Sửa đổi Luật Đầu tư công: Giảm thủ tục hành chính, loại cơ chế "xin - cho"

Thể thể hóa 5 nhóm chính sách lớn

Đề cập về việc sửa đổi Luật Đầu tư công, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết: Nội dung sửa đổi Luật Đầu tư công đã cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện 5 nhóm chính sách lớn, thể hiện sâu sắc tinh thần đột phá, cải cách, phân cấp, phân quyền của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Trung ương, Quốc hội, Chính phủ giữ vai trò kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và kiểm tra, giám sát; bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ kết quả; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để đùn đẩy trách nhiệm, tránh tạo cơ chế “xin - cho”…

Dự án Luật đã nhận được sự đánh giá cao của các bộ, ngành, địa phương, tổ chức quốc tế, nhà tài trợ nước ngoài, nhất là việc đã tháo gỡ căn bản các tồn tại, hạn chế, vướng mắc, điểm nghẽn phát sinh trong quá trình thi hành Luật Đầu tư công năm 2019; các quy định về phân cấp, phân quyền, bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm để dễ kiểm tra, đôn đốc, giám sát, đánh giá, đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng nguồn lực đầu tư công để thực hiện ba đột phá chiến lược, nhất là đột phá về hạ tầng trong tình hình mới.

Để thực hiện đúng và cụ thể hóa chỉ đạo của Bộ Chính trị tại báo cáo số 161/TLHN ngày 20/9/2024 về tiếp thu, giải trình ý kiến Trung ương, Chính phủ đã có Tờ trình đầy đủ về dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) và các tài liệu trình Quốc hội theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó, đã phân tích đầy đủ cơ sở chính trị, pháp lý và cơ sở thực tiễn; mục tiêu, quan điểm, phạm vi điều chỉnh, bố cục và các nội dung cơ bản của dự án Luật; đánh giá tác động của các quy định…

Dự án Luật gồm 7 Chương, 116 Điều (sửa đổi 53 điều, bổ sung 22 điều, bãi bỏ 7 điều so với Luật Đầu tư công năm 2019), với các nội dung chủ yếu để cụ thể hóa 05 nhóm chính sách lớn gồm: Nhóm chính sách thể chế hóa các cơ chế, chính sách thí điểm, đặc thù đã được Quốc hội cho phép áp dụng; nhóm chính sách về tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; nhóm chính sách về nâng cao chất lượng chuẩn bị đầu tư, khai thác nguồn lực, năng lực thực hiện dự án đầu tư công của địa phương, doanh nghiệp nhà nước; nhóm chính sách về thúc đẩy thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài (vốn nước ngoài); nhóm chính sách về đơn giản hóa trình tự, thủ tục; bổ sung, làm rõ các khái niệm, thuật ngữ, quy định, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Lê Quang Mạnh cho biết, Chính phủ trình dự án Luật sửa đổi với nhiều nội dung quan trọng, bao gồm 5 nhóm vấn đề lớn, Thường trực Ủy ban cho rằng, việc sửa đổi luật cần xem xét về tổng thể, đánh giá toàn diện những tồn tại, hạn chế để khắc phục các vướng mắc, khó khăn trong thực hiện đầu tư công, nhằm phát huy tối đa hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng vốn đầu tư công, vì vậy, nhất trí về phạm vi sửa đổi luật. 

Tuy nhiên, số lượng các điều/khoản luật thay đổi nhiều, phạm vi sửa đổi lớn (Chính phủ dự kiến sửa đổi 53 điều, bổ sung 22 điều, bãi bỏ 7 điều so với Luật Đầu tư công hiện hành). Nhiều nội dung thể chế hóa các cơ chế, chính sách đặc thù mới được thí điểm, triển khai thực hiện trong thời gian ngắn; đòi hỏi phải đánh giá kỹ về tác động chính sách và nghiên cứu, rà soát thận trọng để bảo đảm việc ban hành luật phù hợp với yêu cầu của thực tế.

