Thị trường IPO toàn cầu chưa thuận lợi khiến nhà đầu tư “chật vật” thoái vốn

Sau thời gian 2 năm gần như đóng băng, thị trường IPO trên toàn cầu đang hồi sinh tuy nhiên vẫn chưa đủ mạnh mẽ. Cụ thể, các doanh nghiệp vẫn còn ngần ngại niêm yết cổ phiếu trong bối cảnh lạm phát cao, bất ổn địa chính trị đang gia tăng. Các quỹ đầu tư vốn cổ phần tư nhân với danh mục đầu tư cũng ngày càng phình to đang xem xét những chiến lược rút lui thay thế, ví dụ như bán lại cổ phần trên những sàn giao dịch thứ cấp. Forge Global (Mỹ) - đây là công ty vận hành sàn giao dịch thứ cấp dành cho những công ty tư nhân đã ghi nhận khối lượng giao dịch trong quý 3/2023 tăng 50%.

Trong thập niên qua, thị trường thứ cấp phát triển mạnh với các ngân hàng lớn, nhà quản lý tài sản, công ty thương mại đổ xô đầu tư vào nhiều nền tảng giao dịch khác nhau. Và thị trường này chính là một kênh giao dịch quan trọng để cho nhân viên của các startup bán cổ phiếu bởi vì chờ đợi IPO quá lâu. Vào năm 2023, các startup như OpenAI và SpaceX của tỷ phú Elon Musk đã cho phép nhân viên bán cổ phiếu thông qua thị trường thứ cấp. 

Theo dữ liệu của Preqin cho thấy, tính đến thời điểm tháng 9/2023, các công ty tư nhân lâu năm cũng đang giữ được lượng tài sản có giá trị kỷ lục là 3.200 tỷ USD Mỹ. Còn theo dữ liệu của hãng tư vấn quản lý Bain, tính đến thời điểm năm 2024, các công ty đầu tư cổ phần tư nhân trên toàn cầu cũng đang nắm con số kỷ lục là 28.000 công ty tư nhân chưa bán được. Đó cũng là một vấn đề đau đầu đối với họ. Để có thể tiến hành những thương vụ đầu tư mới, họ thường dựa vào chu kỳ huy động tiền bằng cách bán cổ phần tại những công ty tư nhân hoặc là thoái vốn thông qua IPO.

Trong khi thị trường IPO đang có dấu hiệu hồi phục trong những tuần gần đây thì số lượng thương vụ IPO vẫn ở mức thấp trong một thập niên. Và những kế hoạch niêm yết sắp tới vẫn có thể đổ bể nếu như thị trường chứng khoán diễn biến bất lợi hoặc là kết quả bầu cử tổng thống Mỹ gây ra tranh cãi. 

Có nhiều công ty muốn duy trì trạng thái tư nhân để có thể tránh đi sự giám sát của nhiều cơ quan quản lý cũng như tránh nghĩa vụ cập nhật thông tin thường xuyên cho các nhà đầu tư một khi niêm yết. Và nếu như giữ nguyên phương án IPO thì họ có thể chờ đợi thời điểm thuận lợi nhất. 

Lấy ví dụ như Công ty mạng xã hội Reddit (Mỹ) đã chờ đợi hai thập niên cũng như huy động được 1,4 tỷ USD trước khi tiến hành IPO vào hồi tháng 3. Cổ phiếu của công ty đã tăng giá khoảng 80% so với mức giá IPO. Vào thời điểm 20 năm trước, Google của Alphabet cũng chỉ nhận được 25 triệu đô la vốn đầu tư tư nhân trong thời gian 6 năm từ lúc thành lập cho đến thời điểm IPO vào năm 2004.

Và sự kiên nhẫn chờ đợi IPO đó kết hợp với cơn bùng nổ thâu tóm dựa vào đòn bẩy nợ trong kỷ nguyên lãi suất thấp trước đây đã khiến cho số lượng công ty đại chúng ở Mỹ giảm gần một nửa so với mức đỉnh khoảng 7.500 công ty vào thời điểm cuối năm 1997. 

Công ty đầu tư vốn cổ phần tư nhân EQT (Thụy Điển) nếu như muốn nắm giữ lâu dài một số công ty sáng giá nhất trong các danh mục đầu tư cho đến khi mà các điều kiện của thị trường IPO trở nên thuận lợi hơn. Được biết, EQT đang phát triển cấu trúc vốn dài hạn, cho phép nắm giữ cổ phần tại các công ty tư nhân lâu hơn thời gian nắm giữ thông thường là từ 5-7 năm. Theo như cấu trúc này thì công ty sẽ có thể giữ một số tài sản tốt nhất trong khi bán hoặc là khi tiến hành IPO các tài sản khác để có thể tạo ra tính thanh khoản cần thiết. 

Những công ty đầu tư vốn cổ phần tư nhân cũng có thể thu hồi tiền mặt bằng cách chuyển nhượng cổ phần trong công ty tư nhân dành cho các đối tác ngang hàng hoặc các nhà đầu tư chính của họ. Năm 2023, Công ty phần mềm Visma của Na Uy cũng đã thu hút được khoảng 20 nhà đầu tư mới trong một đợt bán cổ phần định giá công ty ở mức 19 tỷ euro. Thương vụ này cho phép một số nhà đầu tư trước đây của Visma thoái vốn. Athena Theodorou - là giám đốc cao cấp của ngân hàng UBS nói rằng, phương án này cung cấp một lộ trình hấp dẫn để cho các nhà đầu tư thoái vốn một phần. 

Còn ở Anh, nơi mà số tiền huy động được thông qua IPO vào năm ngoái đã giảm xuống thấp nhất tính từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009, Chính phủ đang đề xuất một hệ thống giúp cho các công ty tư nhân niêm yết cổ phiếu ngắn hạn để cho các nhà đầu tư thoái vốn. 

Và hệ thống này có tên gọi chính thức là Hệ thống trao đổi vốn và chứng khoán không liên tục tư nhân (Pisces) sẽ có thể hoạt động như một sự giao thoa giữa thị trường đại chúng, tư nhân và cho phép công ty tư nhân có cơ hội niêm yết cổ phiếu trong một khoảng thời gian ngắn, ví dụ như 3 ngày với lượng thông tin công bố là hạn chế. 

Những công ty tư nhân sẽ không được phép huy động vốn mới thông qua Pisces cùng các nhà đầu tư nhỏ lẻ dự kiến sẽ không được phép mua cổ phiếu từ hệ thống này. Theo đó, chỉ có các nhà đầu tư tổ chức cùng nhân viên của các công ty tư nhân được phép giao dịch cổ phiếu thông qua hệ thống. Và hệ thống này có thể bắt đầu hoạt động cuối năm nay sau khi được Cơ quan quản lý tài chính Anh phê duyệt./.