Thúc đẩy kinh tế địa phương: Góc nhìn thực tiễn công tác quản lý đất đai và khoáng sản trên địa bàn Hà Nội

Thời gian vừa qua, UBND thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều quyết định, kế hoạch nhằm tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động khai thác khoáng sản và đặc biệt là khai thác dưới lòng sông. Theo đó, thành phố kiên quyết xử lý nghiêm các đối tượng khai thác cát trái phép, thu hồi giấy phép khai thác đối với các đơn vị đã được cấp phép nếu như không tuân thủ các quy định của pháp luật khi khai thác, để xảy ra vi phạm. Điển hình như văn bản số 41/UBND-TNMT ngày 06/01/2023 về việc công tác quản lý, khai thác cát, sỏi lòng sông trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tiếp đến, ngày 13/03/2023, UBND thành phố Hà Nội ban hành kế hoạch số 85/KH-UBND tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản. Mới đây, ngày 31/03/2023, UBND thành phố Hà Nội tiếp tục ban hành kế hoạch số 113/KH-UBND định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Đặc biệt, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh vừa có văn bản giao Sở Tài nguyên và Môi trường làm đầu mối theo dõi, đôn đốc các đơn vị trong quá trình triển khai thực hiện Chỉ thị số 15 của UBND TP về tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động khai thác, kinh doanh, vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản (cát, sỏi) trên địa bàn.

Chủ tịch UBND TP Hà Nội cũng giao Sở Tài nguyên và Môi trường kịp thời phát hiện những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực hiện Chỉ thị số 15/CT-UBND để tham mưu, đề xuất UBND thành phố chỉ đạo giải quyết theo quy định.

Tại Chỉ thị số 15/CT-UBND, UBND TP Hà Nội giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với các sở, ngành liên quan nghiên cứu, tham mưu UBND thành phố về quy hoạch sử dụng cát, sỏi trên địa bàn trong giai đoạn hiện nay, bảo đảm phù hợp với các tiêu chí về điều kiện hoạt động của bãi chứa trung chuyển vật liệu xây dựng ven sông theo quy định của Chính phủ và các quy định pháp luật có liên quan. Chủ trì đôn đốc, kiểm tra, hướng dẫn các sở, ngành và UBND cấp huyện thực hiện phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn thành phố; xây dựng phương án bảo vệ, khai thác, sử dụng đối với từng loại khoáng sản, đặc biệt với khoáng sản là cát, sỏi.

Sở Tài nguyên và Môi trường tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khoáng sản của các tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép khai thác khoáng sản (cát, sỏi) trên địa bàn thành phố; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Nâng cao trách nhiệm, chất lượng thẩm định, tham mưu UBND thành phố cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản (cát, sỏi) bảo đảm đúng quy định của pháp luật; đồng thời, báo cáo, đề xuất thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản, yêu cầu thực hiện dự án cải tạo phục hồi môi trường và đóng cửa mỏ đối với các mỏ khai thác khoáng sản (cát, sỏi) không hiệu quả, gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến đời sống nhân dân. Kiên quyết không tham mưu UBND thành phố gia hạn giấy phép và không cấp giấy phép mới đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm đã bị cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Sở cũng phối hợp với UBND các quận, huyện, thị xã tham mưu UBND thành phố tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản (cát, sỏi); đấu giá khối lượng cát thu được từ các dự án duy tu, nạo vét luồng thuộc vùng nước đường thủy nội địa; đấu giá đối với các bến bãi hoạt động kinh doanh, trung chuyển vật liệu xây dựng... tăng nguồn thu cho ngân sách thành phố.

Từ những chỉ đạo, quyết định và kế hoạch quyết liệt trên đã đạt được những kết quả tích cực, nhưng bên cạnh đó ở một số nơi vẫn xuất hiện tình trạng khai thác khoáng sản có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Theo quan điểm và đánh giá của lãnh đạo một số quận, huyện trên địa bàn TP Hà Nội, đều nhận định, công tác quản lý khai thác cát, sỏi lòng sông còn nhiều hạn chế, vẫn tồn tại tình trạng khai thác trái phép chưa được xử lý dứt điểm. Nguyên nhân do nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng ngày càng tăng, trong khi chưa có nguồn vật liệu xây dựng thay thế; lợi nhuận từ hoạt động khai thác cát lớn. Do vậy đối tượng thường lợi dụng đêm tối, địa bàn giáp ranh, lợi dụng giấy phép khai thác được UBND các tỉnh giáp ranh cấp phép; lợi dụng ngày nghỉ, ngày lễ của các lực lượng chức năng để hoạt động, dẫn đến tình trạng khai thác trái phép vẫn diễn ra, khó xử lý dứt điểm.

