Ngay trong bối cảnh đất nước mới thành lập, các doanh nhân, nhà công thương đã góp sức, góp tài, góp công vào việc ổn định kinh tế, hỗ trợ nhân dân và xây dựng chính quyền cách mạng. Những cái tên như Trịnh Văn Bô, Nguyễn Sơn Hà, Đỗ Đình Điện, Bùi Hưng Gia, Nguyễn Tam Kỳ… trở thành biểu tượng gắn liền với truyền thống cầu tiến, xây dựng đất nước từ nền móng kinh tế.

Ngày 13/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư đến giới công thương cả nước. Trong thư, Người khẳng định: “Việc nước, việc nhà bao giờ cũng đi liền với nhau. Nền kinh tế quốc dân thịnh vượng nghĩa là sự kinh doanh của các nhà công thương nghiệp thịnh vượng. Chính phủ, nhân dân và tôi sẽ tận tâm giúp giới công thương trong cuộc kiến thiết này…”.

Lời khẳng định sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của giới doanh nhân và kinh tế tư nhân ngay từ những ngày đầu lập quốc đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, như một định hướng chiến lược xuyên suốt trong công cuộc phát triển đất nước.

Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam đã từng bước khẳng định vị trí quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước. Từ những ngày đầu của công cuộc Đổi mới năm 1986 cho tới hiện nay, khu vực này đã chuyển mình mạnh mẽ cả về lượng và chất, đóng góp ngày càng lớn cho nền kinh tế quốc dân.

Trong bài viết “Động lực mới cho phát triển kinh tế”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã điểm lại quá trình ghi nhận và phát triển của kinh tế tư nhân trong các văn kiện quan trọng của Đảng. Tổng Bí thư khẳng định: 

"Ở Việt Nam, với việc nền kinh tế nhiều thành phần được thừa nhận chính thức trong văn kiện Đại hội VI của Đảng; khẳng định khuyến khích và tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển ở Đại hội VII và tiếp tục nhấn mạnh ở Đại hội VIII; có bước phát triển tại Đại hội IX khi Đảng ta khẳng định kinh tế tư bản tư nhân là thành phần kinh tế có vị trí quan trọng lâu dài trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, lần đầu tiên ban hành Nghị quyết chuyên đề "Về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách, khuyến khích, tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân"; nhấn mạnh vai trò quan trọng, là một trong những động lực của nền kinh tế và quy định cụ thể vấn đề đảng viên làm kinh tế tư nhân ở Đại hội X; khẳng định mạnh mẽ, dứt khoát về vai trò của kinh tế tư nhân như là một động lực quan trọng của nền kinh tế tại Đại hội XII, XIII, kinh tế tư nhân đã có những bước phát triển khởi sắc.

Từ chỗ chỉ tồn tại "thoi thóp", "cầm chừng" trong cơ chế tập trung quan liêu bao cấp, bị phân biệt đối xử không chỉ trong ý thức xã hội mà trong cả cơ chế, chính sách nhà nước, kinh tế tư nhân đã vươn lên mạnh mẽ trong thời kỳ đổi mới, đóng góp ngày càng nhiều cho ngân sách nhà nước, tạo việc làm cho xã hội, phát huy những tiềm năng, lợi thế sẵn có ở mỗi địa phương cũng như trong cả nước, góp phần quan trọng phát triển kinh tế –xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh, khẳng định vai trò, động lực quan trọng trong hội nhập quốc tế”.

Gần bốn thập kỷ kể từ khi công cuộc Đổi mới bắt đầu, khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam đã vươn mình mạnh mẽ, từ vai trò hỗ trợ trở thành một trong những động lực chủ chốt của tăng trưởng. Song song với những chuyển biến sâu sắc về chính sách và tư duy phát triển, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân ngày càng thể hiện khả năng kiến tạo, đồng hành và cống hiến cho khát vọng phồn vinh của đất nước.

Trong thời kỳ mới của dân tộc – giai đoạn chuyển mình mạnh với quyết tâm vươn lên hùng cường, khu vực tư nhân đã khẳng định vai trò chiến lược trong nền kinh tế quốc dân. Không chỉ được nhìn nhận hơn là hỗ trợ, kinh tế tư nhân hiện nay đóng góp rõ rệt cho tăng trưởng, tham gia sâu vào các ngành mũi nhọn theo hướng thị trường, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Sau Đổi mới 1986, kinh tế tư nhân Việt Nam bắt đầu từ các hoạt động nhỏ, chưa có chính sách đồng bộ, dần dần được công nhận chính thức và tham gia ngày càng sâu vào nền kinh tế. Giai đoạn này chứng kiến nhiều chuyển biến quan trọng khi các Nghị quyết của Bộ Chính trị được ban hành để tháo gỡ rào cản thể chế, cải cách hành chính, thúc đẩy tinh thần doanh nhân và hỗ trợ nguồn lực cho khu vực tư nhân.

