Chuyển đổi xanh sẽ nâng tầm vị thế Việt Nam

Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức chung của nền kinh tế thế giới, Việt Nam cơ bản đạt được các mục tiêu đã đề ra. Trong quá trình thực hiện các cam kết quốc tế, kinh tế vĩ mô ổn định, được kiểm soát và là điểm sáng trong tăng trưởng và phát triển kinh tế tại khu vực.

Với chiến lược phát triển bền vững và nỗ lực tạo điều kiện phục hồi nhanh chóng sau đại dịch của Chính phủ, đảm bảo tăng trưởng kinh tế dài hạn, hứa hẹn năm 2024 sẽ có những bước đột phá mới về kinh tế - xã hội, tốc độ tăng trưởng.

Tiềm năng và sự bứt phá

Một trong những điểm nhấn được ghi nhận là Việt Nam đã tăng trưởng và phát triển mạnh mẽ trong ba thập kỷ qua. Việt Nam đã thiết lập quan hệ với nhiều đối tác quan trọng, bao gồm cả đối tác chiến lược và đối tác chiến lược toàn diện. Nền kinh tế Việt Nam đã lần đầu tiên vượt qua mốc 400 tỷ USD (với mức tăng trưởng kinh tế năm 2022 đạt 8,02%, cao nhất từ năm 1997 đến nay).

Đây là một kết quả đáng chú ý, cho thấy sự hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư, cũng như sự ổn định của nền kinh tế tại môi trường đầu tư tại đây. Hơn nữa, Việt Nam đã lần đầu tiên được Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển xếp vào danh sách nhóm 20 quốc gia thu hút FDI hàng đầu thế giới, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế đáng chú ý và tạo ra nhiều triển vọng trong các thị trường mới như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, ngành khoa học công nghệ và năng lượng sạch.

Việt Nam lần đầu tiên được Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển xếp vào danh sách nhóm 20 quốc gia thu hút FDI hàng đầu thế giới.

Trong năm 2023, mặc dù gặp nhiều khó khăn, ghi nhận vốn đầu tư FDI đăng ký đạt 36,61 tỷ USD, tăng 32,1% so với năm trước, trong đó tổng vốn thực hiện tăng 23,18% lên 3,5 tỷ USD. Vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội năm 2023 đạt 3423,5 tỷ đồng, tăng 6,2% so với năm trước. Tốc độ tăng trưởng GDP tăng dần qua mỗi quý, từ 3,41% ở quý I đến 6,72% ở quý IV so với cùng kỳ năm trước, đồng thời môi trường đầu tư của Việt Nam đã tăng 12 bậc trên bảng xếp hạng toàn cầu.

Việt Nam có nhiều lợi thế về chi phí sản xuất cạnh tranh, vị trí địa lý thuận lợi tại khu vực Đông Nam Á, hiệu quả kinh tế mạnh mẽ và tốc độ tiêu thụ nội địa cao. Ngoài ra, Việt Nam cũng là điểm đến đầu tư hấp dẫn nhờ môi trường chính trị ổn định, chiến lược phát triển kinh tế bền vững và khả năng hội nhập quốc tế. Nhờ những lợi thế này, Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể về vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), với vốn FDI chủ yếu tập trung vào lĩnh vực chế biến chế tạo, tiếp theo là lĩnh vực bất động sản, sản xuất và phân phối điện, cũng như các lĩnh vực quan trọng khác như khoa học công nghệ, điện tử, chip bán dẫn...

Trong năm 2023, sự đột phá trong xây dựng cơ sở hạ tầng với nhiều dự án trọng điểm hoàn thành và khởi công nhất trong thập kỷ qua đã tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế tại nhiều địa phương và kết nối với các khu vực khác.

Đến hết tháng 12/2023, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu đáng kể như xuất khẩu nông sản lập đỉnh, mở rộng thêm nhiều thị trường xuất khẩu mới, tăng trưởng các ngành công nghiệp, xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài, cải cách cơ cấu kinh tế và áp dụng các chính sách mới đặc biệt trong việc thúc đẩy phát triển và chuyển đổi xanh toàn diện - yếu tố quan trọng trong việc thu hút và duy trì nhà đầu tư lớn phát triển ổn định lâu dài tại Việt Nam.

