C asean Vietnam và hành trình xây dựng ASEAN gắn kết, thịnh vượng và bền vững

Đây là hoạt động có ý nghĩa đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN (28/7/1995 - 28/7/2025) và ngày kỷ niệm thành lập ASEAN (8/8/1967 - 8/8/2025), qua đó cùng nhìn lại hành trình hội nhập đầy ý nghĩa của Việt Nam trong Hiệp hội và thảo luận về những định hướng phát triển trong tương lai.

Tại sự kiện, Trung tá Nguyễn Thanh Bình - Trưởng phòng Đông Nam Á, Tây Á và Nam Á, Cục Đối ngoại, Bộ Công an đã chia sẻ về vai trò ngày càng chủ động và trách nhiệm của Việt Nam trong hợp tác chính trị - an ninh ASEAN. Ông nhấn mạnh rằng, dù tình hình khu vực và thế giới liên tục biến động, ASEAN vẫn giữ được sự đoàn kết, thống nhất và duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực đang định hình. Trong quá trình đó, Việt Nam không chỉ là thành viên tích cực mà còn đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác an ninh khu vực, đặc biệt là trong đối phó với các thách thức an ninh phi truyền thống.

Bộ Công an Việt Nam đã tích cực tham gia các cơ chế hợp tác an ninh đa phương của ASEAN như Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia (AMMTC), Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về vấn đề ma túy (AMMD), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) ... Bên cạnh đó, Việt Nam cũng góp phần xây dựng các văn kiện mang tính nền tảng như Công ước ASEAN về chống khủng bố (2011), Công ước ASEAN về phòng, chống mua bán người (2015), Kế hoạch hành động ASEAN về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia và cực đoan bạo lực. Đặc biệt, Việt Nam đã chủ động đề xuất các dự án hợp tác nhận được sự đồng thuận và hỗ trợ tài chính từ đối tác đối thoại.

Tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 46 diễn ra tại Malaysia vào tháng 5/2025, các nhà lãnh đạo đã thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045 - một văn kiện chiến lược nhằm định hướng phát triển khu vực trong 20 năm tới. Đây là bước tiếp nối sáng kiến do Việt Nam đề xuất từ năm Chủ tịch ASEAN 2020, thể hiện vai trò chủ động, kiến tạo của Việt Nam trong việc xây dựng một ASEAN tự cường, sáng tạo và lấy người dân làm trung tâm. Ông nhấn mạnh đây là cơ hội để Việt Nam tiếp tục phát huy sáng kiến đã đề ra từ năm 2020 và đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng ASEAN tự cường, năng động, gắn kết về chính trị, liên kết về kinh tế và chia sẻ trách nhiệm vì hòa bình, an ninh khu vực.

PGS.TS. Lê Bộ Lĩnh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Kinh tế, Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á đã đưa ra góc nhìn tổng quan về thành tựu trong chính sách hội nhập của Việt Nam và định hướng cho giai đoạn tới. Việc gia nhập ASEAN là quyết định tạo bước ngoặt nâng cao vị thế quốc gia. Với phương châm "chủ động, tích cực và có trách nhiệm", Việt Nam đã biến hội nhập ASEAN thành động lực phát triển và nâng cao vị thế quốc tế.

Cụ thể, Việt Nam đã hỗ trợ kết nạp Lào, Myanmar và Campuchia, hoàn thiện giấc mơ ASEAN-10. Việt Nam luôn đề cao nguyên tắc đồng thuận trong quyết định và đóng vai trò cầu nối hòa giải, góp phần duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc chính trị khu vực. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu khi các tập đoàn đa quốc gia tìm kiếm nguồn cung cấp mới bên ngoài Trung Quốc. Trong 3 lần đảm nhận vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN (1998, 2010, 2020), nhiệm kỳ năm 2020 của Việt Nam đặc biệt nổi bật khi nước ta đã khởi xướng và lãnh đạo việc thành lập Quỹ ASEAN ứng phó COVID-19, đồng thời chủ trì và thúc đẩy việc thành lập Kho dự trữ vật tư y tế khu vực, nhằm tăng cường năng lực của ASEAN trong phòng, chống đại dịch.

Bài học quan trọng từ sự phát triển của Việt Nam cho thấy rằng sự chủ động và tích cực là chìa khóa dẫn đến thành công. Việt Nam đã tích cực tham gia và đóng góp vào các hoạt động chung, không chỉ dừng lại ở việc tham gia một cách thụ động. Điều này giúp tạo dựng vị thế và tiếng nói của đất nước trên trường quốc tế. Việc kiên định theo đuổi đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ trong môi trường đa dạng về lợi ích cũng là một yếu tố then chốt. Một chính sách đối ngoại đa phương hóa và đa dạng hóa giúp Việt Nam cân bằng được mối quan hệ với các nước lớn, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia.

Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, Việt Nam đã khéo léo tận dụng cơ hội từ hội nhập quốc tế để phát huy nội lực, đồng thời đóng góp vào giải quyết các vấn đề chung của khu vực và thế giới. Cuối cùng, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ban, ngành từ trung ương đến địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc đảm nhận các vai trò quan trọng trong ASEAN. Những bài học này không chỉ có giá trị trong bối cảnh hiện tại mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Trong giai đoạn tới, ông chỉ ra những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt, bao gồm sức ép cạnh tranh kinh tế từ Singapore và Thái Lan gây áp lực lên doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam. Bên cạnh đó, tình hình Biển Đông phức tạp và cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc cũng đặt ra thách thức cho việc duy trì đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN.

PGS.TS. Lê Bộ Lĩnh nhấn mạnh cơ hội đến từ việc tận dụng áp lực cải cách thể chế từ cạnh tranh ASEAN để hiện đại hóa công nghệ và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực thông qua RCEP. ASEAN là trụ cột không thể thiếu trong chính sách đối ngoại. Việt Nam cần tiếp tục củng cố đoàn kết nội khối, ưu tiên các lĩnh vực hợp tác mới như kinh tế số và phát triển bền vững, tăng cường ngoại giao đa phương để xây dựng trật tự khu vực dựa trên luật lệ và thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn trong bối cảnh toàn cầu biến động.

Ông Tô Việt Châu - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình bày những thành tựu ấn tượng của Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường. 30 năm gia nhập ASEAN, ngành nông nghiệp Việt Nam đã có bước chuyển mình lớn, từ một quốc gia thiếu hụt lương thực trở thành nước đảm bảo an ninh lương thực và là một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới về gạo, cà phê, hạt điều, trái cây nhiệt đới và thủy sản, với mỗi ngành kim ngạch trên 1 tỷ USD.

Ngành Nông nghiệp Việt Nam có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, ổn định xã hội, đóng góp 12% GDP cả nước (2023), tạo việc làm cho gần 40% lực lượng lao động và là sinh kế của hơn 60% dân cư nông thôn. Ông khẳng định rằng, phát triển nông nghiệp bền vững là ưu tiên hàng đầu của ASEAN, thể hiện qua các sáng kiến như Tuyên bố Lào 2024 và Kế hoạch hành động khu vực về thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), hydrogen để chuyển đổi xanh và giảm phát thải khí nhà kính. Việt Nam đã chủ động đóng vai trò khởi xướng và xây dựng Khung an ninh lương thực ASEAN (AIFS) và Kế hoạch hành động chiến lược về an ninh lương thực (SPA-FS) 2021-2025, tạo nền tảng hợp tác toàn diện về phát triển chuỗi giá trị, quản lý nước và nâng cao khả năng thích ứng biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, ông Châu cũng đề cập đến các sáng kiến về năng lượng sinh khối và phát triển làng nghề nông thôn, đồng thời tham gia hệ thống Quỹ dự trữ khẩn cấp và Hệ thống thông tin AFSIS giúp dự báo, ứng phó nhanh khi có khủng hoảng. Ông nhấn mạnh rằng quá trình hài hòa tiêu chuẩn, kết nối chuỗi cung ứng và các cam kết quốc tế như Hiệp định Paris, JETP đang tạo cơ hội để Việt Nam định vị sản phẩm nông nghiệp xanh, truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phù hợp xu hướng toàn cầu.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và khoảng cách công nghệ giữa các quốc gia ASEAN. Điều này đòi hỏi hợp tác liên ngành mạnh mẽ hơn, cùng định hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, công nghệ cao, phát thải thấp và tích hợp đa giá trị bền vững. Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh vai trò của đổi mới sáng tạo, chia sẻ tri thức và dữ liệu khí hậu, chuyển đổi số và tăng cường năng lực thể chế trong bảo đảm an ninh lương thực dài hạn.

Bà Trần Hải Vân - Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã khẳng định Việt Nam là một thành viên tích cực, có trách nhiệm, vừa tận dụng hiệu quả hợp tác khu vực để phát triển, vừa có những đóng góp thực chất cho Cộng đồng. Hợp tác ASEAN đã giúp Việt Nam thúc đẩy tăng trưởng du lịch, nâng cao năng lực xây dựng chính sách văn hóa và chuyên môn thể thao. Cụ thể, trong lĩnh vực du lịch, Việt Nam đã đón lượng khách lớn từ các nước như Malaysia (495.383 lượt), Campuchia (474.580 lượt), và Thái Lan (418.054 lượt) vào năm 2024, đồng thời tham gia xây dựng các tiêu chuẩn chung như Tiêu chuẩn Du lịch Sinh thái ASEAN và giành các giải thưởng uy tín tại Diễn đàn Du lịch ASEAN (ATF).

