Đẩy mạnh đưa thị trường carbon tại Việt Nam phát triển minh bạch và hiệu quả

Thị trường carbon là một công cụ kinh tế quan trọng

Thị trường carbon là một công cụ kinh tế quan trọng nhằm giảm phát thải khí nhà kính (KNK) và thúc đẩy phát triển bền vững. Thông qua cơ chế mua bán hạn ngạch phát thải, các doanh nghiệp và tổ chức có thể tối ưu hóa chi phí giảm phát thải, đồng thời khuyến khích các hoạt động đầu tư vào công nghệ sạch và năng lượng tái tạo. Trên thế giới, thị trường carbon đã phát triển mạnh mẽ với hai hình thức chính: Thị trường giao dịch phát thải (ETS) và thị trường tin chỉ carbon tự nguyện.

Ở Việt Nam, xây dựng thị trường carbon là một trong những cam kết quan trọng để thực hiện Thỏa thuận Paris và các mục tiêu tại COP26 về đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Nền tảng pháp lý cho thị trường carbon đã được hình thành thông qua Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, trong đó quy định về lộ trình xây dựng và vận hành thị trường carbon. Đặc biệt, từ năm 2025, Việt Nam dự kiến triển khai thí điểm thị trường carbon nội địa, bao gồm các hoạt động giao dịch hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon.

Hiện nay, các thí điểm như Chương trình giảm phát thải thông qua nỗ lực chống mất rừng và suy thoái rừng (REDD+) và cơ chế tín chỉ carbon tự nguyện đã bước đầu tạo nền móng cho việc phát triển thị trường carbon ở Việt Nam. Tuy nhiên, thách thức về hạ tầng kỹ thuật, năng lực quản lý và nhận thức của các bên liên quan vẫn cần được giải quyết để đảm bảo thị trường carbon hoạt động hiệu quả, minh bạch và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

Việt Nam có cơ hội phát triển tại thị trường tín chỉ carbon

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường cho biết, thị trường tín chỉ carbon được chia thành hai loại chính: Thị trường tuân thủ và thị trường tự nguyện. Trong khi thị trường tuân thủ là nền tảng để các quốc gia phát triển thị trường tín chỉ carbon, thì ở Việt Nam, thị trường tự nguyện vẫn còn hạn chế. Dù không có tiềm năng lớn như Brazil hay các nước khu vực Amazon, Việt Nam vẫn có cơ hội phát triển thị trường tín chỉ carbon trong các lĩnh vực nông nghiệp và lâm nghiệp.

Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh rằng việc phát triển thị trường này phụ thuộc rất lớn vào chính sách Nhà nước và khả năng kết nối giữa hai thị trường trên. Theo đó, việc thực hiện đề án phát triển một triệu ha lúa phát thải thấp sẽ góp phần tạo ra tín chỉ carbon, góp phần chuyển đổi Việt Nam sang nền kinh tế phát thải thấp.

Nếu tận dụng tốt tiềm năng hiện có, Việt Nam có thể thu được nguồn lợi đáng kể từ hoạt động tín chỉ carbon. Điều quan trọng là cần tuyên truyền sâu rộng để người dân hiểu và thực hiện các biện pháp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải trong sinh hoạt và sản xuất. Đây không chỉ là giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế trước mắt mà còn góp phần phát triển bền vững, xây dựng nền kinh tế xanh cho tương lai.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, để triển khai hiệu quả, cần thực hiện kiểm kê, báo cáo và xác nhận tín chỉ carbon, điều này đòi hỏi sự đầu tư lớn về công nghệ và chi phí. Việc áp dụng chuyển đổi số, công nghệ đám mây hay blockchain được coi là chìa khóa để quản lý và khai thác hiệu quả tín chỉ carbon. Ông cũng lưu ý rằng nếu chỉ tập trung vào tín chỉ carbon từ lâm nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn. Do đó, việc kết nối giữa thị trường tín chỉ bắt buộc và tự nguyện, cùng với hợp tác đa phương theo Điều 6 Thỏa thuận Paris, sẽ giúp nâng cao giá trị tín chỉ carbon của Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Hoàn thiện các quy chuẩn, nâng cao nhận thức về thị trường tín chỉ carbon

Tại Hội thảo, các chuyên gia cho rằng để thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam hình thành một cách căn bản và đi vào vận động hiệu quả, cần tập trung nâng cao nhận thức cho các chủ thể về thị trường này. Đặc biệt cần hoàn thiện các quy chuẩn, quy phạm mang tính kỹ thuật liên quan đến cơ chế tính điểm, giao dịch, bảo đảm phù hợp cũng như liên thông được với các quy định, quy chuẩn quốc tế.

Một điểm yếu của thị trường carbon tại Việt Nam cần tập trung khắc phục là sự thiếu vắng một sàn giao dịch chính thống khiến cho các chủ dự án gặp khó khăn trong việc liên thông cũng như tiếp cận người mua tiềm năng, kéo theo tính thanh khoản của thị trường bị hạn chế. Việc chia sẻ lợi ích từ các dự án carbon chưa thực sự hiệu quả và công bằng dẫn đến giảm động lực cho cộng đồng cũng như tính bền vững của các dự án và bảo đảm nguồn cung tín chỉ ổn định và lâu dài.

Những hạn chế này cần được sớm khắc phục để những lợi ích của thị trường carbon phục vụ đắc lực cho triển khai mô hình kinh tế xanh, đồng thời phát huy tính hiệu quả kinh tế, lợi ích về tài chính của giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó có hiệu quả với biến đổi khí hậu. Với những bước đi cụ thể và sự cam kết mạnh mẽ từ Chính phủ, Việt Nam đang từng bước khẳng định vai trò tiên phong trong khu vực ASEAN trong việc phát triển thị trường carbon, góp phần vào nỗ lực toàn cầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu./.