Giải pháp công nghệ phục vụ phát triển bền vững điện mặt trời và điện gió tại Việt Nam

Chính sách phát triển năng lượng tái tạo hiện nay của Việt Nam

Tại Diễn đàn Công nghệ và Năng lượng Việt Nam ngày 14/12, bà Trần Thị Hồng Lan - Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ cho biết, từ sau khi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tuyên bố cam kết của Việt Nam về đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam đã có nhiều hành động cụ thể, triển khai quyết liệt các hành động một cách hiệu quả nhằm đạt mục tiêu này.

Bà Trần Thị Hồng Lan - Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ. (Ảnh: Việt Anh)

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã công bố những hành động Việt Nam đã và đang triển khai trong khuôn khổ Hội nghị COP28 tại Dubai, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Theo đó, Chính phủ đã tập trung xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện Chiến lược biến đổi khí hậu; Chiến lược tăng trưởng xanh; Quy hoạch điện VIII tiến đến năng lượng tái tạo là chủ đạo; Phát triển công nghiệp năng lượng tái tạo và xây dựng hệ sinh thái năng lượng tái tạo...

Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về “Tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” cũng có nội dung xác định ưu tiên nguồn lực và có cơ chế chính sách khuyến khích đủ mạnh để phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, trong đó có công nghiệp năng lượng; khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước liên kết, liên doanh với doanh nghiệp nước ngoài sản xuất thiết bị năng lượng sạch, tái tạo, hệ thống pin lưu trữ, công nghệ và sản phẩm tiết kiệm năng lượng.

Nhờ những chính sách và hành động mạnh mẽ trên, Việt Nam đã trở thành thị trường sôi động bậc nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và dẫn đầu Đông Nam Á trong lĩnh vực phát triển điện gió và điện mặt trời. Tính đến cuối năm 2022, tổng công suất nguồn điện toàn hệ thống đạt 79.250 MW, trong đó tổng công suất các nguồn điện năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) đạt khoảng 20.165 MW, chiếm tỷ trọng 25,4%.

Ảnh minh họa

Theo bà Trần Thị Hồng Lan, tỷ lệ nội địa hóa chuỗi cung ứng cũng như sự tham gia sâu của các doanh nghiệp Việt Nam trong việc cung cấp các dịch vụ cho lĩnh vực năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) còn thấp. Dữ liệu thống kê, các dự án năng lượng tái tạo ở Việt Nam vẫn nhập khẩu gần như 90% thiết bị từ Trung Quốc, Đức, Ấn Độ và Hoa Kỳ.

“Việc chậm nội địa hóa sản xuất thiết bị và dịch vụ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Việt Nam một phần do còn thiếu năng lực đánh giá, phát triển dự án, cơ sở hạ tầng kém và phụ thuộc vào nước ngoài. Bên cạnh đó, năng lực công nghệ, trình độ sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu. Ngoài ra, chính sách và cơ chế hỗ trợ công nghiệp hỗ trợ cho điện tái tạo còn thiếu hoặc chưa đủ mạnh”, bà Trần Thị Hồng Lan cho hay.

Thúc đẩy các giải pháp hỗ trợ trong việc phát triển năng lượng tái tạo

Chia sẻ tại diễn đàn Công nghệ và năng lượng Việt Nam 2023 lần thứ VI, ông Nguyễn Ngọc Hưng - Viện Năng lượng khẳng định, Việt Nam có cơ hội lớn để thúc đẩy nội địa hóa năng lượng tái tạo bằng việc tham gia vào chuỗi cung ứng sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo. Có cơ hội tham gia vào đầu tư, vận hành, bảo dưỡng dự án điện năng lượng tái tạo và thúc đẩy chuyển đổi việc làm xanh năng lượng tái tạo.

Diễn đàn Công nghệ và năng lượng Việt Nam 2023 lần thứ VI. (Ảnh: Việt Anh)

Về hiện trạng phát triển năng lượng điện gió, mặt trời tại Việt Nam, theo ông Hưng, tính đến cuối năm 2022, có 145 dự án điện mặt trời trang trại với tổng công suất 8908 MW và sản lượng điện 15293 GWh. Những địa phương có quy mô công suất lớn: Ninh Thuận, Bình Thuận Đắk Lắk.

Việt Nam có hơn 100 nghìn điểm điện mặt trời mái nhà với công suất 9608 MWp sản lượng phát lên lưới đạt gần 13 tỷ kWh. Các địa phương có quy mô công suất lớn về điện mặt trời mái nhà là Bình Dương, Đồng Nai, Đắk Lắk, Gia Lai, Bình Phuoc, Long An...

Theo ông Hưng, công suất đặt và sản lượng nguồn điện mặt trời, điện gió tăng nhanh với sự xuất hiện cơ chế khuyến khích sử dụng giá FIT (biểu giá điện hỗ trợ). Tỷ trọng sản lượng điện gió, điện mặt trời từ mức không đáng kể năm 2018 tăng lên 13,8% năm 2022. Sản lượng điện gió cao nhất vào các tháng 1, 2, 12. Sản lượng điện mặt trời cao nhất vào các tháng 3, 4, 5, 6.

Quy mô đầu tư cho nguồn điện gió, điện mặt trời ước tính gần 20 tỷ USD. Dư nợ tín dụng xanh cho năng lượng tái tạo tính đến cuối năm 2022 là 233 nghìn tỷ, chiếm 2,4% tổng GDP năm 2022.

“Cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tạo ra việc làm xanh thông qua các chương trình hỗ trợ tài chính, nâng cao năng lực và chính sách mua sắm. Đồng thời, có quy hoạch/chiến lược rõ ràng, hoàn thiện, minh bạch thủ tục, giá bán điện hấp dẫn để giảm rủi ro và tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn hơn cho điện năng lượng tái tạo”, ông Hưng đề xuất.

Ngoài ra, bà Vũ Chi Mai - Giám đốc dự án Năng lượng sạch, chi phí hợp lý và an ninh năng lượng cho các nước Đông Nam Á (CASE) tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần thúc đẩy hơn nữa nội địa hóa trong phát triển điện gió, điện mặt trời ở các công đoạn: Phát triển dự án, lắp đặt/xây dựng và đấu nối, sản xuất.

Cùng với đó, cần tiếp tục đánh giá năng lực của các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị điện gió và điện mặt trời, bao gồm cả các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hỗ trợ. Đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển sản phẩm (R&D), chuyển giao công nghệ, các dự án thử nghiệm, phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng để tối đa nội địa hóa./.