Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững

Công trình xanh và giao thông xanh là hai cấu phần quan trọng của phát triển kinh tế xanh

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh nhấn mạnh, công trình xanh và giao thông xanh là hai cấu phần quan trọng của phát triển kinh tế xanh. Đây không chỉ góp phần giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên, mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sống và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Trong những năm qua, Bộ Xây dựng đã triển khai nhiều hoạt động nhằm thúc đẩy hai lĩnh vực này, từ hoàn thiện cơ chế chính sách đến tổ chức các chương trình hành động cụ thể.

Nổi bật là việc trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 876/QĐ-TTg (22/7/2022) phê duyệt “Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mê-tan của ngành Giao thông vận tải”, với lộ trình cụ thể cho 5 chuyên ngành giao thông. Bên cạnh đó là Quyết định số 385/QĐ-BXD (12/5/2022) về “Kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến 2050”; cùng Quy chuẩn QCVN 09 về “Công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả”.

Nhờ đó, số lượng công trình xanh và phương tiện giao thông xanh tăng mạnh. Đến hết quý III/2025, cả nước có hơn 600 công trình xanh, tổng diện tích sàn xây dựng gần 17 triệu m², cùng 183.240 ô tô điện và 974 xe buýt điện đang lưu hành. Hà Nội và TP.HCM dẫn đầu với hơn 38.000 ô tô điện mỗi địa phương.

Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh cho rằng, đây là những bước tiến đáng khích lệ, song để tạo đột phá, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, phát triển hạ tầng giao thông xanh, hạ tầng trạm sạc và mở rộng tín dụng xanh cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Theo ông Lê Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) nhấn mạnh, hệ thống pháp luật và chính sách về công trình xanh, giao thông xanh của Việt Nam đã được hình thành khá đầy đủ. Tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc như công tác tuyên truyền còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở các đô thị lớn. Khả năng tiếp cận nguồn tín dụng xanh của doanh nghiệp và nhà đầu tư còn thấp. Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyên sâu. Chưa đa dạng chủng loại vật liệu xanh, vật liệu tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường. Chi phí đầu tư phương tiện xanh còn cao. Cơ chế tài chính, ưu đãi lãi suất chưa đủ mạnh để khuyến khích chuyển đổi quy mô lớn.

Từ thực tiễn đó, ông Thành đề xuất, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật thống nhất, minh bạch về phát triển công trình xanh và giao thông xanh; Xây dựng chính sách tín dụng, tài chính ưu đãi cho dự án xanh; Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu. Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức của chủ đầu tư, doanh nghiệp, người dân; Khuyến khích sử dụng công nghệ, thiết bị, vật liệu tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường. "Phát triển công trình xanh, giao thông xanh vừa cơ hội, vừa là trách nhiệm của toàn xã hội, nhằm hướng tới tăng trưởng xanh, phát triển bền vững theo tinh thần Kết luận số 70-KL/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia", ông Thành nói.

Đề xuất giải pháp giảm phát thải khí nhà kính, kiến tạo không gian xanh

Tại tọa đàm, ông Lê Văn Đạt, Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng (Bộ Xây dựng), nhấn mạnh lĩnh vực giao thông vận tải hiện tiêu thụ hơn 95% năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch và phát thải khoảng 45,8 triệu tấn CO₂ tương đương, đứng thứ hai sau công nghiệp.

Theo ông Đạt, để đạt mục tiêu Đóng góp do quốc gia tự quyết định lần thứ ba (NDC 3.0), Việt Nam cần chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu năng lượng trong giao thông. “Đến năm 2030, nhiên liệu sinh học và năng lượng điện phải được đẩy mạnh để thay thế dần năng lượng truyền thống”, ông nhấn mạnh.

Cụ thể, với đường bộ, khuyến khích phát triển nhiên liệu sinh học, phương tiện điện, xe hybrid. Với đường sắt, điện được đưa vào sử dụng từ giai đoạn 2019-2025; hydrogen từ năm 2040, hướng tới năm 2050 tỷ trọng đầu máy chạy diesel, điện và hydrogen lần lượt đạt 40%, 10% và 50%. Trong vận tải đường thủy, năng lượng điện và hydrogen sẽ bắt đầu được áp dụng từ năm 2035; còn ngành hàng không sẽ sử dụng nhiên liệu hàng không bền (SAF) từ cùng năm với thị phần 10%.

Về kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất vật liệu xây dựng, theo bà Nguyễn Thị Tâm, Giám đốc Trung tâm Thiết bị, môi trường và An toàn lao động (Viện Vật liệu xây dựng, Bộ Xây dựng), bằng nguồn lực trong nước, mục tiêu giảm phát thải của lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng đến năm 2030 giảm ít nhất 15,03% (tương ứng với 23,20 triệu tấn CO2 tương đương). Khi có hỗ trợ thêm của quốc tế thì mục tiêu sẽ giảm ít nhất 20,06% (tương ứng với 30,97 triệu tấn CO2 tương đương).

Để thực hiện kế hoạch, bà Tâm cho biết, lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng sẽ triển các giải pháp khoa học công nghệ, như nghiên cứu áp dụng công nghệ mới, sử dụng chất thải, tối ưu hóa quy trình sản xuất, nghiên cứu công nghệ thu hồi carbon. Các giải pháp quản lý, tăng cường năng lực như nghiên cứu xây dựng các tiêu chuẩn chất thải, vật liệu phát thải carbon thấp; xây dựng các hướng dẫn thực hiện kiểm kê; xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, thị trường carbon.

Ông Tạ Đức Bình, đại diện Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, tình hình biến đổi khí hậu đang diễn ra với tốc độ đáng báo động, đòi hỏi những hành động quyết liệt từ các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng đầu tư. Trong bối cảnh này, việc huy động đầu tư xanh chính là chìa khóa để đảm bảo khả năng chống chịu và tăng trưởng dài hạn cho nền kinh tế quốc gia. Đầu tư xanh bao gồm các lĩnh vực trọng tâm như: năng lượng tái tạo, hạ tầng xanh, giao thông sạch, nông nghiệp thông minh, quản lý rác thải và nước sạch. Trong đó, mỗi lĩnh vực không vận hành độc lập mà liên kết với nhau bằng nhu cầu năng lượng, vốn đầu tư và chính sách.

Ông Bình cũng thông tin, Ngân hàng Thế giới ước tính, Việt Nam sẽ cần khoảng 368 tỷ USD vào năm 2040 để đạt mục tiêu giảm phát thải ròng về 0. Nhu cầu tài chính khổng lồ này cũng đi kèm với những thách thức lớn về huy động vốn và xây dựng năng lực đổi mới, hạ tầng sản xuất và đào tạo nhân lực. "Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện Hệ sinh thái đầu tư xanh toàn diện, bao gồm cả khung pháp lý, cơ chế ưu đãi hấp dẫn và năng lực giám sát minh bạch, đặt nền móng cho một tương lai phát triển bền vững và thịnh vượng", ông Bình nhận định.

Các đại biểu thống nhất nhận định: chuyển đổi năng lượng trong giao thông và xây dựng không chỉ là cam kết quốc tế mà còn là cơ hội phát triển kinh tế xanh. Đến năm 2030, với việc đẩy mạnh sử dụng nhiên liệu sinh học, năng lượng điện và công nghệ xanh, Việt Nam sẽ từng bước làm chủ quá trình giảm phát thải, hướng tới tăng trưởng xanh và phát triển bền vững./.