Phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp còn gặp khó

Nhiều tiềm năng phát triển điện mặt trời mái nhà

Chia sẻ tại "Diễn đàn Điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp - Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp" do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tạp chí Diễn Đàn Doanh Nghiệp tổ chức  diễn ra ngày 11/4, ông Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Chính sách (VEPR) cho biết, hiện còn rất nhiều dư địa để phát triển điện mặt trời mái nhà trên các mái nhà xưởng. Với tổng diện tích 4.548 ha tại 14 khu công nghiệp ở Hải Phòng, trong đó diện tích xây dựng tối đa các công trình nhà xưởng (mật độ xây dựng tối đa 60%) 2.728,8 ha, tương đương với việc lắp đặt tối đa được khoảng 8.319.512 tấm pin điện mặt trời trên mái, các nhà xưởng sẽ cung cấp được 3.411 MWp.

Theo ông Việt, nhiều doanh nghiệp được hỏi đều cho biết muốn dùng điện năng lượng tái tạo nhằm đạt được chứng chỉ xanh khi xuất khẩu.

Mặt khác, hiện các khu công nghiệp, khu kinh tế đang tiêu thụ khoảng 15% tổng sản lượng điện của cả nước và có xu hướng tăng cao. Tuy nhiên, nhiều ý kiến quan ngại, khả năng cung ứng điện của EVN chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất liên tục tại các khu công nghiệp. Tính riêng trong tháng 5 - 7/2023, các khu công nghiệp tại Hải Phòng ít nhất bị cắt điện 1 lần (2 tiếng) và bị đề nghị tiết giảm, có kế hoạch yêu cầu khách hàng dừng sử dụng vào ngày được thông báo.

Theo số liệu báo cáo của Khu công nghiệp DEEP C, hiện Nhà đầu tư DEEP C đang liên doanh với TEPCO (Nhật Bản) kinh doanh mua bán điện trong Khu công nghiệp DEEP C với 3 dự án điện mặt trời trên mái nhà có tổng công suất 3 MW. Phần điện năng lượng tái tạo được tạo ra bao nhiêu thì phần điện mua từ EVN theo giá bán buôn sẽ giảm đi bấy nhiêu.

Năm 2023, các dự án năng lượng tái tạo tạo ra được 5.800 MWh điện, từ đó DEEP C giảm được khoảng 10 tỷ đồng tiền điện mua từ EVN, tương ứng với tỷ lệ 1%. Tính riêng điện mặt trời mái nhà đạt công suất 3,38 MWh, tỷ lệ tiết kiệm được là 6,3 tỷ đồng. Không những thế, theo ông Việt, nhiều nhà sản xuất cho rằng, nếu mua điện trực tiếp từ các nhà đầu tư điện mặt trời hoặc tự đầu tư thì sẽ giảm được 15% so với mua trực tiếp giá bán lẻ của EVN.

“Việc chuyển đổi sang sử dụng năng lượng tái tạo từ điện mặt trời mái nhà là giải pháp hiệu quả để giảm thiểu phát thải khí nhà kính, tiết kiệm chi phí năng lượng và tăng cường năng lực cạnh tranh doanh nghiệp. Việc chuyển đổi này là phù hợp với xu hướng toàn cầu cũng như cam kết của Chính phủ tại COP 26 về thực hiện chiến lược cắt giảm phát thải khí nhà kính, cũng như Đạo luật Cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM), cũng như đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn xuất khẩu của các nhãn hàng”, ông Việt nói.

Còn nhiều khó khăn, rào cản cần được khắc phục

Tuy nhiên, thực tế, theo nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp và khu công nghiệp cho biết, việc lắp đặt, vận hành điện mặt trời áp mái trong khu công nghiệp đang gặp rất nhiều khó khăn, rào cản về thủ tục xin giấy chứng nhận đầu tư, quy hoạch, xây dựng, bảo vệ môi trường, PCCC… khiến không ít người "chùn chân".

