Các quốc gia cần có chính sách mạnh để thu hẹp bất bình đẳng phát triển
Ngày 2/12, tại Hà Nội, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) ra mắt Báo cáo Phát triển con người khu vực: “Sự phân cực lớn tiếp theo: Tại sao AI có thể làm gia tăng bất bình đẳng giữa các quốc gia”. Theo đó, báo cáo nhấn mạnh rằng: Mặc dù AI mở ra những cơ hội phát triển quan trọng, các quốc gia có điểm xuất phát rất khác nhau trong quá trình chuyển đổi để nắm bắt lợi ích và quản lý rủi ro. Nếu không có các chính sách mạnh mẽ, những khoảng cách này có thể gia tăng, làm đảo ngược nhiều thập kỷ tiến bộ trong việc thu hẹp bất bình đẳng phát triển.
Hiện nay, châu Á - Thái Bình Dương, nơi sinh sống của hơn 55% dân số thế giới, đang đứng ở trung tâm chuyển đổi AI. Khu vực này hiện có hơn một nửa số người dùng AI toàn cầu, với dấu ấn đổi mới sáng tạo ngày càng mở rộng nhanh chóng, từ sự tăng trưởng của Trung Quốc chiếm gần 70% bằng sáng chế AI toàn cầu đến hơn 3.100 công ty AI mới được tài trợ tại sáu nền kinh tế.
AI có thể thúc đẩy tăng trưởng GDP hàng năm của khu vực thêm khoảng 2 điểm phần trăm và nâng năng suất lên tới 5% trong các lĩnh vực như y tế và tài chính. Chỉ riêng các nền kinh tế ASEAN cũng có thể đạt gần 1 nghìn tỷ USD GDP bổ sung trong thập kỷ tới.
Việt Nam hiện cũng nổi bật trong khu vực nhờ chiến lược quốc gia đầy tham vọng nhằm trở thành quốc gia dẫn đầu về AI vào năm 2030, với mục tiêu nằm trong top ba Đông Nam Á và top 50 toàn cầu về nghiên cứu và phát triển AI.
Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam, bà Ramla Khalidi cho biết: Các chính sách bao trùm, các khoản đầu tư có trọng điểm và quản trị AI có trách nhiệm là điều thiết yếu để bảo đảm AI trở thành nguồn lực thúc đẩy phát triển công bằng.
Những thông tin từ báo cáo “Đánh giá toàn cảnh trí tuệ nhân tạo” của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam cho thấy Chính phủ đã thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ, triển khai các chính sách và khoản đầu tư để thúc đẩy chuyển đổi số và ứng dụng AI trong các lĩnh vực then chốt.
AI đang trở thành đối thủ cạnh tranh việc làm trực tiếp
Bên cạnh đó, Báo cáo cũng lưu ý các rủi ro tiềm ẩn do AI có thể gây ra. Đó là: hàng triệu công việc, đặc biệt là của phụ nữ và thanh niên, có nguy cơ bị tự động hóa, và những khoảng cách về kỹ năng, dữ liệu, và quản trị AI có thể hạn chế lợi ích từ AI.
Báo cáo cũng chỉ ra những điểm yếu mà phụ nữ và thanh niên phải đối mặt. Đặc biệt, các công việc do phụ nữ đảm nhiệm có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi tự động hóa cao gần gấp đôi.
Tại buổi công bố, Philip Schellekens, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á và Thái Bình Dương của UNDP cũng cho biết việc làm của thanh niên đang giảm sút ở những vị trí có mức độ tiếp xúc cao với AI, hoặc những công việc có nhiệm vụ chồng chéo với khả năng của AI. Điều này ảnh hưởng nặng nề nhất đến những người trong độ tuổi từ 22 đến 25.
Ở một số quốc gia, phụ nữ tham gia làm việc quá mức trong các ngành lao động cường độ cao, với công việc mang tính lặp đi lặp lại nhiều hơn.
“Robot được hỗ trợ bởi AI có thể báo hiệu một làn sóng tự động hóa tiếp theo trong ngành sản xuất, như ngành may mặc ở Bangladesh với phần lớn lực lượng lao động là phụ nữ…Chúng ta cũng có thể nghĩ tới các trung tâm cuộc gọi và công việc gia công quy trình kinh doanh tại Philippines, cũng như ở Ấn Độ, Bangladesh và nhiều quốc gia khác”, ông Philip Schellekens cho biết.
AI đang cho phép những người lao động này làm việc hiệu quả hơn, nhưng cũng đã trở thành một đối thủ cạnh tranh rõ ràng.
“Điều này không nhất thiết là một đặc điểm giới tính, nhưng thực tế là phụ nữ đang làm việc trong các lĩnh vực dễ bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng thay thế của thị trường lao động trên toàn khu vực”, ông Philip Schellekens cho biết thêm.
Bên cạnh việc xem xét cách AI có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và năng suất, báo cáo cũng đã xem xét tác động của AI đối với con người và các thế hệ tương lai.
AI có thể được sử dụng cho an sinh xã hội để mang lại lợi ích cho những người phải đối mặt với nhiều rủi ro hoặc điểm yếu khác nhau. Tuy nhiên, các quốc gia không có cơ sở dữ liệu tốt sẽ không thể tận dụng được điều đó./.