Nền kinh tế Việt Nam đang duy trì tốc độ tăng trưởng tốt khi nhìn lại bức tranh kinh tế sau thời kỳ COVID của năm 2023 và 2 năm khó khăn của đại dịch Covid. Nhìn lại 2023, có thể thấy xu hướng tích cực là tăng trưởng GDP cải thiện dần qua từng quý, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng này chỉ cao hơn tốc độ tăng GDP của những năm bùng phát đại dịch COVID-19 (2020-2021) và thấp hơn tốc độ tăng GDP những năm còn lại của giai đoạn 2011-2023. Tại kỳ họp cuối năm nay, Quốc hội đã đề ra mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2024 mức 6-6,5% Đây là mục tiêu đầy thách thức, khi các tổ chức quốc tế đều dự báo kinh tế toàn cầu năm 2024 khó khăn hơn năm 2023, tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2024 có thể thấp hơn năm nay.

Mặc dù được xem xét là điểm đến đầu tư hấp dẫn trên thế giới, chuyên gia đánh giá rằng để thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chất lượng cao, Việt Nam cần tập trung vào việc phát triển nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững và giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Cơ hội để đất nước Việt Nam trở nên hùng mạnh từ chuyển đổi xanh là rất lớn. Chuyển đổi xanh mang lại cơ hội phát triển bền vững, tạo ra môi trường kinh doanh mới cho các doanh nghiệp và người lao động, đồng thời giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Chuyển đổi xanh đã và đang trở thành xu hướng phát triển trên toàn cầu như một giải pháp tích cực giúp giảm phát thải nhà kính, nâng cao năng lực chống chịu và tính sáng tạo của nền kinh tế. Việt Nam có thể tận dụng các nguồn lực tiềm năng như năng lượng tái tạo, phát triển nông nghiệp hữu cơ và sử dụng công nghệ xanh để thúc đẩy sự phát triển.

Xu thế tất yếu để phát triển

Chuyển đổi xanh được xem là tất yếu và sống còn cho doanh nghiệp xuất khẩu, sản xuất xanh, xuất khẩu xanh, tiêu dùng xanh... Đây là xu hướng tiên quyết cho doanh nghiệp để tạo ra cơ hội để Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu các sản phẩm xanh, xây dựng hình ảnh quốc tế tích cực và thu hút đầu tư nước ngoài vào các lĩnh vực công nghệ xanh và phát triển bền vững.

Xu hướng này đang hình thành các tiêu chuẩn mới về môi trường và phát triển bền vững do các thị trường nhập khẩu, nhà nhập khẩu qui định. Không chỉ tại thị trường xuất khẩu, đối với thị trường trong nước, xu hướng tiêu dùng các sản phẩm xanh, thân thiện môi trường, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng ngày càng nhận được sự quan tâm của xã hội. Việc thích ứng với chuyển đổi xanh là yêu cầu tất yếu đối với doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam để duy trì và phát triển xuất khẩu bền vững vào thị trường EU nói riêng và nhiều thị trường khác.

Sau 8 năm thực hiện 17 mục tiêu phát triển bền vững, Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc đảm bảo an sinh xã hội, nhiều chỉ tiêu vượt cao hơn mức trung bình toàn cầu và của Châu Á. Tuy nhiên, vẫn cần nỗ lực hơn nữa để thực thi lộ trình đến năm 2030 cũng như các cam kết chung của quốc tế.

Việt Nam tiếp tục mạnh mẽ thực hiện cam kết về biến đổi khí hậu thông qua xây dựng và triển khai thực hiện chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Việt Nam cũng là một trong những quốc gia cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, như được thảo luận tại Hội nghị COP 26.

Cùng với đó, cuối năm 2023, trong khuôn khổ diễn đàn Hội nghị Các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu lần thứ 28 (COP 28), Việt Nam chính thức công bố Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện Tuyên bố chính trị thiết lập quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) tại COP 28 cùng với Nhóm các đối tác quốc tế.

Quyết định số 1658 của Thủ tướng Chính phủ ngày 1/10/2021 đã thông qua Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, với tầm nhìn đến năm 2050. Chiến lược này đề ra một lộ trình nhằm thực hiện mục tiêu tổng quát là thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế, kết hợp với việc đổi mới mô hình tăng trưởng, bền vững về môi trường và công bằng xã hội. Chiến lược còn bao gồm bốn mục tiêu cụ thể: Giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP, xanh hóa nền kinh tế, xanh hóa lối sống và thúc đẩy tiêu dùng bền vững, xanh hóa quá trình chuyển đổi trên nguyên tắc bình đẳng, bao trùm và nâng cao năng lực chống chịu.

