Nền nông nghiệp bền vững phải đáp ứng được nhu cầu xã hội

Bức tranh ảm đạm

Ngành nông nghiệp Việt Nam hiện nay tạo việc làm cho hơn 50% dân số và đóng góp 20% GDP của cả nước. Trong cơ cấu các loại cây trồng, lúa chiếm tỷ trọng lớn do nhu cầu xuất khẩu gạo tăng cao, tiếp đó là cà phê, hạt điều, đậu nành, chè…. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp đang phải đối mặt tình hình dịch hại và sâu bệnh trầm trọng. Theo thống kê, do không được hướng dẫn về phương pháp phòng ngừa, người nông dân bị thiệt hại khoảng 37% sản lượng.

Phương pháp thâm canh cũ đã không còn phù hợp (nguồn internet)

Bên cạnh đó, dịch bệnh hoành hành khiến ngành chăn nuôi thiệt hại nặng nề, đặc biệt từ nguồn động vật vận chuyển trái phép qua biên giới. Chúng ta đã chứng kiến sự tàn phá nghiêm trọng của dịch tai xanh, lở mồm long móng và gần đây là bệnh dịch tả châu Phi.

Một vấn đề khác, đó là khai thác thủy sản – lĩnh vực tiềm năng trong kỷ nguyên kinh tế biển. Tuy nhiên, hoạt động đánh bắt nhỏ lẻ, chồng chéo, thiếu quy mô, ngư trường bị xâm lấn… đang đặt ra hàng loạt bất cập. Chỉ khoảng hai thập niên trước, Việt Nam tự hào là vựa cá tôm của Đông Nam Á, với sản lượng trù phú, dồi dào, thì nay nguồn lợi đã cạn kiệt bởi những phương thức tận diệt thủ công, gây ô nhiễm môi trường. Bài toán đặt ra, khai thác gần bờ không còn hiệu quả, nếu Nhà nước không có quyết sách hỗ trợ vốn, đầu tư ngư cụ… với mục tiêu giúp ngư dân bám biển, vươn khơi xa, thì ngành chế biến, xuất khẩu thủy hải sản sẽ còn luẩn quẩn “trên sân nhà”, chưa thể cạnh tranh các nước trong khu vực.

Với bức tranh chỉ mang tính khái quát trên đây, để thấy, đặc điểm cơ bản nền nông nghiệp nước ta còn đậm tư duy truyền thống, phương thức sản xuất đã không phù hợp, làm giảm thiểu chất lượng, sản lượng cung ứng lương thực và bảo đảm hệ sinh thái bền vững.

Bền vững hay không bền vững – nhìn từ nhu cầu xã hội

Theo các chuyên gia, một hệ thống nông nghiệp không bền vững khi nó bị khai thác cạn kiệt, làm suy thoái tài nguyên thiên nhiên, gây ô nhiễm môi trường, cuối cùng mất khả năng sản xuất; hoặc không mang lại lợi nhuận, ít nhất là sau một thời gian khiến người nông dân không thể tiếp tục sản xuất, nuôi trồng và kinh doanh. Nhìn từ thực tiễn vi mô, đó là một hệ thống nông nghiệp không đáp ứng nổi nhu cầu xã hội, trong vai trò là nhà sản xuất, công dân cũng như người tiêu dùng, sẽ không được xã hội chấp nhận và duy trì.

Nông nghiệp sạch theo tiêu chuẩn VietGAP là xu thế phát triển bền vững, tất yếu (ảnh minh họa)

Vậy, nông nghiệp bền vững có thể định nghĩa theo nhiều cách, đó là hệ thống có thể tự duy trì vô thời hạn mà không làm suy thoái đất đai, môi trường hay hạn chế khả năng sản xuất của con người. Mục tiêu hệ thống phải ngày càng nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân, cộng đồng; bảo đảm bền vững tài nguyên bằng các phương pháp canh tác mang lại lợi nhuận, thân thiện với môi trường.

Trong thời đại 4.0, nền nông nghiệp bền vững sẽ bổ trợ hài hòa, là hợp phần tất yếu cho ngành nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đem lại những giá trị thực sự của nhà sản xuất và sản phẩm do họ làm ra. Một hệ thống nông nghiệp bền vững cần hội tụ ba yếu tố được cấu thành chuỗi mắt xích: bền vững về sinh thái – hiệu quả về kinh tế – có trách nhiệm với xã hội.

Có thể nói, đến nay, yếu tố lớn nhất làm nên thành tựu của ngành nông nghiệp Việt Nam là chính sách “Đổi mới”, được khởi xướng từ năm 1986. Chính sách đã tạo nền tảng, mở ra cơ chế giao đất cho nông dân, khuyến khích tăng trưởng trong sản xuất thâm canh nông nghiệp. Cùng với khoa học tiến bộ, nông nghiệp bền vững là giải pháp thay thế để giải quyết các vấn đề cơ bản của nông nghiệp, các ứng dụng liên quan sản xuất lương thực, thực phẩm, thân thiện với hệ sinh thái. Đây là mục tiêu tất yếu phải hướng đến, vì đó là xu thế chung của nền nông nghiệp các nước phát triển.

Trường Minh