Doanh nghiệp Việt trước thách thức thương hiệu và cơ hội đổi mới sáng tạo

Đây cũng là nội dung được bàn thảo sôi nổi tại Diễn đàn “Thể chế hoá đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW” được TAT Law Firm phối hợp cùng Tạp chí Luật sư Việt Nam và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức mới đây tại Hà Nội.

“Tại sao chúng tôi phải chứng minh mình là… chính mình?”

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Bông Hoa Việt  đại diện Công ty CP Nhựa Bình Minh – thương hiệu gần 50 năm tuổi – đã nêu ví dụ điển hình cho tình trạng thương hiệu bị xâm phạm tràn lan. Trên thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm “na ná”, thậm chí gắn cụm từ “Bình Minh” với vài chữ bổ sung, khiến người tiêu dùng nhầm lẫn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và kết quả kinh doanh.

Đại diện Nhựa Bình Minh nói: “Chúng tôi hiểu rằng khung pháp luật sở hữu trí tuệ (SHTT) của Việt Nam đã tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Nhưng vấn đề nằm ở cơ chế thực thi – khi quyền SHTT bị xâm phạm, chúng tôi không được bảo vệ kịp thời, không được xử lý dứt điểm, và thậm chí còn phải chứng minh mình là… chính mình”.

Theo LS. Mai Thị Thảo – Phó Giám đốc TAT Law Firm, doanh nghiệp tư nhân đang giữ vai trò động lực phát triển kinh tế nhưng lại là nhóm yếu thế nhất trong các tranh chấp sở hữu trí tuệ. LS. Mai Thị Thảo chỉ ra ba nghịch lý: Doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật; Lợi nhuận từ vi phạm cao hơn rất nhiều so với mức xử phạt; 95% doanh nghiệp Việt là DNNVV – lực lượng đông đảo nhưng thiếu nguồn lực để tự vệ.

Ở góc độ thể chế, LS. Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm khẳng định: “Việt Nam đang ở giai đoạn phải chuyển đổi mô hình phát triển, từ dựa vào lao động giá rẻ và tài nguyên sang dựa vào trí tuệ và sáng tạo. Sáng tạo không được bảo vệ cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Muốn bảo vệ sáng tạo, phải bảo vệ người sáng tạo”.

LS. Trương Anh Tú đề xuất ba trụ cột chính: Công nhận quyền SHTT là tài sản tài chính hóa được – có thể định giá, hạch toán, góp vốn, thế chấp; Hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ, bao gồm trung tâm định giá quốc gia và sàn giao dịch IP; Bảo vệ mạnh mẽ quyền SHTT, kiện toàn Tòa SHTT, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe.

Theo LS. Trương Anh Tú, đây là con đường để biến tài sản vô hình thành trụ cột phát triển quốc gia, giúp Việt Nam thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình”.

Thông điệp chung: DN chủ động – Nhà nước kiến tạo

TS. Phạm Minh Huyền (Đại học Luật Hà Nội) cho rằng việc thành lập Tòa SHTT tại Hà Nội và TP.HCM là bước tiến quan trọng nhưng chưa đủ. Hiện tại, tòa này mới chỉ có thẩm quyền dân sự, thương mại, hành chính mà chưa xử lý được các vụ hình sự về SHTT.

TS. Phạm Minh Huyền kiến nghị bổ sung thẩm quyền hình sự, quy định biên chế tối thiểu cho thẩm phán, thư ký và thẩm tra viên, đồng thời xây dựng cơ chế thủ tục rút gọn đối với các vụ việc đơn giản. Ngoài ra, cần đẩy mạnh xét xử trực tuyến, giúp giải quyết nhanh các tranh chấp xuyên biên giới.

Trong kỷ nguyên số, TS. Vũ Ngọc Dương nhấn mạnh rằng các loại tài sản mới như dữ liệu, crypto, NFT đã trở thành động lực phát triển kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam vẫn còn “vùng xám” khiến doanh nghiệp gặp rủi ro.

TS. Vũ Ngọc Dương đề xuất ban hành nghị định hướng dẫn Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, làm rõ quy định đối với crypto và NFT; đồng thời giảm chi phí tuân thủ dữ liệu cho startup và đào tạo nhân lực chuyên sâu trong lĩnh vực SHTT, AI và blockchain.

Diễn đàn “Thể chế hoá đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW” khép lại với một thông điệp được các đại biểu thống nhất: Để vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội trong kỷ nguyên đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp và Nhà nước phải cùng hành động.

Doanh nghiệp cần chủ động bảo hộ, khai thác và phát triển tài sản trí tuệ, trong khi Nhà nước phải kiến tạo thể chế mạnh mẽ, cơ chế thực thi hiệu quả để bảo vệ quyền sáng tạo. Sự đồng hành giữa hai trụ cột này sẽ tạo nền tảng để thương hiệu Việt không còn bị đánh cắp, và tài sản vô hình trở thành động lực phát triển quốc gia./.