Việt Nam hiện đang bước vào giai đoạn phát triển mới, hướng tới các mục tiêu phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 tập trung vào việc thúc đẩy sự đổi mới tư duy và hành động, tận dụng hiệu quả Cách mạng công nghiệp 4.0 kết hợp với hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng để tái cấu trúc nền kinh tế và phát triển kinh tế xanh, kinh tế số và xã hội số.

Việc phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã thể hiện quyết tâm và khát vọng của Chính phủ Việt Nam trong việc phát triển đất nước mạnh mẽ, thịnh vượng và bền vững. Dù là một nước đang phát triển, Việt Nam đã dũng cảm đưa ra những cam kết mạnh mẽ về phát triển bền vững, đồng thời không chấp nhận phương thức tăng trưởng bằng mọi giá.

Chính phủ Việt Nam mạnh mẽ ủng hộ các chiến lược, sáng kiến và chính sách phát triển xanh của các quốc gia, đặc biệt là các quy định về sản xuất xanh. Việt Nam cam kết nghiêm túc thực hiện những quy định này. Phát triển kinh tế xanh và kinh tế số có mối quan hệ chặt chẽ, thúc đẩy lẫn nhau; việc phát triển xanh đồng nghĩa với việc phát triển kinh tế số và ngược lại. Đây cũng là xu hướng tất yếu, yêu cầu khách quan và là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam.

Đồng hành với các thoả thuận quốc tế trong chấp nhận giảm một phần lợi ích của quốc gia để cân bằng với lợi ích quốc tế trong ngắn hạn và cùng các nước cùng hướng về thịnh vượng chung trong dài hạn. Bằng cách đem văn hóa dân tộc tinh túy tài tình vào các chiến lược ngoại giao, có thể thấy rõ quan điểm của Đảng và Nhà nước trong phát triển kinh tế xanh, Việt Nam đã và đang tạo ra sự gần gũi, mở cửa và tạo dựng lòng tin với các bên, từ đó tạo ra cơ hội hợp tác cùng phát triển.

Chính phủ Việt Nam mạnh mẽ ủng hộ các chiến lược, sáng kiến và chính sách phát triển xanh của các quốc gia, đặc biệt là các quy định về sản xuất xanh. (Ảnh minh họa)

Chính phủ cũng sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận những thị trường có tiềm năng như thị trường năng lượng, công nghệ thông tin bởi chúng ta chỉ có thể thực hiện được chiến lược tăng trưởng xanh nếu phát triển đồng thời với việc phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đồng thời, để hỗ trợ cho các doanh nghiệp, nghiên cứu những cơ chế, chính sách giúp các doanh nghiệp tiếp cận các nguồn tài chính xanh.

Xu hướng phát triển bền vững của thế giới trong năm 2024 được dự đoán sẽ tiếp tục tập trung vào các vấn đề lớn như biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường, công bằng xã hội và phát triển kinh tế xanh. Các nỗ lực phục hồi sau đại dịch COVID-19 cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một tương lai bền vững hơn. Cùng với đó, sự tập trung vào việc thúc đẩy công nghiệp 4.0, kỹ thuật số hóa, và sáng tạo công nghệ sẽ tiếp tục củng cố nền kinh tế toàn cầu và đóng góp vào việc thúc đẩy một môi trường kinh doanh và sản xuất thông minh hơn.

Tuy nhiên, các nước cũng có thể đối mặt với thách thức từ sự biến đổi khí hậu, tăng cường cạnh tranh thương mại quốc tế, sự đa dạng về quy định và chính sách giữa các quốc gia. Để đối mặt với những thách thức này, dự kiến sẽ tăng cường sự hợp tác quốc tế và nỗ lực chung từ cộng đồng quốc tế trong chuyển đổi và ứng dụng các mô hình bền vững cho doanh nghiệp.

Với quá trình phục hồi nhanh, quan hệ thương mại mạnh mẽ với quốc tế, đây là thời điểm quan trọng cho những doanh nghiệp nắm bắt cơ hội, tiên phong từ tư duy và hành động để nâng cao năng lực, chuyển đổi, sáng tạo, xây dựng hệ thống sản xuất và chuỗi cung ứng bền vững... Sự phục hồi của nền kinh tế phụ thuộc vào sự phục hồi của thế giới và khả năng thích ứng của các doanh nghiệp trong nước về thay đổi xuất xứ hàng hóa, tiêu chuẩn sản xuất xanh để tăng xuất khẩu, thay đổi để thích ứng, phát triển hài hoà, bền vững hơn và sẽ là động lực chính của tăng trưởng năm 2024 và những năm sắp tới.

