Cuộc đua sôi nổi trên thị trường thương mại điện tử

Báo cáo quý I/2024 của YouNet ECI (công ty chuyên về phân tích dữ liệu thị trường thương mại điện tử - TMĐT) gần đây cho thấy doanh thu thị trường thương mại điện tử của 4 sàn là Lazada, Shopee, TikTok Shop và Tiki đạt 79.120 tỷ đồng, đến từ 510.000 nhà bán hàng trực tuyến. Shopee vẫn đứng đầu thị trường trong nhiều năm khi chiếm tới 67,9% giá trị của giao dịch, tiếp đó là TikTok Shop với 23,2%. Mặt khác, đứng thứ 3 là Lazada khi chỉ có 7,6% và Tiki xếp cuối với 1,3%.

Các “ông lớn” đổi vị trí cho nhau

Vào năm 2018, Lazada đã thường xuyên là quán quân trên thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Vào giai đoạn đỉnh điểm là quý đầu năm 2018, Lazada ghi nhận hơn 42 triệu lượt truy cập hàng tháng, bỏ xa Shopee (gần 25 triệu lượt) và Tiki (gần 20 triệu lượt). Khi đó, Lazada thắng lớn nhờ tung ra các chiến dịch khuyến mãi siêu khủng liên tục như Black Friday, Sinh nhật Lazada, Sale 11.11… ngoài ra cũng là sàn thương mại điện tử đầu tiên trên thị trường có đơn vị vận chuyển riêng là Lazada Express.

Thế nhưng, gió chính thức đảo chiều kể từ cuối năm 2018 khi Shopee đã vượt mặt vươn lên vị trí đứng đầu. Hàng tháng, sàn này ghi nhận 41 triệu lượt truy cập trong quý cuối năm. Tiếp đó là Tiki với 35,6 triệu lượt truy cập, bỏ xa Lazada chỉ có 29 triệu lượt truy cập. Việc bị mất ngôi vương của Lazada thời điểm đó được cho là do những chính sách không có lợi cho người mua như các vụ giao hàng lỗi, nhầm liên tục xảy ra hay không cho phép đồng kiểm. Đáng chú ý, Lazada còn hụt hơi trong cuộc đua khuyến mãi, ưu đãi để thu hút người dùng.

Liên tiếp kể từ đó, Shopee đã giữ vững vị trí sàn thương mại điện tử có lượng cũng như giá trị giao dịch cao nhất. Có một khoảng thời gian, Lazada đã vươn lên vị trí thứ 2, song cũng đã nhường thứ hạng này lại cho TikTok Shop từ quý II/2023 dù đây chỉ là một tân binh mới tham gia chưa đến 1 năm. Cụ thể, với thị phần 63%, Shopee đứng thứ nhất, còn TikTok Shop nhảy vọt lên 20%, trong khi Lazada xếp thứ 3 và Tiki đứng cuối với 3% và 1% tương ứng. Ngoài ra, với thị phần quá ít, sàn Sendo không được liệt kê vào bảng xếp hạng này.

Theo bà Nguyễn Thu Sang, chủ gian hàng bánh kẹo trên các sàn TMĐT, lý do khiến thị phần của Tiki và Lazada sụt giảm có thể là vì 2 sàn này không còn mạnh tay chi tiền cho các chương trình ưu đãi, hỗ trợ shop cũng như người dùng nhiều như cách mà TikTok Shop và Shopee đang làm, chẳng hạn như mã giảm giá tới hàng triệu đồng, miễn phí vận chuyển. 

Bà Sang cho biết, người kinh doanh được lợi khi bán hàng trên Shopee, do đó họ chấp nhận được mức chiết khấu cao mà sàn đưa ra để có nơi buôn bán ổn định. Ngoài ra, Shopee còn tạo đa kênh mua sắm như Shopee Food, Shopee Live… để cải thiện trải nghiệm cho người dùng. Mặt khác, TikTok Shop thì có sẵn chục triệu người dùng TikTok nên thị phần có thể tăng mạnh là điều dễ hiểu.

Ông Nguyễn Tùng Giang - nhà sáng lập G Investment Group - đơn vị bán hàng lâu năm trên sàn TMĐT chia sẻ, Shopee thành công là nhờ việc duy trì nhiều chương trình sale, mã giảm giá, chiết khấu để hỗ trợ các nhãn hàng, đồng thời tổ chức các phiên livestream với sự tham gia của những người nổi tiếng như chiến thần Hà Linh, Xoài Non… Nhờ vậy, có thể giúp Shopee giữ vững được thị phần trong nhiều năm.

