Việt Nam không lo thiếu gạo
Trước vấn đề Chính phủ đặt ra là vừa phải bảo đảm an ninh lương thực, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho nông dân và doanh nghiệp xuất khẩu gạo, một số địa phương vùng vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long cho rằng đây là chủ trương đúng, phù hợp thực tế. Các ý kiến đều kiến nghị Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo đến hết tháng 5 để giải cứu nông dân và doanh nghiệp đã ký kết các hợp đồng với đối tác nước ngoài, nếu không sẽ lâm nợ, mất thị trường.
Lý do được các địa phương đưa ra để kiến nghị Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo trước hết là vụ đông xuân được mùa. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Kiên Giang Mai Anh Nhịn cho biết, dù vụ đông xuân gặp khó khăn do xâm nhập mặn nhưng nhờ triển khai tốt các giải pháp ứng phó nên nông dân được mùa, được giá. Hiện tỉnh Kiên Giang đã cơ bản thu hoạch xong, năng suất bình quân 7,24 tấn/ha, tổng sản lượng đạt 1,924 triệu tấn, tăng 0,3 tấn/ha về năng suất và 104.712 tấn về sản lượng so với vụ đông xuân 2018 – 2019. Tương tự, vụ đông xuân của tỉnh Long An cũng thắng lợi với năng suất lúa khá cao đạt 60,4 tạ/ha, tăng 1,2 tạ/ha so với vụ đông xuân 2018 – 2019. Đặc biệt, giá lúa ổn định, giúp nông dân có lãi trên 30%.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Lê Văn Nưng thông tin thêm, sản lượng lúa tại địa phương vụ đông xuân ước đạt trên 4 triệu tấn, dự kiến sẽ xuất khẩu trên 462.000 tấn gạo. Sau khi trừ giống, để ăn, bán tiêu dùng nội địa và xuất khẩu thì số lượng gạo còn tồn gần 271.000 tấn. Phần lớn các doanh nghiệp trên địa bàn đều có liên kết tiêu thụ, trực tiếp giải quyết đầu ra lúa gạo cho nông dân, vì thế nếu tạm dừng hoặc hạn chế xuất khẩu gạo thì doanh nghiệp có khả năng bị vi phạm hợp đồng, còn nông dân sản xuất lúa sẽ thiếu vốn tái đầu tư mùa vụ…
Lúc này, vấn đề cần thiết, là vừa bảo đảm an ninh lương thực, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho nông dân và doanh nghiệp. Ảnh: TL
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh, vụ đông xuân năm 2020 đến thời điểm này tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đã cơ bản giành thắng lợi, vượt qua ảnh hưởng của tình hình hạn mặn diễn biến phức tạp cực đoan. Tổng diện tích xuống giống toàn vùng Nam Bộ vụ đông xuân 2019 – 2020 đạt hơn 1,6 triệu ha, năng suất ước đạt 68,54 tạ/ha, tăng 1,23 tạ/ha, sản lượng ước đạt trên 11 triệu tấn… Từ sản lượng vụ đông xuân cho thấy Việt Nam không lo thiếu gạo. Cùng với đó, nông nghiệp Việt Nam có khả năng lai tạo ra các giống lúa chỉ từ 3-3,5 tháng đã cho thu hoạch, cho sản lượng cao, lại thơm ngon. Trong khi ở các quốc gia khác, giống lúa ngắn ngày của họ mất 4 tháng/vụ.
Kiểm soát theo từng tháng
Quan điểm của Chính phủ về việc xuất khẩu gạo trong bối cảnh hiện nay cần xem xét kỹ lưỡng, thận trọng. Trước hết, phải bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho người nông dân và các tổ chức kinh doanh. Hôm 6/4, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh đã gửi văn bản báo cáo về việc xuất khẩu gạo trong bối cảnh dịch bệnh và hạn hán, xâm nhập mặn, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc ngày 31/3. Theo đó, sau khi làm việc với các địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp về xuất khẩu gạo, Bộ Công thương đã tính toán kỹ và cho rằng để bảo đảm an ninh lương thực, có thể cho phép tiếp tục xuất khẩu gạo. Tuy nhiên, phải kiểm soát chặt số lượng xuất khẩu theo từng tháng, trước mắt sẽ cho xuất khẩu trong tháng 4 và tháng 5/2020.
