Tài chính số làm thay đổi phương thức cung cấp dịch vụ tài chính - ngân hàng truyền thống

Lợi ích vi mô và vĩ mô của tài chính số

Đối với phương diện vi mô, tài chính số giúp cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ tài chính với chi phí hợp lý, thuận tiện, an toàn hơn so với các sản phẩm, dịch vụ tài chính truyền thống, giúp cho các nhà cung cấp dịch vụ tài chính có thể tiết giảm chi phí, tùy biến hơn trong thiết kế sản phẩm, dịch vụ để từ đó mở ra tiềm năng lớn trong việc nâng cao khả năng tiếp cận tài chính.

Còn đối với việc áp dụng công nghệ, các dịch vụ tài chính - ngân hàng có thể được cung cấp ở bất kỳ một nơi nào, kể cả không có sự hiện diện của ngân hàng. Và nhờ đó mà những rào cản đối với tài chính toàn diện như thu nhập, chi phí cũng như khoảng cách địa lý gần như được xóa bỏ, giúp cho người nghèo, người thu nhập thấp - những đối tượng trước đây chưa từng tiếp cận với dịch vụ ngân hàng có điều kiện tiếp cận sử dụng các dịch vụ tài chính một cách thuận lợi hơn.

(Ảnh minh họa)

Những mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ số như là ngân hàng di động (Mobile banking), đại lý ngân hàng (Agent banking), các sản phẩm, dịch vụ như ví điện tử (e-wallet), tiền di động (Mobile money) đã tạo ra các phương thức giao dịch mới, dễ dàng tiếp cận hơn cho người dân, kể cả những người không có tài khoản ngân hàng sống ở vùng nông thôn, vùng sâu - vùng xa từ đó thúc đẩy tài chính một cách toàn diện.

Và theo như cơ sở dữ liệu toàn cầu về tài chính toàn diện của Ngân hàng Thế giới (Global Findex), nhờ vào việc áp dụng tiền di động, số lượng người trưởng thành có ít nhất 1 tài khoản ở một ngân hàng, tổ chức tài chính/nhà cung cấp dịch vụ tiền di động đến năm 2021 đạt 76% (trong khi năm 2011 chỉ ở mức 25%). Thông qua ngân hàng di động và đại lý ngân hàng, người dân thực hiện các giao dịch tài chính qua thiết bị di động và sử dụng đại lý bán lẻ để gửi và nhận tiền, thanh toán hóa đơn.

Ở phương diện vĩ mô, thì tài chính số giúp nâng cao khả năng tiếp cận cũng như sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính cho người dân để từ đó cải thiện đáng kể thu nhập và chất lượng cuộc sống. Trong trường hợp thiên tai, mất mùa, dịch bệnh, nguồn vốn vay ngân hàng sẽ hỗ trợ cho họ vượt qua được khó khăn, sớm khôi phục lại sản xuất và kinh doanh, người nghèo tránh được khỏi vòng luẩn quẩn nợ nần khi phải đi vay ở khu vực không chính thức với lãi suất cao có thể dẫn đến nguy cơ bị bần cùng hóa. Cũng nhờ đó mà tài chính số gián tiếp góp phần giúp xóa đói giảm nghèo, giảm bất bình đẳng thu nhập.

Đối với doanh nghiệp, việc hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận với vốn ngân hàng một cách thuận tiện sẽ giúp cho họ có thêm được cơ hội mở rộng sản xuất - kinh doanh, tăng thu nhập, tạo thêm việc làm từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

(Ảnh minh họa)

Tài chính số giúp thúc đẩy tài chính một cách toàn diện

Việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã và đang mang lại được kết quả tích cực, trong đó phần lớn kết quả đạt được đều có vai trò của tài chính số.

Đầu tiên, khuôn khổ pháp lý cho hoạt động tài chính số không ngừng được hoàn thiện đã tạo cơ sở cho việc triển khai các giải pháp đột phá nhằm thúc đẩy khả năng tiếp cận, sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính cho các đối tượng mục tiêu của tài chính toàn diện.

