Quyền sở hữu trí tuệ cần được rà soát kỹ càng trong khuôn khổ Luật Sở hữu trí tuệ

Tại phiên họp toàn thể lần thứ 15, thẩm tra dự án Luật Trí tuệ nhân tạo diễn ra mới đây, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Đồng Ngọc Ba cho rằng, vấn đề công nhận đối tượng sở hữu trí tuệ (quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp) được tạo ra bởi AI là một vấn đề đang được rà soát trong khuôn khổ Luật Sở hữu trí tuệ. 

Thực tế, hiện tại, luật chưa có một ranh giới rõ ràng để xác định khi nào một tác phẩm/sáng chế do AI tạo ra (chủ thể con người chỉ cung cấp câu lệnh mà không có can thiệp đáng kể về trí tuệ) có thể được bảo hộ hay không. Do đó, đại biểu cho rằng vấn đề AI là công cụ để tạo ra quyền sở hữu trí tuệ nên được xử lý trong Luật Sở hữu trí tuệ, tránh sự chồng lấn chức năng nếu quy định tại Luật AI.

Đối với nội dung Ủy ban quốc gia về trí tuệ nhân tạo, đại biểu Đồng Ngọc Ba đồng tình với quan điểm cần làm rõ vai trò của Ủy ban Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo. Đại biểu nhận định, quy định Ủy ban này trong dự thảo có vẻ nặng về quản lý và điều phối hơn là nhiệm vụ nghiên cứu cốt lõi, do đó cần quy định lại nội dung này cho phù hợp.

Tiếp tục cho ý kiến về mức độ rủi ro hệ thống AI, Luật phân chia rủi ro thành 4 mức độ và quản lý 4 chủ thể (nhà phát triển, nhà cung cấp, bên triển khai, người sử dụng). Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy - thành viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá, việc phân định trách nhiệm trong Luật hiện còn chưa rõ ràng. Vai trò và khả năng gây ra rủi ro của người sử dụng được quy định rất mờ nhạt. Nghĩa vụ và trách nhiệm cụ thể đối với từng nhóm đối tượng (khi họ phát triển, cung cấp hoặc sử dụng) thì chưa được nêu rõ.

Đồng thời, đại biểu nhận định, việc áp dụng cơ chế hậu kiểm cho tất cả các mức độ rủi ro có thể không phù hợp, do AI có thể tạo ra những rủi ro bất ngờ. Ngoài ra, đại biểu nhấn mạnh, đây là lĩnh vực mới, việc quản lý nhà nước yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, trong khi tội phạm AI ngày càng phát triển nhanh, đặt ra câu hỏi về khả năng quản lý trong thực tiễn.

Cho ý kiến tại phiên họp, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi đề nghị, Cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát kỹ lưỡng để tránh tình trạng chồng chéo và mâu thuẫn giữa Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo và các Luật có liên quan như Luật Dữ liệu (quyền sở hữu dữ liệu); Luật Sở hữu trí tuệ (quyền sở hữu trí tuệ đối với các dữ liệu huấn luyện, mô hình AI); Quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân khi áp dụng trong bối cảnh AI được xử lý theo khối lượng dữ liệu lớn của cá nhân... Đặc biệt là trách nhiệm của chủ sở hữu và chủ quản dữ liệu khi sử dụng dữ liệu để huấn luyện các hệ thống AI có mức độ rủi ro cao.

Các đại biểu cũng đồng tình trong nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo là vô cùng quan trọng đối với cả doanh nghiệp lẫn các nhà sáng tạo. Do đó, bên cạnh nỗ lực sáng tạo, mỗi tổ chức, cá nhân phải ý thức rõ trách nhiệm tự bảo vệ mình trước những cạm bẫy trên không gian số./.