Phát huy điểm mạnh của thương mại điện tử góp phần phát triển kinh tế số

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang bùng nổ mạnh mẽ

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang bùng nổ mạnh mẽ. Năm 2024, quy mô thị trường đạt 25 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng 25%, mức cao nhất Đông Nam Á và đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia tăng trưởng nhanh nhất thế giới. 

Tại Diễn đàn Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới” tổ chức mới đây, ông Nguyễn Hữu Tuấn – Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số - eComDX (Bộ Công Thương) cho biết, Năm 2025, tổng doanh thu bán lẻ TMĐT dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD, duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định 8,3%. Trong bức tranh khu vực, Châu Á tiếp tục dẫn đầu, với Trung Quốc chiếm tới 44% thị phần toàn cầu. Tuy nhiên, để thấy rõ tiềm năng của các nền kinh tế mới nổi, ông Tuấn chỉ ra rằng Đông Nam Á đang là khu vực tăng trưởng nhanh nhất thế giới, trong đó Indonesia, Việt Nam và Thái Lan là các điểm sáng lớn.

Mặc dù thứ hạng về quy mô chưa vượt Indonesia (65 tỷ USD) và Thái Lan (26 tỷ USD), nhưng ông nhấn mạnh tiềm năng phát triển của Việt Nam là rất lớn. Dự kiến đến năm 2025, TMĐT Việt Nam có thể vượt 30 tỷ USD và chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Điều này càng thuyết phục hơn khi nhìn vào các chỉ số: chi tiêu bình quân đầu người 400 USD/năm; 55% dân số mua sắm trực tuyến; các ngành hàng tăng trưởng mạnh như FMCG (62%), gia dụng–công nghệ (41%), thời trang (39%). Đặc biệt, Việt Nam có lợi thế dân số trẻ (70% dưới 35 tuổi), tỷ lệ dùng smartphone 85%, chi phí data thấp và khả năng thích ứng nhanh với các công nghệ mới.

Liên kết từ bức tranh toàn cảnh đến tác động thực tế, ông Tuấn cho biết kinh tế số (KTS) – được hiểu là các hoạt động sử dụng công nghệ số và dữ liệu số làm đầu vào – đang tăng trưởng mạnh mẽ. Quy mô KTS Việt Nam năm 2024 đạt 36 tỷ USD và dự kiến 38–40 tỷ USD năm 2025. Đáng chú ý, TMĐT được dự báo chiếm 60–70% tổng GMV của nền kinh tế số Việt Nam.

Điều này mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Ông cho rằng sự bùng nổ của TMĐT giúp SME dễ dàng tham gia chuỗi giá trị số, vượt qua giới hạn địa lý và tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Đặc biệt, các SME còn được hưởng lợi từ chính sách hỗ trợ chuyển đổi số của Chính phủ và Bộ Công Thương.

Bên cạnh thị trường nội địa giàu tiềm năng (nhất là khu vực nông thôn), SME có thể khai thác Social commerce, Live commerce – trong đó Video Commerce đã chiếm tới 25% tổng GMV TMĐT khu vực – và cơ hội TMĐT xuyên biên giới nhờ các FTA mà Việt Nam tham gia.

Xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử là bước đi quan trọng

Tuy vậy, để mạch phân tích không chỉ tập trung vào cơ hội, ông Tuấn cũng thẳng thắn chỉ ra các hạn chế của TMĐT Việt Nam. Tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp (10%), thanh toán tiền mặt còn phổ biến, và tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn là vấn đề nhức nhối. Không những thế, sự cạnh tranh giữa các nền tảng lớn như Shopee, TikTok, Lazada ngày càng khốc liệt.

Chính vì vậy, để giải quyết những khó khăn này, ông Tuấn cho rằng dự thảo Luật Thương mại điện tử đang được xây dựng là bước đi quan trọng nhằm thiết lập khung pháp lý chặt chẽ hơn. Luật sẽ quy định rõ ràng các mô hình kinh doanh mới như livestream bán hàng, nền tảng tích hợp đa dịch vụ, tiếp thị liên kết, giao kết hợp đồng tự động. Đặc biệt, dự thảo tăng trách nhiệm của các chủ thể, yêu cầu định danh xác thực bắt buộc. Các nền tảng TMĐT phải xác thực người bán, kiểm duyệt nội dung, giám sát hàng giả/hàng cấm và cung cấp dữ liệu cho cơ quan quản lý. Đồng thời, nền tảng nước ngoài sẽ phải thành lập pháp nhân hoặc ủy quyền đại diện tại Việt Nam và thực hiện ký quỹ.

Dự thảo luật cũng hướng đến phát triển TMĐT xanh, bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp nữ chủ, startup và doanh nghiệp vùng khó khăn. Theo ông Tuấn, đây là bước hoàn thiện quan trọng để củng cố niềm tin người tiêu dùng, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, và đưa TMĐT trở thành công cụ đắc lực cho mọi doanh nghiệp, đặc biệt là SME, trong kỷ nguyên kinh tế số./.