Dù còn nhiều băn khoăn, nhưng xuất khẩu gạo có kiểm soát ở thời điểm này là cần thiết, để không bỏ lỡ thời cơ. Ảnh: TL
Theo thông báo của Bộ Nông ghiệp và Phát triển nông thôn, lượng gạo hàng hóa của vụ đông xuân có thể xuất khẩu khoảng 3 triệu tấn, nếu tính cả số lượng gối từ 2019 chuyển qua khoảng 3,2 triệu tấn. Theo tính toán, nhu cầu an ninh lương thực trong tháng 4 và tháng 5/2020 cần 300.000 tấn để thực hiện kế hoạch mua vào của Tổng cục Dự trữ nhà nước trong năm 2020. Ngoài ra, các bộ ngành thống nhất giữ lại thêm 400.000 tấn để dự phòng cho mọi tình huống có thể xảy ra trong tháng 4 và tháng 5. Như vậy, tổng lượng gạo giữ lại cho nhu cầu trong nước trong hai tháng 4 và 5 là 700.000 tấn. Với lượng gạo này, mỗi người dân sẽ được dự phòng thêm 7,3kg gạo, một hộ gia đình 4 người có thể dự phòng thêm 30 kg gạo trong tháng 4 và tháng 5. Khoảng nửa cuối tháng 5 đã bắt đầu thu hoạch vụ hè thu. Trừ đi lượng gạo đã xuất khẩu, lượng gạo được phép xuất khẩu trong hai tháng sẽ vào khoảng 800.000 tấn, riêng trong tháng 4 là 400.000 tấn. Vào tuần cuối cùng của tháng 4, căn cứ vào diễn biến dịch bệnh và báo cáo của các bộ ngành, Thủ tướng Chính phủ sẽ xem xét, quyết định phương hướng điều hành xuất khẩu gạo cho tháng 5.
Có thể thấy, phương án điều hành xuất khẩu gạo của Bộ Công Thương được dựa trên thực tế dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, cần đảm bảo tuyệt đối an ninh lương thực quốc gia, không để xảy ra tình trạng thiếu lương thực trong bất kỳ hoàn cảnh nào. Hơn nữa, phương án còn đưa ra biện pháp hợp lý để duy trì chuỗi sản xuất lúa gạo, hỗ trợ tiêu thụ thóc, gạo cho người nông dân với giá tốt, bảo đảm mục tiêu kép là duy trì sản xuất và tăng trưởng kinh tế. Dù nhiều người lo ngại nhưng xuất khẩu gạo có kiểm soát ở thời điểm này là cần thiết vì chúng ta đang được mùa và gạo Việt Nam đang được mua giá cao. Ngoài Trung Quốc, một số quốc gia như Philippines, Indonesia, Malaysia… đều đang thiếu gạo vì ảnh hưởng dịch Covid-19.
Hiện nay, người láng giềng xuất khẩu gạo đứng thứ hai thế giới là Thái Lan chưa có kế hoạch hạn chế xuất khẩu gạo, bất chấp những lo ngại về an ninh lương thực đang ngày càng tăng trên thế giới. Bộ Thương mại Thái Lan cho biết, nước này không thể bị thiếu hụt lương thực hoặc gạo vì nhu cầu tiêu dùng nội địa chiếm 50% tổng sản lượng, trong khi xuất khẩu chỉ chiếm có 32% sản lượng gạo mỗi năm và phần còn lại để lưu kho. Ngay cả khi nhu cầu xuất khẩu và tiêu dùng nội địa tăng vì có nhiều người ở nhà hơn thì tình trạng thiếu hụt cũng không thể xảy ra. Thái Lan hiện là nước xuất khẩu gạo chỉ đứng sau Ấn Độ. Quốc gia Đông Nam Á này sản xuất hơn 20 triệu tấn gạo mỗi năm. Thái Lan kỳ vọng sẽ tăng giá gạo xuất khẩu sau khi các đối thủ cạnh tranh trên thị trường gạo ngừng xuất khẩu hoặc “bế quan tỏa cảng” đối phó với dịch Covid-19 trong nước.
NHỮ SƠN