Tăng cường đẩy mạnh truyền thông quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Phát biểu tại Hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi - Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) cho biết, thuốc lá một trong những nguyên nhân chính gây ra các bệnh không lây nhiễm, cướp đi hàng triệu sinh mạng mỗi năm trên toàn cầu. Các hợp chất độc hại trong thuốc lá như nicotine, hắc ín và hàng trăm chất gây ung thư đã được chứng minh là tác nhân trực tiếp dẫn đến ung thư, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và nhiều hệ lụy sức khỏe khác.

Đáng lo ngại hơn, bên cạnh thuốc lá truyền thống, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - dù được quảng cáo là “ít hại hơn” song thực tế các sản phẩm này có chứa nhiều hóa chất độc hại và có khả năng gây nghiện mạnh. Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng các sản phẩm này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ và hệ thần kinh, đặc biệt ở lứa tuổi thanh thiếu niên, khi não chưa phát triển hoàn thiện. 

“Tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang gia tăng đáng báo động. Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13 - 17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023. Ở nhóm 13 - 15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Những con số này là lời cảnh báo rõ ràng về mức độ nguy hại và tốc độ lan rộng của sản phẩm này trong thanh thiếu niên”, ông Đặng Khắc Lợi nhấn mạnh.

Trước thực trạng đó, ngày 30/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8 khóa XV, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó có quy định: “Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội…”. Đây là quyết sách mạnh mẽ, kịp thời và hết sức cần thiết nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Tuy nhiên, để Nghị quyết của Quốc hội đi vào cuộc sống và được thực thi hiệu quả, ông Lợi nhấn mạnh vai trò của báo chí, truyền thông có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Báo chí chính là lực lượng tiên phong trong việc: cung cấp thông tin chính xác, khoa học về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; phản ánh tình hình vi phạm, các chiêu trò quảng cáo, kinh doanh trái phép; tuyên truyền quy định pháp luật đến người dân; và góp phần tạo sự đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin, ý thức chấp hành và sự ủng hộ đối với quy định của Nhà nước để bảo vệ thế hệ trẻ.

Tại Hội thảo, TS. Angela Patt - Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam thông tin, thống kê từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, số ca cấp cứu liên quan đến các ca bệnh do thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ sau khi Quốc hội Việt Nam ban hành Nghị quyết 173 đến nay đã giảm 70%.

Bên cạnh đó, việc quảng bá những sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của người nổi tiếng, có ảnh hưởng xã hội trên các nền tảng mạng xã hội, các kênh trực tuyến đã giảm hẳn. Điều này chứng tỏ Nghị quyết 173 của Quốc hôi đã có hiệu quả, có tác dụng răn đe rất rõ. Tuy nhiên, để mang lại những lợi ích cho sức khỏe cộng đồng, vẫn còn khá nhiều việc phải làm, bởi việc cấm các loại thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử chỉ có thể đạt được hiệu quả tốt nhất khi không có bất cứ trường hợp ngoại lệ, không bỏ sót bất cứ kẽ hở nào trong thiết kế chính sách.

"Quốc hội cần đảm bảo việc thực thi Nghị quyết 173 bằng cách phản ánh đầy đủ lệnh cấm đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào các văn bản quy phạm pháp luật; việc kinh doanh các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cần được vào danh mục các ngành nghề bị cấm và không nên có bất kỳ trường hợp ngoại lệ nào", TS. Angela Patt khuyến nghị.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ thêm, trong vài năm qua, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận hàng trăm bệnh nhân cấp cứu vì ngộ độc thuốc lá điện tử, bao gồm cả những trường hợp ngộ độc cấp tính nguy hiểm đến tính mạng. Nhiều bệnh nhân bên ngoài hoàn toàn không có triệu chứng rõ rệt nhưng khi được đánh giá bằng các trắc nghiệm tâm lý cho thấy bị rối loạn trầm cảm, rối loạn nhân cách, thậm chí biểu hiện tâm thần phân liệt. Đây là hệ lụy mới, nghiêm trọng và ngày càng phổ biến trong nhóm người trẻ sử dụng thuốc lá điện tử.

“Xu hướng giới trẻ sử dụng thuốc lá điện tử, bóng cười, chất kích thích được xem như xả stress, giải trí đang khiến nhiều người tự rút ngắn tuổi thọ của chính mình. Chúng tôi từng phát hiện nhiều loại ma túy tổng hợp hoàn toàn mới trong thuốc lá điện tử như MDMB-Butinaca, ADB-Butinaca, MDMB-4en-Pinaca, ADB-4en-Pinaca, THC, PB-22… Những chất này có độc tính mạnh, gây rối loạn tâm thần cấp và nhiều biến chứng khó lường”, Bác sĩ Nguyên chia sẻ.

Từ những phân tích trên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đề xuất: Cần ngay lập tức cấm lưu hành thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các loại thuốc lá mới khác ở Việt Nam.

Theo ông Vũ Trung Hiếu - Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, các quy định của pháp luật chưa có định nghĩa rõ ràng về thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, do đó, các cơ quan chức năng còn gặp những khó khăn nhất định trong việc quản lý, giám sát và xử lý đối với những hành vi tàng trữ, chứa chấp và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

“Trong thời gian tới, khi các cơ quan chức năng tiến hành xây dựng dự thảo, ban hành các văn bản pháp luật sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, cần có sự nghiên cứu, rà soát và bổ sung đầy đủ các các thuật ngữ, chế tài vào các văn bản luật, tạo hành lang pháp lý rõ ràng để thuận lợi cho các cơ chức năng thực thi đúng chức trách, nhiệm vụ”, ông Hiếu đề nghị./.