Trong quá trình nghiên cứu từ chính sách đến thực tiễn, thực hiện Chuyên đề "Thúc đẩy kinh tế địa phương: Góc nhìn thực tiễn công tác quản lý đất đai và khoáng sản trên địa bàn thành phố Hà Nội", Kinh doanh và Phát triển điện tử đã khảo sát thực tế, ghi nhận vấn đề này tại một số địa phương.

Nhiều người dân ở xã Chu Phan, huyện Mê Linh, cho biết: Hơn 10 năm qua, tình trạng khai thác cát trái phép của một doanh nghiệp đã gây ô nhiễm môi trường và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của nhân dân địa phương. Công ty này đã vào khai thác cát ở khu vực bãi sông địa phận thôn Chu Phan, sau khi có giấy phép khai thác, công ty này không cắm mốc giới mà cứ khai thác thác bất chấp.

Tình trạng khai thác cát có dấu hiệu vi phạm vẫn luôn là vấn đề nóng bỏng nhiều năm nay ở Mê Linh.

Qua thu thập ý kiến và khảo sát thực tiễn, được biết, huyện Mê Linh đã thành lập đoàn kiểm tra để kiểm tra toàn diện công tác quản lý, khai thác khoáng sản trên địa bàn. Đoàn kiểm tra đã thu thập tài liệu về các bãi khai thác cát, bước đầu ghi nhận tại khu vực do Công ty T.G khai thác có dấu hiệu vi phạm.

Bên cạnh công tác quản lý và khai thác khoáng sản, thì công tác quản lý đất đai ở một số địa bàn thành phố cũng đang được siết chặt kỷ cương, tìm hướng tháo gỡ vướng mắc do khiếu kiện kéo dài, nhất là công tác quy hoạch địa phương đang được chính quyền các quận, huyện đề xuất kiến nghị lên thành phố.

Huyện Đan Phượng có 18 km sông Hồng chảy qua 6 xã. Được biết, huyện có nguồn tài nguyên là cát làm vật liệu san lấp, xây dựng khá trù phú tại bãi nổi sông Hồng. Với trữ lượng như vậy, đã có những mỏ cát được cấp phép khai thác trong thời hạn hàng chục năm, góp phần tạo công ăn việc làm cho người lao động, đóng góp ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Bên cạnh công tác quy hoạch và quản lý khoáng sản, về lĩnh vực đất đai, vừa qua, huyện Đan Phượng đã kiến nghị Thành phố cập nhật quy hoạch Cảng thuỷ nội địa kết hợp với Cảng du lịch xã Trung Châu với diện tích 50ha. Điều chỉnh, bổ sung chức năng đất thương mại, dịch vụ 10ha tại Quy hoạch Công viên đa chức năng xã Tân Hội. Bổ sung toàn bộ diện tích đất bãi khu vực phía Tây cầu Hồng Hà để phát triển thương mại, dịch vụ, đô thị sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao. Sớm giao đất các dự án đô thị (Khu chức năng đô thị Green City; Khu đô thị nhịp sống mới New Style City) để tạo nguồn lực cho huyện phát triển…

Đan Phượng đang kiến nghị thành phố đẩy mạnh công tác quy hoạch tại địa phương.

Huyện cũng kiến nghị Thành phố cho chủ trương đối với 3 dự án khu đô thị, với tổng diện tích trên 370 ha; sớm phê duyệt dự án đường Tây Thăng Long đoạn từ vành đai 3,5 đến kênh Đan Hoài và cho phép lập chủ trương đầu tư đoạn từ kênh Đan Hoài đến đê La Thạch…

Từ những ghi nhận trong quá trình khảo sát thực tiễn nêu trên, cho thấy, các địa bàn quận huyện ở Hà Nội đang toàn lực ra quân theo những chỉ đạo quyết liệt từ thành phố. Qua đó, ghi nhận các kết quả tích cực, nhưng cũng còn đó một số hệ lụy, cần phải rà soát kỹ một số dự án khai thác khoáng sản, qua đó kiểm tra và xử lý kịp thời, tránh để xảy ra hệ lụy môi trường, phá vỡ quy hoạch công tác quản lý đất đai và ảnh hưởng kế hoạch trong thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Về các biện pháp lâu dài, cần nghiên cứu, lập quy hoạch, kế hoạch thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng các loại khoáng sản gắn với công tác đánh giá tác động môi trường; có biện pháp quản lý, bảo vệ và khai thác khoáng sản theo đúng quy định của pháp luật, tránh gây lãng phí nguồn tài nguyên khoáng sản, ô nhiễm môi trường trên địa bàn thành phố.

Cùng với đó, các cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách thu hút, tạo điều kiện hỗ trợ các nhà đầu tư nghiên cứu, sản xuất vật liệu mới thay thế cát, sỏi tự nhiên; có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện cho các cơ sở nghiền, tái chế phế liệu, phế thải phát sinh trong hoạt động xây dựng làm vật liệu xây dựng, vật liệu san nền, góp phần giảm áp lực trong việc khai thác tận thu khoáng sản, vật liệu tự nhiên.