Chủ trương của Đảng với mục tiêu phát triển kinh tế
Tại Diễn đàn Đẩy mạnh đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam diễn ra chiều ngày 8/7, Tổng biên tập Tạp chí Tài chính doanh nghiệp Hà Khắc Minh cho biết, chủ trương đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế đã được Đảng ta nêu ra ở Đại hội lần thứ XI và được bổ sung phát triển ở các kỳ Đại hội XII và XIII.
Tại Đại hội XIII của Đảng yêu cầu: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng kinh tế, chuyển mạnh nền kinh tế sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhân lực chất lượng cao, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế”. Đây là quan điểm mang tính định hướng chiến lược lâu dài của Đảng ta về đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế Việt Nam.
Việc đổi mới mô hình tăng trưởng của nước ta nhằm nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh, phát triển nhanh và bền vững toàn diện kinh tế, xã hội và môi trường. Không thúc đẩy tăng trưởng bằng mọi giá, gây nên những tác động xấu. Đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng chú trọng và dựa nhiều hơn vào các nhân tố thúc đẩy tăng năng suất lao động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực và thành tựu khoa học - công nghệ của nhân loại, mọi tiềm năng, lợi thế của các ngành, lĩnh vực, các địa phương và cả nước.
Trên thực tế, trong nửa đầu năm 2024, nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng ở mức 6,42% trong nửa đầu năm 2024. Các chuyên gia cho rằng tăng trưởng GDP cả năm 2024 có thể chạm mốc gần 7% sau khi Việt Nam có quý tăng trưởng vượt tiềm năng thứ 4 liên tiếp... Ông Hà Khắc Minh nói.
Tuy nhiên, mô hình tăng trưởng chưa tạo được chuyển biến căn bản; năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao. Kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn một số rủi ro, nền tảng vĩ mô chưa thực sự vững chắc, nền kinh tế có độ mở cao và phụ thuộc vào nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu.
Nền kinh tế Việt Nam vẫn phát triển theo chiều rộng
Cũng tại Diễn đàn, PGS. TS. Bùi Quang Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho hay nhìn vào những động lực đóng góp cho tăng trưởng GDP có thể thấy nền kinh tế Việt Nam vẫn phát triển theo chiều rộng.
Theo ông Tuấn, có 4 yếu tố chính đóng góp vào tăng trưởng GDP đó là: Tăng trưởng nhờ vốn, nhờ vốn con người, nhờ lao động và đóng góp từ năng suất nhân tố tổng hợp (TFP).
Phân tích về xu hướng của các yếu tố này, chuyên gia phân tích, hiện nay đóng góp vào tăng trưởng của yếu tố vốn và vốn con người có xu hướng gia tăng. Trong khi đó, yếu tố được định hướng sẽ đóng góp chính vào tăng trưởng là TFP lại giảm đi.
Bên cạnh đó, cùng với quá trình già hoá dân số, đóng góp của lao động vào tăng trưởng GDP có xu hướng giảm theo thời gian. Việc tăng trưởng dựa nhiều vào vốn cho thấy nền kinh tế Việt Nam vẫn đang phát triển theo chiều rộng chứ không phải theo chiều sâu.
"Đến thời điểm hiện tại, đầu tư vẫn là nhân tố chủ yếu dẫn dắt tăng trưởng kinh tế và tăng trưởng được thúc đẩy bởi vốn con người hơn là tích lũy yếu tố đầu vào lao động", TS. Bùi Quang Tuấn nhấn mạnh.
Ông cũng nhấn mạnh, mô hình tăng trưởng của Việt Nam vẫn một phần dựa vào lao động giá rẻ, tồn tại nền kinh tế nhị nguyên, có sự cách biệt giữa khối FDI và doanh nghiệp trong nước, lan tỏa của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài còn hạn chế, nhất là năng lực công nghệ. Đóng góp của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào tăng trưởng còn ít. Chưa cải thiện nhiều về năng suất lao động 2016-2020 tăng bình quân 5,8%/năm, 2011-2015 tăng 4,3%, vẫn chậm…
Bên cạnh đó, mô hình tăng trưởng chưa xanh, chưa đóng góp nhiều cho phát triển bền vững, ví dụ năng lượng tái tạo, ô nhiễm môi trường, phát thải khí nhà kính... Tăng trưởng xanh hầu như chưa thực hiện được bao nhiêu. Kinh tế tuần hoàn còn mới manh nha, chưa phát triển. Kinh tế biển xanh còn đang ở dạng tiềm năng là chính…
Còn đối mặt với hàng loạt thách thức
TS. Chử Đức Hoàng, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF), Bộ Khoa học và Công nghệ cho hay Xu hướng chuyển đổi hiện nay là tăng tỷ trọng công nghiệp và xây dựng tăng từ 32,1% (2010) lên 38,1% (2023), dự kiến đạt 40% vào năm 2030. Dịch vụ duy trì vai trò chủ đạo chiếm khoảng 50% GDP trong suốt giai đoạn, dự kiến tiếp tục ổn định ở mức 50% đến năm 2030.
Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP tăng từ 13% (2010) lên 25% (2023), mục tiêu đạt trên 30% vào năm 2030. Kinh tế số chiếm khoảng 14,3% GDP (2023), mục tiêu đạt 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. Kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu; Mục tiêu đóng góp ngày càng quan trọng vào GDP đến năm 2030.
Tuy nhiên, theo ông Hoàng, trong quá trình chuyển đổi, Việt Nam đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức. Đó là năng suất lao động của Việt Nam vẫn còn thấp so với nhiều nước trong khu vực. Việc áp dụng công nghệ mới trong sản xuất còn hạn chế. Nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào đầu tư nước ngoài và xuất khẩu.
Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính còn phức tạp, thiếu minh bạch. Hệ thống giao thông, logistics còn hạn chế ở nhiều nơi. Sự phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền. Phát triển công nghiệp nhanh dẫn đến ô nhiễm gia tăng. Lực lượng lao động chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế hiện đại; cần cải cách giáo dục và đào tạo để nâng cao chất lượng.
TS. Hoàng nêu ra các bài học bao gồm tích hợp chuyển đổi kép vào chiến lược kinh doanh tổng thể; hợp tác với các đối tác trong và ngoài nước để trao đổi kinh nghiệm và công nghệ; xây dựng văn hóa doanh nghiệp hướng tới sự bền vững và đổi mới; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu của chuyển đổi kép; đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ mới.
Diễn đàn cũng tập trung vào các nội dung như: Hiện trạng mô hình tăng trưởng của Việt Nam và một số định hướng; Giải pháp đổi mới mô hình tăng trưởng ở Việt Nam; Đổi mới mô hình tài chính và tăng cường hệ thống ngân hàng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế; Mô hình doanh nghiệp Chuyển đổi kép tại Việt Nam; Vai trò của khởi nghiệp sáng tạo trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.../.