Tăng cường liên kết châu Á - Thái Bình Dương vì sự bền vững của di sản sơn mài

Là sự kiện học thuật và nghệ thuật quy mô khu vực, hội thảo quy tụ đông đảo các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, giảng viên, nghệ nhân và sinh viên nghệ thuật đến từ Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Lào và Philippines. Đặc biệt, chương trình có sự tham gia của các diễn giả đẳng cấp quốc tế, các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghệ thuật, bảo tồn và nghiên cứu sơn mài từ nhiều quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Trong dòng chảy lịch sử nghệ thuật nhân loại, sơn mài không chỉ là chất liệu mà còn là linh hồn của văn hoá phương Đông: nơi bàn tay, trái tim và thời gian giao hòa để tạo nên vẻ đẹp huyền ảo, sâu thẳm và trường tồn. Mỗi tác phẩm sơn mài là kết tinh của tri thức, của sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người, của ký ức văn hóa được gìn giữ qua từng lớp sơn, từng ánh vàng, sắc son.

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu - Hiệu trưởng Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, sơn mài không chỉ là một loại hình thủ công mỹ nghệ trang trí, mà còn là kết quả của tri thức bản địa, mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên, cùng văn hóa hàng nghìn năm. Từ Đông Á đến Đông Nam Á và Nam Á, sơn mài đã phát triển với nhiều phong cách và kỹ thuật đa dạng, tạo nên một di sản phong phú, vừa mang tính đặc trưng của văn hóa địa phương, vừa chịu ảnh hưởng từ sự giao lưu trong khu vực.

“Mỗi sản phẩm sơn mài là một tác phẩm nghệ thuật và là minh chứng sống động cho sự khéo léo, sự kiên nhẫn và tính sáng tạo. Từ nhựa cây sơn, các nghệ nhân đã phủ lên sản phẩm nhiều lớp để tạo ra bề mặt sáng bóng, bền bỉ, tồn tại qua nhiều thế kỷ - giống như cách di sản văn hóa của chúng ta được truyền lại qua nhiều thế hệ”, PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu khẳng định.

Tuy nhiên, sơn mài đang phải đối mặt với những thách thức như kiến thức truyền thống bị suy giảm, số lượng nghệ nhân bậc thầy ngày càng ít và nhận thức của công chúng còn hạn chế. Toàn cầu hóa và hiện đại hóa đã khiến thế hệ trẻ xa rời những truyền thống lâu đời này, trong khi những thay đổi về môi trường đang đe dọa các nguồn tài nguyên thiên nhiên thiết yếu cho sản xuất sơn mài. Ngoài ra, việc thiếu tài liệu và hợp tác khu vực và trên thế giới đang là những nguyên nhân cản trở những nỗ lực bảo tồn và phát huy di sản quý giá này.

Ông Weonmo Park - Giám đốc Văn phòng Thông tin và Nghiên cứu ICHCAP bày tỏ lo ngại về tình trạng mai một của nghề sơn mài ở nhiều quốc gia châu Á do nguồn nguyên liệu tự nhiên suy giảm, kỹ thuật chế tác truyền thống dần bị lãng quên và thế hệ trẻ ít mặn mà với nghề.

“Chúng ta cần kết nối các cộng đồng sơn mài trong khu vực, chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm và xây dựng chương trình đào tạo, truyền dạy phù hợp với bối cảnh hiện nay", ông nhấn mạnh.

Hội thảo lần này đã mở ra không gian đối thoại giữa truyền thống và hiện đại, giữa khoa học và nghệ thuật, nơi các chuyên gia cùng chia sẻ những nghiên cứu mới, kỹ thuật truyền thống, giải pháp bảo tồn và hướng tiếp cận sáng tạo đối với nghệ thuật sơn mài trong bối cảnh toàn cầu hóa và sáng tạo đương đại.

Bên cạnh đó, Hội thảo hướng đến giải quyết những thách thức đương đại với các mục tiêu cụ thể: Thúc đẩy nghiên cứu và tăng cường truyền bá nghề thủ công sơn mài, đảm bảo tính phù hợp liên tục; Xác định các nguồn lực quan trọng cho giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng, khơi dậy sự trân trọng đối với giá trị văn hóa của sơn mài. 

Bằng cách kết nối các chuyên gia, nghệ nhân, nhà giáo dục và nhà hoạch định chính sách, hội thảo hướng đến thúc đẩy hợp tác khu vực, chia sẻ các phương pháp hay nhất và phát triển các chiến lược bền vững để bảo vệ di sản này cho các thế hệ tương lai; đồng thời khuyến khích các phương pháp tiếp cận sáng tạo để tích hợp sơn mài vào nghệ thuật và thiết kế đương đại, đảm bảo kho tàng văn hóa này tiếp tục phát triển và truyền cảm hứng.

Sự kiện không chỉ là dịp để tôn vinh di sản văn hoá phương Đông, mà còn khơi dậy niềm tự hào, trách nhiệm và cảm hứng sáng tạo cho thế hệ kế cận tiếp bước để nghệ thuật sơn mài tiếp tục sống và toả sáng cùng thời gian./.