Bà Trần Tố Loan, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sao Đỏ - nhà đầu tư Khu công nghiệp Nam Đình Vũ, TP. Hải Phòng cho biết, Khu công nghiệp Nam Đình Vũ chủ yếu tập trung các doanh nghiệp logistics, chế xuất. Nếu như trước đây, các doanh nghiệp quan tâm nhiều đến ưu đãi thuế, tiền thuê đất… thì một vài năm trở lại đây, họ quan tâm đến vấn đề đảm bảo cung ứng đủ điện phục vụ cho sản xuất hay không? Nhiều doanh nghiệp có sẵn nhà xưởng, nhà kho, nhưng không được phép lắp đặt hay cho khu công nghiệp hay doanh nghiệp khác thuê để phát triển điện mặt trời trên mái nhà.

Cơ chế tự sản tự tiêu, không được phép mua bán đang rất bất cập, gây ra sự lãng phí lớn, bởi doanh nghiệp có kho hàng, nhà xưởng thì nhu cầu sử dụng điện ít, còn doanh nghiệp sản xuất công nghiệp nặng tiêu thụ điện rất lớn, song không có đủ diện tích để phát triển điện mặt trời trên mái nhà.

Cùng ý kiến, ông Nguyễn Vũ Chiên - Phó Trưởng ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh Nam Định cho biết, Tỉnh hiện có 6 khu công nghiệp. Nhiều nhà máy trong khu công nghiệp có nhu cầu muốn làm điện mặt trời áp mái, nhưng gặp nhiều khó khăn. Các công ty điện lực tạm dừng đấu nối vào điện lưới quốc gia.

Theo đó, chi phí đầu tư điện mặt trời rất lớn, lên tới 13 tỷ đồng/kWh, trong khi thời gian chiếu sáng ở miền Bắc không nhiều, không dự báo được chính xác thời gian hoàn vốn, bởi chưa có hướng dẫn rõ ràng, nhất quán về tiêu chuẩn, thủ tục cũng như quy trình thực hiện. Trước áp lực xuất khẩu xanh, một số nhà máy vẫn phải chấp nhận lỗ để đầu tư.

Việc sử dụng năng lượng tái tạo gặp nhiều khó khăn như: chi phí đầu tư ban đầu cao, thời gian hoàn vốn dài, nguồn cung không ổn định...

Nhiều doanh nghiệp địa phương đang đề nghị lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà cho các nhà máy trong khu công nghiệp, nhưng gặp không ít khó khăn về hồ sơ, thủ tục xin ý kiến của các cơ quan liên quan để đảm bảo các yêu cầu an toàn điện, an toàn công trình xây dựng, môi trường, phòng chống cháy nổ.

Đây là vướng mắc mà các cấp, ngành cần sớm ban hành văn bản pháp luật liên quan hoặc hướng dẫn chi tiết về trình tự thực hiện, thủ tục đầu tư, quy hoạch, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy, đảm bảo đồng bộ và thống nhất thực hiện trong cả nước. Cụ thể như thế nào là hệ thống điện mặt trời mái nhà có nối lưới, không nối lưới, tự sản-tự tiêu, hệ thống điện mặt trời có hệ thống pin tích trữ. Việc quản lý cũng cần phân cấp cho các cơ quan chuyên môn địa phương phối hợp thực hiện trình tự, thủ tục đối với việc đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà.

Các chuyên gia đã đề xuất các bộ, ngành liên quan cần sớm xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho các bộ phận cấu thành nên hệ thống điện mặt trời mái nhà gồm (tấm pin, inverter, ắc quy, bộ chống phát ngược zero export...); tiêu chí kỹ thuật để nghiệm thu nguồn phát đúng quy trình, giúp thuận lợi trong quá trình kiểm tra, nghiệm thu đưa hệ thống điện mặt trời mái nhà vào vận hành hoạt động ổn định. Đồng thời, các tỉnh thành cũng cần kiểm soát chặt chẽ về sản lượng lắp đặt điện mặt trời mái nhà tại các khu công nghiệp, khu chế xuất ở địa phương.

Các chuyên gia kiến nghị các doanh nghiệp cũng cần thêm sự hỗ trợ từ Chính phủ, các tổ chức quốc tế và các ngân hàng trong việc tìm kiếm nguồn vốn, áp dụng các cơ chế khuyến khích và ưu đãi thuế cho việc đầu tư phát triển điện mặt trời mái nhà cũng như việc xây dựng và vận hành hạ tầng lưới điện thông minh, linh hoạt và an toàn để đảm bảo sự liên kết giữa nguồn cung và nhu cầu tiêu thụ của các doanh nghiệp trong khu công nghiệp.