Đáng chú ý, các quy định liên quan đến hoạt động cung ứng sản phẩm, dịch vụ tài chính, nhất là các dịch vụ dựa trên ứng dụng công nghệ hiện đại của các bộ, ngành đã và đang được hoàn thiện theo hướng minh bạch hóa thông tin sản phẩm, dịch vụ; các cơ chế giải quyết tranh chấp, khiếu nại của khách hàng cũng được bổ sung và hoàn thiện theo hướng tăng cường bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ hai, các sản phẩm và dịch vụ tài chính số, các kênh phân phối ứng dụng công nghệ số (Internet banking, Mobile banking, QR code,...) phát triển một cách đa dạng, đáp ứng được ngày càng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp, nhất là người dân ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa - đối tượng mục tiêu của tài chính toàn diện.

(Ảnh minh họa)

Tính đến thời điểm hết tháng 6/2023, có 82 tổ chức tín dụng đã triển khai dịch vụ thanh toán qua Internet, 52 tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán qua điện thoại di động, 50 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán; số lượng tài khoản thanh toán mở bằng phương thức điện tử đang hoạt động khoảng 27 triệu, số lượng thẻ mở bằng phương thức điện tử là khoảng 10,8 triệu.

Trong thời gian 6 tháng đầu năm 2023, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tăng 51,5% về số lượng so với cùng kỳ, trong đó, qua kênh Internet tăng 70,3%, qua kênh điện thoại di động tăng 63,6%, qua phương thức QR code tăng 135,9%, qua POS tăng 27%. Ngoài ra, việc triển khai thí điểm dịch vụ Mobile money (có 3 doanh nghiệp viễn thông được cấp giấy phép triển khai thí điểm dịch vụ này) đã đạt được kết quả tích cực. Tổng số lượng giao dịch qua tài khoản Mobile money tính đến thời điểm cuối tháng 6 là hơn 32,5 triệu.

Thứ ba đó là các tổ chức cung ứng dịch vụ phát triển đa dạng những sản phẩm, dịch vụ, tiện ích mới. Những công nghệ của cách mạng công nghiệp lần thứ tư như trí tuệ nhân tạo, học máy, dữ liệu lớn được ứng dụng một cách mạnh mẽ trong hầu hết các hoạt động ngân hàng, nhiều nghiệp vụ ngân hàng đã được số hóa hoàn toàn. Ở một ngân hàng ghi nhận tỷ lệ hơn 80% giao dịch được thực hiện trên nền tảng số. Đáng chú ý, hệ sinh thái thanh toán số kết nối, tích hợp đa dạng các loại ngành nghề và lĩnh vực khác nhau được hình thành và phát triển mạnh mẽ. Nhờ thế mà khách hàng được phục vụ một cách liên tục, không bị giới hạn bởi không gian, thời gian.

Thứ tư, sự bùng nổ của các giải pháp công nghệ tài chính (fintech) ở trong tài chính số đã tác động một cách tích cực đến lĩnh vực tài chính - ngân hàng. Có nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng, công nghệ nói chung và fintech nói riêng chính là bước đột phá để mở ra khả năng tiếp cận nhanh chóng, giá rẻ, an toàn đối với các dịch vụ tài chính - ngân hàng.

Ghi nhận, Việt Nam có khoảng 63% dân số sinh sống ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa và đa số gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính - ngân hàng bởi hệ thống chi nhánh, phòng giao dịch ngân hàng, mạng lưới ATM của các ngân hàng có độ bao phủ thấp. Tuy nhiên các dịch vụ thanh toán, chuyển tiền chất lượng, giá cả dịch vụ hợp lý được phát triển nhờ fintech đã giúp cho người dân nghèo không có tài khoản ngân hàng dễ dàng hơn trong việc tiếp cận, từ đó mở rộng khả năng tiếp cận tài chính và đạt được độ bao phủ tài chính - đây là một mục tiêu mà nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam đang theo đuổi nhằm giảm bớt đi sự chênh lệch giàu nghèo, giải quyết được những vấn đề xã hội và môi trường, hướng đến tăng trưởng kinh tế bền vững.

