ và sư phạm cao, cấp độ hai đảm bảo 100% giảng viên và cán bộ đạt năng lực AI cơ bản, cấp độ ba thúc đẩy văn hóa học tập liên tục và chia sẻ tri thức AI. ThS. Bùi Thanh Vân nhấn mạnh: "Chúng tôi đào tạo giảng viên sử dụng hệ sinh thái AI của Google gồm Gemini, Google AI Studio và NotebookLM. Các công cụ thiết kế slide và quiz tự động như Notion, Canva AI và Gamma APP giúp tối ưu hóa việc xây dựng học liệu. Make.com tự động hóa quy trình giúp giảng viên giải quyết các nhiệm vụ hàng ngày".
Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà giáo thống nhất rằng AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà là nền tảng chiến lược giúp giáo dục nghề nghiệp Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ - từ mô hình đào tạo truyền thống sang mô hình đào tạo thông minh, số hóa và hội nhập quốc tế./.