Một trong những bước ngoặt đậm nét là Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 do Tổng Bí thư Tô Lâm ký ban hành, với định hướng chiến lược rõ ràng: Kinh tế tư nhân được xác định là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, đồng thời là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Theo nghị quyết này, khu vực tư nhân hiện có khoảng hơn 940.000 doanh nghiệp tư nhân và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động. Nhờ vậy, kinh tế tư nhân đã bước vào giai đoạn mới về số lượng và chất lượng: Tham gia sâu hơn vào các ngành sản xuất, dịch vụ, công nghệ, bất động sản… Nhiều doanh nghiệp lớn đã hình thành, có thương hiệu mạnh, bắt đầu hội nhập với chuỗi giá trị quốc tế. Song song đó, thể chế hỗ trợ – từ thủ tục hành chính đến quyền tiếp cận đất đai, vốn được cải thiện rõ rệt, đặc biệt dưới tác động của Nghị quyết 68, tạo ra động lực lớn cho đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 

Cùng với mở rộng quy mô doanh nghiệp và hộ kinh doanh, số lượng lao động được tạo việc làm từ khu vực tư nhân đã tăng lên rõ rệt. Số liệu từ Nghị quyết 68 cho biết khu vực này hiện sử dụng khoảng 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, gánh vác phần lớn trách nhiệm về việc làm. 

Đồng thời, năng suất lao động, khả năng đổi mới sáng tạo bắt đầu xuất hiện các điểm sáng: Một số doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới, cải thiện quy trình sản xuất, dịch vụ; một vài nơi thử nghiệm mô hình quản trị hiện đại hơn; việc tham gia thị trường xuất khẩu và chuỗi cung ứng quốc tế cũng đang dần tăng lên.

Tuy vẫn tồn tại khoảng cách giữa doanh nghiệp lớn, có năng lực công nghệ cao với đại đa số doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ – những đơn vị còn thiếu vốn, thiếu công nghệ, quản trị chưa chuyên sâu nhưng dấu hiệu tiến bộ là rõ ràng. 

Nghị quyết 68 không chỉ là văn bản tuyên ngôn mà còn là cam kết hành động: Đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong nền kinh tế, ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời khu vực này sẽ tiếp tục được hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh và thể hiện vai trò tiên phong hơn nữa.

Song hành với việc số lượng và quy mô mở rộng, năng suất lao động và đổi mới sáng tạo cũng bắt đầu có những bước đột phá. Theo ghi nhận của các chuyên gia và số liệu có công bố từ Cục Thống kê, trong những năm gần đây có dấu hiệu đáng chú ý rằng năng suất lao động khu vực tư nhân không thấp hơn bình quân toàn nền kinh tế, đặc biệt khi nhiều doanh nghiệp đầu tư công nghệ, tự động hóa và quản trị chuyên nghiệp hơn. Tuy nhiên, phân hóa giữa các doanh nghiệp vẫn rõ rệt: Nhiều đơn vị nhỏ và siêu nhỏ còn hạn chế vốn, công nghệ, quản trị và khả năng tiếp cận thị trường quốc tế.

Trong nửa đầu năm 2025, số doanh nghiệp thành lập mới hoặc quay lại hoạt động đã tăng mạnh, con số theo báo cáo cho thấy hơn 89,9 nghìn doanh nghiệp mới quay lại trong 4 tháng đầu năm, phần nào thể hiện niềm tin được khơi dậy khi các chính sách từ Nghị quyết 68 bắt đầu triển khai. 

Hành trình này, dù mới chỉ là bước khởi đầu của giai đoạn đột phá cho thấy rõ chuyển biến nội tại: Từ số lượng tới chất lượng, từ hoạt động nhỏ lẻ tới cạnh tranh có hệ thống, từ phụ thuộc vào môi trường bên ngoài sang chủ động từ trong tổ chức. Quan trọng hơn, nó mở ra tiền đề cho khát vọng kiến quốc: Biến kinh tế tư nhân thành một lực lượng chủ đạo, không chỉ đóng góp về con số mà có sức ảnh hưởng thực sự vào hướng phát triển quốc gia.