Thứ năm, cơ sở hạ tầng tài chính không ngừng được đầu tư và hoàn thiện để có thể phục vụ một cách tốt hơn việc phát triển, cung ứng sản phẩm, dịch vụ tài chính cho nền kinh tế,

Thứ sáu, sự phát triển của tài chính số giúp đẩy mạnh công tác giáo dục tài chính cũng như tăng cường các hoạt động bảo vệ người tiêu dùng. Các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính đã chủ động xây dựng và triển khai các chương trình truyền thông về sản phẩm, dịch vụ dưới nhiều hình thức như wifi marketing, SMS, tin nhắn OTT, website và tổng đài chăm sóc khách hàng 24/7.

(Ảnh minh họa)

Rủi ro và hạn chế của tài chính số

Có thể thấy, công nghệ phát triển sẽ ngày càng có nhiều phương thức sáng tạo nhằm cải thiện các dịch vụ tài chính như nâng cao khả năng tiếp cận tài chính cho người dân, doanh nghiệp tuy nhiên cũng có thể mang đến rủi ro cho khách hàng.

Những rủi ro có thể kể đến đó là rủi ro về tính mới cho khách hàng, do họ không quen thuộc với các sản phẩm, dịch vụ và nhà cung cấp dẫn đến dễ bị khai thác, lạm dụng.

Rủi ro liên quan đến đại lý bởi các nhà cung cấp mới cung cấp dịch vụ không phải tuân theo các điều khoản bảo vệ người tiêu dùng áp dụng cho ngân hàng cùng với các tổ chức tài chính truyền thống khác.

Rủi ro có liên quan đến công nghệ kỹ thuật số có thể gây ra gián đoạn dịch vụ và mất dữ liệu, vi phạm quyền riêng tư hoặc như bảo mật do truyền và lưu trữ dữ liệu kỹ thuật số.

Kiến nghị giải pháp

Để có thể triển khai hiệu quả Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia trong thời gian tới thì cần tiếp tục thúc đẩy tài chính số để có thể đẩy nhanh tiến độ đạt được các mục tiêu đã đề ra. Theo đó, cần chú trọng những vấn đề dưới đây.

Đầu tiên, hoàn thiện quy định pháp lý điều chỉnh các sản phẩm dịch vụ tài chính số và các tổ chức cung cấp sản phẩm, dịch vụ tài chính số. Quy định rõ các tiêu chuẩn sản phẩm, dịch vụ tài chính, nghĩa vụ của các chủ thể cung cấp sản phẩm, dịch vụ tài chính cho thị trường như vấn đề công bố và minh bạch thông tin, thông lệ kinh doanh; xử lý và duy trì tài khoản của khách hàng;...

Thứ hai là tạo lập thị trường cung ứng dịch vụ tài chính số lành mạnh, minh bạch, hỗ trợ bảo vệ người tiêu dùng tài chính. Hoàn thiện các cơ chế bảo vệ người tiêu dùng: hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan đến bảo vệ người tiêu dùng tài chính, chú trọng đến cơ chế giải quyết các tranh chấp, khiếu nại và tố cáo.

Thứ ba, hoàn thiện cơ sở hạ tầng tài chính và kỹ thuật số. Trong đó, chú trọng tạo dựng một hạ tầng tài chính thiết lập chung các tiêu chuẩn, quy tắc cũng như thủ tục giảm thiểu rủi ro cho nhà cung cấp lẫn người dùng,...

(Ảnh minh họa)

Thứ tư, thúc đẩy nhu cầu về sản phẩm, dịch vụ tài chính số và niềm tin của người tiêu dùng vào sản phẩm và dịch vụ tài chính số. Cần có các chính sách để tạo ra thu nhập về sản phẩm, dịch vụ tài chính số và khuyến khích không dùng tiền mặt nhằm mục đích mở rộng tính khả dụng của sản phẩm, dịch vụ tài chính số.

Thứ năm, nâng cao hiểu biết cho người tiêu dùng tài chính thông qua xây dựng một chương trình, kế hoạch tổng thể, dài hạn về giáo dục và tăng cường hiểu biết về tài chính.

Giải quyết những vấn đề về cơ sở hạ tầng, năng lực và tiêu chuẩn hóa, khung pháp lý cho tài chính số là cơ sở để tiếp tục thực thi có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp và hoàn thành tốt được các mục tiêu chiến lược đề ra từ đó đóng góp tích cực vào việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Chính phủ về phát triển kinh tế - xã hội./.