Về quan điểm, mục tiêu của Luật Đầu tư công (sửa đổi), Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng, việc sửa đổi Luật phải bảo đảm nâng cao hiệu quả và tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đầu tư công theo đúng tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, tập trung đổi mới phân công, phân cấp quyền hạn gắn với trách nhiệm trong việc xây dựng triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn bảo đảm tính công khai minh bạch; tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu đối với hiệu quả đầu tư.

Việc sửa đổi, bổ sung luật phải bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp, đồng bộ với các luật khác có liên quan. Các chính sách mới được xem xét thận trọng trên cơ sở đánh giá kỹ lưỡng tồn tại, hạn chế, làm rõ các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn để đề xuất nội dung sửa đổi, bổ sung phù hợp. Phải đảm bảo nguyên tắc phân công, phối hợp kiểm soát quyền lực theo quy định của Hiến pháp, bảo đảm nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy, trong quản lý đầu tư công.

Giảm thủ tục hành chính, loại cơ chế "xin - cho"

Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều cho rằng, việc sửa đổi Luật phải thực hiện chỉ đạo tại Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, các quy định của Hiến pháp và pháp luật. Nếu dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) được xem xét thông qua tại 1 kỳ họp Quốc hội thì yêu cầu Chính phủ phải có những quy định rõ là việc sửa đổi Luật phải tháo gỡ được những ắch tắc, khó khăn hiện nay trong phát triển kinh tế - xã hội.

Trong dự án Luật đã cụ thể hóa 05 nhóm chính sách lớn nhưng cần thể hiện sâu sắc tinh thần cải cách, phân cấp phân quyền, giảm thủ tục hành chính, cơ chế "xin - cho". Dự án Luật có đề cập đến việc Quốc hội, Chính phủ phân cấp mạnh cho địa phương thực hiện nhưng phải quy định rõ tinh thần “địa phương làm, kiểm tra và chịu trách nhiệm”. Việc đấu thầu, chỉ định thầu để thi công công trình phải đảm bảo chất lượng dự án, đúng thời gian, tiến độ triển khai và hoàn thành nhưng cũng phải tránh được tiêu cực, tham nhũng, lãng phí.

Một số ý kiến khác tại Phiên họp cho rằng, dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi) cần chú trọng đến các quy định phải thống nhất và đồng bộ với các luật có liên quan khác. Các cơ quan cấp trên phải tăng cường sự giám sát đối với việc thực hiện nguồn vốn được giải ngân, tốc độ triển khải dự án ở địa phương...

Đối với việc phân cấp thẩm quyền cho Chủ tịch Ủy ban Nhân dân các cấp quyết định chủ trương đầu tư dự án, có ý kiến nêu quan điểm là cần được nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng, toàn diện, đặt trong tổng thể các chính sách khác liên quan đến vấn đề trách nhiệm tập thể và trách nhiệm cá nhân.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh: Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao quá trình chuẩn bị hồ sơ dự án Luật Đầu tư công (sửa đổi), thẩm tra của Ủy ban Tài chính, Ngân sách và các cơ quan của Quốc hội. Để đảm bảo chất lượng dự án luật, đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra để hoàn chỉnh hồ sơ dự án Luật; tiếp thu đầy đủ giải trình, thuyết phục các ý kiến tham gia để trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Nếu đảm bảo chất lượng và được sự đồng thuận của cơ quan thẩm tra thì có thể thông qua Luật Đầu tư công (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV với tinh thần là chỉ sửa đổi một số điều cần thiết, cấp bách và nếu cần thiết thì sẽ có Nghị quyết thí điểm về việc sửa đổi. Còn về lâu dài thì dự án Luật sẽ phải được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn.

Ủy ban Tài chính, Ngân sách thẩm tra chính thức dự án Luật trình Quốc hội xem xét, quyết định; lưu ý nêu rõ quan điểm từ các nội dung tiếp thu, giải trình của Chính phủ về việc đảm bảo chất lượng dự án Luật nếu thông qua tại một kỳ họp./.