Mặt khác, TikTok Shop ngày càng tăng thị phần là vì người dùng TikTok mua hàng theo cảm xúc khi xem các đoạn video bán hàng xu hướng, dù có thể giá cả không rẻ hơn so với Shopee. Đây là yếu tố đã khiến TikTok có thị phần vượt Lazada và Tiki.

Ông Giang nói thêm, thương mại điện tử là ngành phải khuyến mãi, quảng cáo càng nhiều càng tốt để có thể thu hút người dùng, tuy nhiên hiện nay các sàn tốp dưới có nguồn vốn gần như đã cạn hoặc đã thay đổi chiến lược. Chẳng hạn như tập đoàn đứng sau Lazada - Alibaba đã có định hướng mới kể từ cuối năm 2023, không để Lazada tiếp tục “sát ván” về giá với TikTok Shop và Shopee mà tấn công vào thị trường bằng ngách bằng việc tập trung vào mảng Lazada Choice (hàng giá rẻ), Lazada Global (hàng quốc tế). Sàn này đứng sau trực tiếp kết nối đến các nhãn hàng, rồi shop tự phân phối và đưa ra những mức chiết khấu khác nhau, có đội riêng để vận hành và hỗ trợ bán hàng…

Người bán hàng kêu khó

Các chuyên gia cho biết, Shopee và TikTok Shop dường như thống lĩnh thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam khi chiếm hơn 91% thị phần, trong khi các sàn còn lại như Tiki, Sendo, Lazada… chỉ còn lặng lẽ theo sau và chấp nhận để 2 ông lớn giành giật thị phần với nhau.

Giữa tháng 3 vừa qua, sàn Shopee đã cập nhật chính sách mới cho phép người mua được quyền yêu cầu trả hàng/ hoàn tiền lên tới 15 ngày từ thời điểm bưu kiện giao thành công, nhằm cạnh tranh với TikTok Shop. Người mua theo đó được trả hàng/ hoàn tiền với nhiều lý do như hàng giả, hàng nhái, hàng bị lỗi, hàng khác với mô tả, hàng đã qua sử dụng, hết hạn sử dụng… Bên cạnh đó, sàn còn cho phép người mua có thể trả hàng với lý do “thay đổi nhu cầu sau khi nhận hàng”.

Các nhà bán hàng cho biết cơ bản chính sách này là tốt bởi nâng cao trách nhiệm của người bán và gia tăng trải nghiệm của người mua, tuy nhiên cũng có thể gây ra những tiêu cực khi đối tượng xấu hay người mua có ý định lợi dụng chính sách để trục lợi.

Theo ông Đoàn Nguyễn, chủ gian hàng công nghệ trên Shopee, lượng khách trả lại hàng ngày càng nhiều kể từ khi sàn có chính sách trả hàng/ hoàn tiền trong vòng 15 ngày. Ông Đoàn cho biết có khách nhận hàng và đã sử dụng sản phẩm nhưng vẫn trả lại với lý do bị lỗi hay có người đặt mua ống kính máy ảnh giá gần 3 triệu đồng nhận ngày 4/4, nhưng 16/4 lại hoàn trả vì lý do lỗi hàng. Shop phải chịu phí vận chuyển 2 đầu sau khi hoàn hàng và mất thời gian khiếu nại với sàn. Lượng người mua hoàn hàng của ông sau chính sách này đã tăng đáng kể, từ 1-2 đơn/ tháng lên tới hơn 10 đơn/ tháng.

Bà Thu Quỳnh, chủ gian hàng mẹ và bé cũng than khó về việc khách đặt đơn quần áo gần 500.000 đồng, tuy nhiên khách hàng sau đó đã hoàn hàng với gói khăn giấy ướt và miếng vải rách nát. Bà cho biết Shopee khi hoàn hàng đã không kiểm tra nên khi về đến shop, hàng giao một đằng lại nhận một nẻo. Dù những đơn như vậy bà đều khiếu nại được, song tốn nhiều thời gian.

Sau khi đối thủ tung chính sách mới, phía TikTok Shop cũng đưa ra tính năng chẩn đoán giá để giúp sản phẩm của nhà bán hàng có sức cạnh tranh hoặc giá tốt nhất trên thị trường so với các sản phẩm tương tự trên mạng cũng như nhận thêm nhiều lợi ích về lượng truy cập.

Thế nhưng, nhà bán hàng sẽ không nhận được lợi ích bổ sung từ TikTok Shop nếu không thể đưa ra giá thấp như được đề xuất. Điều đó khiến một số nhà bán hàng bị đẩy vào thế khó khi giá sản phẩm ở mỗi nền tảng đều có sự khác nhau, chính sách của các sàn cũng khác nên rất khó để có thể đưa ra mức giá thấp nhất./.