Kinh tế tư nhân hiện nay đã trở thành trụ cột quan trọng của nền kinh tế Việt Nam với những đóng góp hết sức nổi bật trên nhiều phương diện. Theo số liệu từ Nghị quyết 68-NQ/TW và các báo cáo chính thức, khu vực tư nhân đang đóng góp khoảng 50% GDP, chiếm hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm và đóng góp khoảng 60% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Đây là những con số không chỉ khẳng định vai trò kinh tế mà còn thể hiện sự tham gia sâu rộng của doanh nghiệp tư nhân trong các lĩnh vực trọng yếu của đất nước.

Cụ thể, khu vực tư nhân hiện đã mở rộng và thâm nhập sâu vào nhiều ngành kinh tế trọng điểm như sản xuất công nghiệp, xây dựng, dịch vụ tài chính – ngân hàng, công nghệ thông tin, bất động sản và các ngành dịch vụ khác. Sự đa dạng này không chỉ giúp tăng cường khả năng tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế mà còn làm phong phú thị trường lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đặc biệt, khu vực tư nhân còn đóng vai trò quan trọng trong thu hút vốn đầu tư xã hội, tạo đòn bẩy cho các hoạt động phát triển kinh tế khác.

Nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn đã trở thành những biểu tượng phát triển, như Tập đoàn Vingroup với các dự án bất động sản, sản xuất ô tô điện VinFast và các sáng kiến công nghệ cao; Tập đoàn Hòa Phát với vị thế dẫn đầu trong ngành thép và phát triển mạnh mẽ các lĩnh vực công nghiệp chế biến; hay Tập đoàn TH với các sản phẩm nông nghiệp sạch, đẩy mạnh công nghệ chế biến thực phẩm. Các doanh nghiệp này không chỉ góp phần lớn vào GDP và tạo việc làm mà còn dần hướng tới vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. 

Bên cạnh đó, khu vực tư nhân đang tích cực tham gia vào các chương trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nhiều startup công nghệ trong các lĩnh vực fintech, thương mại điện tử, trí tuệ nhân tạo và công nghệ xanh đã thu hút được sự quan tâm lớn của cả trong nước và nhà đầu tư quốc tế. Nhiều doanh nghiệp là minh chứng rõ nét cho sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế số Việt Nam, góp phần tạo ra hệ sinh thái khởi nghiệp năng động, đổi mới sáng tạo liên tục.

Về chính sách, Chính phủ đã liên tục hoàn thiện các cơ chế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, cùng các nghị quyết về hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ví dụ: Nghị quyết 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp). Ngoài ra, chương trình chuyển đổi số quốc gia hướng tới mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ doanh nghiệp áp dụng công nghệ số ngày càng tăng, đã tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế tư nhân bền vững và hiện đại.

Nhìn về phía trước, khát vọng của kinh tế tư nhân Việt Nam được thể hiện rõ nét trong mục tiêu đến năm 2030: Đóng góp 55-58% GDP, gia tăng tỷ trọng trong ngân sách nhà nước, đồng thời nâng cao chất lượng và sức ảnh hưởng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này đòi hỏi khu vực tư nhân không chỉ dừng lại ở quy mô và số lượng mà còn phải tập trung vào đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân lớn mạnh, đủ sức cạnh tranh ở tầm quốc tế.

Khát vọng kiến quốc còn gắn chặt với việc khu vực tư nhân trở thành lực lượng tiên phong trong nâng cao năng suất lao động và chất lượng nguồn nhân lực. Đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, tự động hóa… được xem là chìa khóa để tăng năng suất, giảm chi phí, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu. Khu vực tư nhân cũng đang ngày càng chú trọng thúc đẩy phong trào khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, tạo ra nhiều mô hình kinh doanh mới, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao và kinh tế số. Đây là yếu tố then chốt để Việt Nam không chỉ phát triển bền vững mà còn tiến lên trong chuỗi giá trị toàn cầu với những sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.

Chính phủ và các cơ quan quản lý đang tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong khu vực này. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách và năng lực đổi mới của doanh nghiệp tư nhân sẽ là động lực quyết định để hiện thực hóa khát vọng kiến quốc, biến khu vực kinh tế tư nhân thành lực lượng nòng cốt đóng góp vào sự phát triển thịnh vượng của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Mặc dù kinh tế tư nhân đã có những bước tiến mạnh mẽ, song thực lực nội tại vẫn bị kìm hãm bởi nhiều rào cản “nội tại” khó giải quyết. Trước hết là vấn đề quy mô doanh nghiệp: Phần lớn vẫn là các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ với năng lực tài chính hạn chế, tài sản thế chấp ít, thiếu năng lực quản trị chuyên sâu, thiếu khả năng tiếp cận chuỗi giá trị lớn. 

