Bức tranh rõ nét về “sức khoẻ” của doanh nghiệp nhà nước hiện nay
Tại diễn đàn “Doanh nghiệp Nhà nước nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt” diễn ra sáng 20/11, bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng, Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước (Bộ Tài chính) cho biết trong các năm qua, doanh nghiệp nhà nước liên tục được cơ cấu lại, giảm mạnh về số lượng.
Về kết quả hoạt động, tính đến cuối năm 2024, các doanh nghiệp có vốn nhà nước (không tính 4 ngân hàng thương mại nhà nước) đang quản lý tổng tài sản có giá trị trên 4,3 triệu tỷ đồng, tổng vốn chủ sở hữu là trên 1,9 triệu tỷ đồng, đóng góp cho ngân sách nhà nước trên 400 ngàn tỷ đồng/năm.
Tổng tài sản là 4.336.285 tỷ đồng (doanh nghiệp Trung ương là 3.804.009 tỷ đồng, chiếm 87,7% tổng tài sản; doanh nghiệp địa phương là 532.276 tỷ đồng, chiếm 12,3% tổng tài sản)Ả
Vốn chủ sở hữu là 1.948.977 tỷ đồng (doanh nghiệp Trung ương là 1.632.442 tỷ đồng, chiếm 83,8% vốn chủ sở hữu; doanh nghiệp địa phương là 316.535 tỷ đồng, chiếm 16,2% vốn chủ sở hữu).
Tổng doanh thu khu vực doanh nghiệp nhà nước là 2.930.753 tỷ đồng (trong đó, doanh nghiệp Trung ương là 2.616.736 tỷ đồng, chiếm 89,3% tổng doanh thu; doanh nghiệp địa phương là 374.017 tỷ đồng, chiếm 10,7% tổng doanh thu).
Lợi nhuận trước thuế đạt 256.243 tỷ đồng (doanh nghiệp Trung ương đạt 213.732 tỷ đồng chiếm 83,4% lãi phát sinh trước thuế; doanh nghiệp địa phương đạt 42.511 tỷ đồng chiếm 16,6% lãi phát sinh trước thuế). Tỷ suất lợi nhuận trước thuế/vốn chủ sở hữu bình quân chung là 13% (năm 2023 là 12%); tỷ suất lợi nhuận trước thuế/tổng tài sản bình quân chung là 6% (năm 2023 là 6%).
Song 70/815 doanh nghiệp (chiếm 9% tổng số doanh nghiệp) có lỗ phát sinh trong năm 2024 với tổng số lỗ phát sinh là 2.667 tỷ đồng. 164/815 doanh nghiệp (chiếm 20% tổng số doanh nghiệp) còn lỗ lũy kế, với tổng số lỗ lũy kế là 106.078 tỷ đồng.
Về tổng thể, theo số liệu của Cục Thống kê, các doanh nghiệp nhà nước có quy mô tổng tài sản và nguồn vốn chủ sở hữu thấp hơn so với khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước (trung bình giai đoạn 2017-2023 chỉ đạt khoảng 22,6% tổng tài sản, 15,2% tổng nguồn vốn của toàn bộ doanh nghiệp) nhưng nộp ngân sách trung bình đạt 34,2% tổng thu ngân sách.
Thực trạng và giải pháp để DNNN giữ vai trò dẫn dắt
Doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) luôn là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế, góp phần bảo đảm các cân đối lớn, ổn định vĩ mô, an ninh năng lượng, an sinh xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh và chuyển đổi số toàn cầu, khu vực này cần đổi mới mạnh mẽ về quản trị, công nghệ và tư duy phát triển để thực sự giữ vai trò dẫn dắt, lan tỏa và kiến tạo tăng trưởng.
Tại Diễn đàn, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) Đỗ Tiến Sỹ cho biết, trong những năm gần đây, khu vực DNNN đã không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động, tái cơ cấu tổ chức, đổi mới quản trị và đẩy mạnh chuyển đổi số. Nhiều tập đoàn, tổng công ty Nhà nước như EVN, PVN, Mobifone, Viettel, VNPT, Vietnam Airlines... đã trở thành đầu tàu trong nhiều ngành, lĩnh vực, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GDP, đóng góp ngân sách và bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, phải nhìn nhận một cách thẳng thắn rằng, hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của khu vực DNNN vẫn chưa tương xứng với nguồn lực đang nắm giữ. Không ít doanh nghiệp vẫn còn hạn chế trong đổi mới quản trị, chậm chuyển đổi số, thiếu cơ chế khuyến khích sáng tạo và chia sẻ lợi ích gắn với trách nhiệm. Trong khi đó, bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, sự chuyển đổi mạnh mẽ về công nghệ, xu thế phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức và cách mạng công nghiệp 4.0… đòi hỏi DNNN phải đổi mới toàn diện và sâu rộng hơn nữa.
TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cho rằng, sau 40 năm năm đổi mới, cải cách và hội nhập, Việt Nam vẫn giữ định hướng quan trọng này.
Theo TS. Võ Trí Thành, xu hướng hiện nay không chỉ là tăng trưởng mà còn là phát triển bền vững, phát triển xanh, bao trùm và sáng tạo. Bên cạnh đó, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, xác định động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Song vẫn khẳng định là kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, vai trò nòng cốt và dẫn dắt.
"Tính dẫn dắt thể hiện ở chính sách kinh tế vĩ mô của Bộ Tài chính, của Ngân hàng Nhà nước và chính sách tiền tệ, tài khóa để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô. Thứ hai, một số lĩnh vực thiết yếu, những lĩnh vực hạ tầng quan trọng, những lĩnh vực hiện tư nhân chưa thể đảm nhận thì Nhà nước vẫn giữ vai trò cốt lõi. Có thể thấy, khu vực Nhà nước và khu vực tư nhân đều tham gia vào các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị nâng dần giá trị gia tăng, thúc đẩy tăng trưởng", TS. Võ Trí Thành nói./.