Trong lĩnh vực văn hóa, Việt Nam đã tích cực tham gia các dự án về kinh tế sáng tạo, công nghiệp văn hóa bền vững, ẩm thực, di sản, và chủ động tổ chức các sự kiện văn hoá, nghệ thuật ASEAN tại Việt Nam nhằm tăng cường hiểu biết chung và giao lưu nhân dân. Về thể thao, hợp tác khu vực giúp nâng cao trình độ chuyên môn thông qua việc tham gia và tổ chức các hội thảo quan trọng về bình đẳng giới và thể thao cho người khuyết tật, cũng như hợp tác với các thể chế quốc tế trong đó có FIFA, WADA.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam đã thể hiện vai trò dẫn dắt khi đảm nhiệm thành công vị trí Chủ tịch nhiều cơ chế hợp tác quan trọng như Hội nghị Quan chức cấp cao phụ trách thông tin (SOMRI), chủ trì thúc đẩy các tuyên bố, sáng kiến chung và là điểm đến uy tín cho các sự kiện tầm khu vực. Hướng tới tương lai, trước những thách thức về nguồn lực và các vấn đề mới như chuyển đổi số, Việt Nam đã đề xuất các định hướng chiến lược nhằm tăng cường hợp tác ASEAN, tập trung vào: Về thể chế, chúng ta cần nâng cao vai trò điều phối chính sách của các Hội nghị Bộ trưởng và thành lập Mạng lưới Chuyên gia Văn hóa Nghệ thuật ASEAN; Về nguồn lực, chúng ta nên đa dạng hóa các kênh tài trợ, đặc biệt là thúc đẩy hợp tác với khu vực tư nhân; Về nội dung: Ưu tiên hợp tác về chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (Al) và phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, thành phố sáng tạo. Việt Nam cam kết tiếp tục đồng hành và đóng góp tích cực vì một Cộng đồng ASEAN giàu bản sắc và phát triển bền vững.

Bà Lê Thị Mai Anh - Trưởng phòng Đông Nam Á, Nam Á và Hợp tác khu vực, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương đã trình bày về vai trò của thị trường ASEAN đối với Việt Nam và định hướng chiến lược giúp Việt Nam phát triển thương mại và hội nhập kinh tế khu vực. ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ ba toàn cầu của Việt Nam, với hơn 98% dòng thuế nội khối đã được xóa bỏ và lợi thế xuất siêu bền vững tại các thị trường láng giềng, ASEAN đã tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu vào khu vực. Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và ASEAN đạt gần 84 tỷ USD, khẳng định vai trò chiến lược của khu vực này trong xuất khẩu và hội nhập của Việt Nam.

Để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường ASEAN, Việt Nam đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tập trung vào việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, triển khai hiệu quả các FTA mà Việt Nam và các nước ASEAN cùng là thành viên, đàm phán và ký kết nhiều thỏa thuận song phương bổ trợ như Hiệp định thương mại song phương với Lào với Lào, Bản Thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương Việt Nam - Campuchia, Bản ghi nhớ (MOU) về hợp tác thương mại gạo với Philippines, hợp tác Halal với Malaysia, phát triển thương mại số với Indonesia ...

Song song với đó, Việt Nam cũng thường xuyên cung cấp thông tin thị trường, cập nhật chính sách, tháo gỡ các vướng mắc, rào cản cho phát triển thương mại giữa Việt Nam với các đối tác tại khu vực ASEAN, phát huy mạnh mẽ vai trò của Thương vụ Việt Nam trong công tác nghiên cứu thị trường, hỗ trợ xử lý vướng mắc cho doanh nghiệp, đẩy mạnh xúc tiến thương mại để đưa hàng Việt Nam vào sâu trong hệ thống bán lẻ ASEAN. Trước những thách thức về rào cảnh kỹ thuật, mức độ cạnh tranh ngày càng cao, bà Lê Thị Mai Anh nhấn mạnh tầm quan trọng của ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong thương mại và logistics, thúc đẩy thương mại số với ASEAN, đồng thời, nâng cao năng lực thực hiện các FTA và chuẩn hóa hàng hóa, mở rộng hợp tác song phương linh hoạt hơn, qua đó định vị Việt Nam là trung tâm thương mại năng động trong ASEAN.

Buổi chia sẻ đã mang đến cái nhìn sâu sắc về hành trình 30 năm hội nhập ASEAN của Việt Nam, làm rõ những nỗ lực và thành tựu đáng tự hào mà Việt Nam đã đạt được trên cả 3 trụ cột chính của Cộng đồng ASEAN: Chính trị - An ninh, Kinh tế, và Văn hóa - Xã hội. Sự kiện khẳng định tầm nhìn chiến lược và quyết tâm mạnh mẽ của quốc gia trong việc tiếp tục đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững ASEAN. Là một phần quan trọng trong chuỗi hoạt động thường niên của C asean Vietnam nhằm thúc đẩy kết nối và phát triển cộng đồng ASEAN, sự kiện đã góp phần củng cố tinh thần đoàn kết, hướng tới mục tiêu xây dựng một ASEAN gắn kết, thịnh vượng và bền vững vì lợi ích chung của toàn khu vực.