Tiếp theo là khó khăn về vốn và đất đai: Nhiều doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo để vay ngân hàng, nguồn vốn hỗ trợ nhà nước hoặc ưu đãi còn ít, thủ tục hành chính, chi phí thế chấp và lãi suất vẫn là rào cản lớn. 

Thêm vào đó là công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao: Khả năng chuyển giao công nghệ cao còn thấp, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) còn hạn chế; nhân lực chuyên môn, quản trị quốc tế, quản trị chuỗi cung ứng đều thiếu hoặc chưa đào tạo kịp. 

Vấn đề thứ ba là sự không đồng bộ trong thể chế – chính sách giữa các địa phương, ngành nghề. Một số nơi vẫn tồn tại thủ tục “xin – cho”, giấy phép con, chồng chéo kiểm tra, thanh tra gây mất thời gian, chi phí và làm giảm tính minh bạch, tạo rào cản đặc biệt khó khăn cho doanh nghiệp mới hoặc nhỏ. 

Cuối cùng, mặc dù đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được nhắc tới rất nhiều, nhưng vẫn thiếu sự lan tỏa mạnh trong toàn bộ khu vực tư nhân. R&D chưa phổ biến; công nghệ tiên tiến mới chỉ áp dụng ở số ít doanh nghiệp lớn; nhiều doanh nghiệp nhỏ vẫn sử dụng máy móc cũ, sản xuất gia công đơn giản, chưa vào được chuỗi cung ứng công nghệ cao. Chuyển đổi số cũng chưa đồng đều, có nơi áp dụng nhanh, có nơi còn chậm, đặc biệt khu vực nông thôn hoặc các doanh nghiệp mới thành lập.

Để thực hiện khát vọng kiến quốc và biến tiềm năng kinh tế tư nhân thành sức bật mạnh mẽ, cần thiết phải hành động đồng bộ, từ thể chế tới hỗ trợ cụ thể cho doanh nghiệp.

Trước hết, việc hoàn thiện thể chế là then chốt: Đảm bảo quyền bình đẳng trong tiếp cận vốn, đất đai và công nghệ cho tất cả doanh nghiệp tư nhân. Theo văn bản thể chế hóa Nghị quyết 68, Nhà nước sẽ miễn phí một số dịch vụ tư vấn pháp lý, phần mềm kế toán và đào tạo quản trị cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ.

Tiếp theo, cần đề xuất giảm thuế khoán, thuế thu nhập doanh nghiệp cho các doanh nghiệp mới thành lập; hỗ trợ ưu đãi thuê đất; đơn giản hóa thủ tục hành chính và giảm chi phí tuân thủ để hạ thấp rào cản gia nhập thị trường. 

Thứ hai, để kinh tế tư nhân phát triển quy mô hơn, Nhà nước nên tập trung vào các doanh nghiệp có năng lực quản trị cao, tiềm lực tài chính tốt để hình thành các tập đoàn tư nhân tầm cỡ quốc tế. Cần khuyến khích liên kết giữa doanh nghiệp nhỏ và lớn, giữa tư nhân và FDI để hình thành chuỗi giá trị mạnh và ổn định.

Thứ ba, đầu tư vào đào tạo quản trị, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo (R&D) là không thể thiếu. Một điểm nổi bật của Nghị quyết 68 là chương trình đào tạo 10.000 CEO – mục tiêu chiến lược nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo doanh nhân.

Cần phát triển mạnh các chương trình khởi nghiệp sáng tạo, quỹ hỗ trợ R&D, hỗ trợ công nghệ số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; tạo nguồn nhân lực có chuyên môn cao và khả năng ứng dụng công nghệ mới.

Ngoài ra, doanh nghiệp tư nhân cần được khuyến khích phát huy trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh – một tiêu chí được Nghị quyết 68 đề cập khi đánh giá doanh nghiệp. Việc này không chỉ nâng cao uy tín mà còn củng cố niềm tin từ xã hội, đối tác và người tiêu dùng.

Khát vọng kiến quốc sẽ chỉ trở thành hiện thực khi khu vực kinh tế tư nhân được tiếp sức mạnh mẽ về thể chế, chính sách; được nâng cao năng lực nội tại và hoạt động trong một môi trường pháp lý minh bạch, ứng dụng công nghệ hiện đại, thúc đẩy chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Để đạt được điều đó, cần có sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội, nhằm biến khu vực tư nhân thành đòn bẩy phát triển, góp phần xây dựng một Việt Nam hưng thịnh, hùng cường và nhân dân hạnh phúc./.