Công khai ngân sách của các bộ, cơ quan trung ương vẫn ở mức thấp

Ảnh minh họa.

Khảo sát MOBI được thực hiện độc lập bởi hai tổ chức thành viên của Liên minh Minh bạch ngân sách (BTAP) là Trung tâm phát triển và Hội nhập (CDI) và Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS). MOBI 2021 đánh giá mức độ công khai ngân sách của 44 Bộ, cơ quan Trung ương, trong đó có 38 Bộ, cơ quan Trung ương là đơn vị dự toán và 6 cơ quan, tổ chức Trung ương được ngân sách Nhà nước (NSNN) hỗ trợ.

Dự lễ công bố có ông Nguyễn Quang Thương, Giám đốc điều hành, Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) – Tổ chức điều phối Liên minh Minh bạch Ngân sách (BTAP); PGS.TS. Nguyễn Đức Thành , Giám đốc, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS); Bà Nguyễn Thu Hương, Quản lý Cấp cao, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam.

Lễ công bố MOBI 2021 diễn ra sáng 18/10 tại Hà Nội.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy, mức độ công khai ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương, dù có sự cải thiện so với những năm trước đó, nhưng vẫn ở mức thấp đáng quan ngại. Trong danh sách xếp hạng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ giao thông Vận tải và Bộ tài nguyên và môi trường là ba đơn vị có sự cải thiện đáng kể về thứ hạng trong bảng xếp hạng MOBI 2021. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước tăng 31 bậc (năm 2020 do sai sót về mặt kĩ thuật trong quá trình công khai tài liệu nên xếp hạng tương đối thấp). Bộ Giao thông Vận tải tăng 22 bậc và Bộ Tài nguyên Môi trường tăng 21 bậc. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bảo hiểm xã hội Việt Nam cùng giảm 14 bậc. Các đơn vị gồm: Hội cựu chiến binh Việt Nam, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Quản lý Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam, Văn phòng Quốc hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Tòa án Nhân dân tối cao, Văn phòng Chủ tịch nước và Văn phòng Thủ tướng Chính phủ là những đơn vị hai năm liên tiếp không công khai bất kỳ một tài liệu ngân sách nào.

Kết quả xếp hạng MOBI 2021.

Cũng giống với những kỳ khảo sát của những năm trước, MOBI tiếp tục khảo sát mức độ công khai ngân sách dựa trên các chỉ số về tính sẵn có, tính kịp thời, tính thuận tiện và tính đầy đủ. Cụ thể, điểm số trung bình MOBI 2021 chỉ đạt 30,9/100 điểm, tăng 9,26 điểm so với MOBI 2020. Trong xếp hạng MOBI 2021, Bộ Tài chính vẫn là đơn vị có thứ hạng cao nhất với 76,16 điểm quy đổi, là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức đầy đủ. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình Việt Nam với 72,09 điểm, và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ở vị trí thứ ba với 59,09 điểm. Có 30 cơ quan, tổ chức trên tổng số 44 cơ quan trong kỳ khảo sát MOBI 2021 công khai ít nhất 1 tài liệu ngân sách (chiếm 68,2 %), tăng 3 đơn vị so với kỳ khảo sát 2020. Đáng chú ý, tính đến thời điểm 31/03/2022, có 14 Bộ, cơ quan Trung ương (tương đương với 31,8 %) không công khai bất cứ tài liệu ngân sách nào trên cổng thông tin điện tử của đơn vị . Trong số 23 đơn vị có công bố tài liệu về Dự toán ngân sách năm 2022, chỉ có 7 đơn vị công bố đúng thời hạn theo quy định. Có 33 trên tổng số 44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện (tương đương với 75%), tăng 1 đơn vị so với khảo sát MOBI 2020. Trong số 30 đơn vị có công khai ít nhất một trong sáu tài liệu ngân sách, Bộ Tài chính, Đài truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là những đơn vị dẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách.

PGS.TS Nguyễn Đức Thành, đại diện nhóm nghiên cứu nhận định: "Việc sau gần một thập niên thực hiện Luật Ngân sách mới, các bộ, cơ quan trung ương vẫn chưa thực hiện nghiêm túc việc công khai ngân sách theo tinh thần của Luật NSNN 2015 và hướng dẫn của các Thông tư 61/2017 và 90/2018 của Bộ Tài chính, là một thực tế đáng lo ngại trong quản trị nhà nước. Có tới 14/44 cơ quan trung ương không công khai bất cứ một tài liệu nào theo quy định của pháp luật. Các đơn vị có công khai thì đại đa số mức độ còn sơ sài, không đầy đủ. Mức điểm trung bình của MOBI 2021 chỉ đạt 30,9 tiếp tục gây thất vọng".

Có chung quan điểm, ông Nguyễn Quang Thương, đại diện liên minh BTAP chia sẻ rằng điểm trung bình của MOBI 2021 là 30,9/100 điểm, trong khi điểm trung bình của chỉ số công khai ngân sách tỉnh POBI 2021 là 69,53/100 điểm. Điều này cho thấy các Bộ, cơ quan Trung ương chưa cải thiện mức độ công khai ngân sách, chưa thực hiện đúng các quy định về công khai ngân sách như các tỉnh, thành phố.

Để cải thiện mức độ công khai ngân sách cho minh bạch, các chuyên gia khuyến nghị Quốc hội cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm của ủy Ban Tài chính ngân sách của Quốc hội, bao gồm cả giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề. Cần xem xét hoạt động công khai ngân sách Nhà nước của các Bộ, cơ quan Trung ương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của Bộ, cơ quan trung ương. Mức độ công khai ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương là một trong những tiêu chí để phân bổ ngân sách .