Hiện nay đang diễn ra xu hướng dịch chuyển dòng vốn đầu tư FDI, trong những năm tiếp theo, việc tập trung vào mục tiêu phát triển bền vững thông qua chuyển đổi xanh, thiết lập các môi trường đầu tư thân thiện, chuyển đổi mô hình sản xuất, cộng sinh công nghiệp, chuyển đổi năng lượng xanh cùng với sự ủng hộ mạnh mẽ và quan tâm đặc biệt đến việc phát triển hạ tầng xanh và công nghệ thông minh, sẽ là yếu tố quan trọng để định hình tương lai của Việt Nam và tạo ra cơ hội phát triển to lớn.

Kinh tế tuần hoàn nền tảng cho sự phát triển bền vững

Để đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững, Việt Nam có thể tập trung vào việc phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn. Trong một nền kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh được thúc đẩy thông qua việc tạo ra giá trị từ những sản phẩm đã qua sử dụng, cải thiện hiệu suất sử dụng tài nguyên, giảm lượng chất thải và tránh sự phụ thuộc vào tài nguyên không tái chế. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường mà còn tạo ra cơ hội kinh doanh mới và thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Các hoạt động kinh tế tuần hoàn như tái chế, sử dụng nguyên liệu tái chế, thiết kế sản phẩm dễ tái chế và tăng cường quản lý chu kỳ sản phẩm có thể giúp tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu lượng rác thải và tạo ra các sản phẩm có giá trị cao từ tài nguyên đã sử dụng. Điều này góp phần tích cực vào tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường. Với vai trò này, kinh tế tuần hoàn có thể góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững và tăng trưởng xanh của mọi quốc gia.

Phát triển các mô hình kinh doanh bền vững như khu công nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn sẽ giúp doanh nghiệp phát triển tầm nhìn dài hạn, mở rộng quan hệ hợp tác, tạo đà phát triển đúng hướng, với nhiều hành động triển khai hiệu quả và nhanh chóng giúp doanh nghiệp sớm chuyển đổi xanh cũng như các yêu cầu của thị trường thế giới, đem lại hiệu quả về 3 trụ cột kinh tế - môi trường - xã hội, phát triển kinh tế bền vững và đóng góp cho lợi ích chung của quốc gia.

Việt Nam có thể thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua việc áp dụng chính sách hỗ trợ và khuyến khích đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng hỗ trợ tái chế và tái sử dụng, hợp tác nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng xanh, ứng dụng công nghệ số... Để thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn thành công, cần phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Cần có sự cam kết và hành động cụ thể từ tất cả các bên để thúc đẩy thay đổi trong cách tiếp cận và sử dụng tài nguyên.

Khu công nghiệp sinh thái Nam Cầu Kiền, Hải Phòng.

Nhìn chung, việc tập trung vào phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn có thể đem lại nhiều lợi ích cho Việt Nam không chỉ về môi trường mà còn về tăng trưởng kinh tế bền vững và sự phát triển xã hội. Phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn có thể coi là một chiến lược quan trọng để đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững ở Việt Nam. Tập trung vào việc tận dụng tài nguyên một cách hiệu quả, giảm thiểu lượng chất thải và tổn thất, cũng như tăng cường sự tái chế và tái sử dụng mang lại nhiều lợi ích.

Năm mới 2024 mang đến một cơ hội tuyệt vời cho giới doanh nhân Việt Nam để tạo ra một tâm thế mới, một khí thế mới trong việc phát triển kinh doanh và cống hiến cho sự phát triển bền vững của đất nước. Việt Nam có tiềm năng lớn trong việc thu hút đầu tư, phát triển các ngành công nghiệp và mở rộng thị trường tiêu thụ. Doanh nhân có thể tận dụng cơ hội này bằng cách đổi mới, sáng tạo, và áp dụng các chiến lược kinh doanh hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp và cả nền kinh tế quốc gia. Đồng thời, việc hợp tác, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, cũng như xây dựng các mối quan hệ hợp tác bền vững với các địa phương và doanh nghiệp trong và ngoài nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh doanh.

Tâm thế mới và khí thế mới trong giới doanh nhân Việt Nam trong năm mới có thể đạt được thông qua việc tập trung vào sự đổi mới, sáng tạo và cam kết xây dựng cộng đồng doanh nhân đoàn kết và hợp tác vì mục tiêu phát triển bền vững đóng góp cho phát triển Việt Nam hùng cường./.

TS.LS. PHẠM HỒNG ĐIỆP