Đồng bằng sông Cửu Long đẩy mạnh thu hút đầu tư

Khánh thành nhà máy – Masan-Brewery Hậu Giang.

Nỗ lực khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế

ĐBSCL là một vùng đất có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội. Xác định rõ tầm quan trọng, tiềm năng cũng như lợi thế và những khó khăn của vùng, trong nhiều năm qua Đảng và Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc biệt, chỉ đạo và đầu tư, hỗ trợ về nhiều mặt cho vùng. Cùng với sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và doanh nghiệp các địa phương, toàn vùng đã huy động được nhiều nguồn lực mới, tạo bước chuyển mạnh mẽ trong phát triển kinh tế – xã hội. Trong giai đoạn 2010 – 2020, các tỉnh, thành ĐBSCL tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nhất là hạ tầng giao thông; cải thiện môi trường đầu tư và chất lượng nguồn nhân lực. Các công trình trọng điểm như: Cầu Rạch Miễu, Mỹ Thuận, Cần Thơ, Hàm Luông, Vàm Cống, Cao Lãnh, Cổ Chiên, Năm Căn, Đầm Dơi; đường cao tốc TP Hồ Chí Minh – Trung Lương – Mỹ Thuận – Cần Thơ; đường Nam sông Hậu, Quản lộ Phụng Hiệp; Quốc lộ 53, 54, 60, 63 thông tuyến Cà Mau – Kiên Giang – Bạc Liêu – Sóc Trăng – Trà Vinh – Bến Tre – Tiền Giang đến TP Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành trong cả nước được rút ngắn thời gian đi lại vì không phải sử dụng phà, đò như trước đây. Cùng với đó, việc xây dựng kênh Quan Chánh Bố, cảng Cái Cui, cảng Hàng không Quốc tế Cần Thơ, Phú Quốc…được xây dựng đưa vào sử dụng đã tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong vùng thu hút đầu tư, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa hóa – hiện đại hóa.

Công nhân công ty giấy Leemen đang thao tác giây chuyền sản xuất.

Ông Nguyễn Phương Lam, Phó Giám đốc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Cần Thơ, cho biết: Toàn vùng hiện có 74 khu công nghiệp (KCN) và 214 cụm công nghiệp (CCN) được đưa vào quy hoạch, xây dựng và đi vào hoạt động với tổng diện tích hơn 42 nghìn ha, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Long An, Kiên Giang, Tiền Giang, Trà Vinh, TP Cần Thơ… Thu hút hơn 55 nghìn doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trên lĩnh vực chế biến nông, thủy sản, phát triển đô thị, giao thông vận tải, thương mại-dịch vụ-du lịch… Vài năm gần đây, tốc độ thu hút các dự án có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở ĐBSCL tăng khá nhanh. Tính đến cuối năm 2019, toàn vùng có 1.495 dự án FDI đang hoạt động còn hiệu lực, với tổng vốn đăng ký hơn 20 tỷ USD. Trong đó, tỉnh Long An dẫn đầu với 1.059 dự án, vốn FDI còn hiệu lực cao nhất 6.496 tỷ USD; kế đến là tỉnh Kiên Giang 4,7 tỷ USD, Trà Vinh 3,2 tỷ USD, Tiền Giang 2,1 tỷ USD…

Tỉnh Long An là địa phương dẫn đầu khu vực về số dự án và vốn đầu tư với 1059 dự án, tổng vốn đăng ký đầu tư gần 6,5tỷ USD; trong đó, có 585 dự án đi vào hoạt động với tổng vốn thực hiện 3,624 tỷ USD. Các dự án FDI đến từ 40 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó Đài Loan dẫn đầu cả về số dự án và vốn đầu tư, tiếp đến là Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Hoa Kỳ… Hiện nay, Long An có 32 KCN, với tỷ lệ lấp đầy 87,4%, gần 300 doanh nghiệp đang hoạt động sản xuất, kinh doanh, giá trị sản xuất công nghiệp chiếm hơn 40% trên tổng giá trị toàn tỉnh. Ngoài ra, tỉnh còn quy hoạch 62 CCN ở các tuyến huyện, với diện tích 3.106 ha. Nhìn chung, các dự án trên địa bàn đều hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương.

Các coong nhân nhà máy in Trà Vinh vào giờ sản xuất.

Trước đây, các huyện Đức Hòa, Bến Lức, Cần Đước, Cần Guộc…thuộc vùng đất nhiễm phèn nặng, hiệu quả sản xuất nông nghiệp thấp, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn nay trở thành vùng trọng điểm sản xuất công nghiệp của tỉnh. Trên cơ sở đó, tỉnh quy hoạch tạo vùng nguyên liệu sạch, ổn định, chất lượng cao nhằm cung ứng nguồn nguyên liệu dồi dào cho các nhà máy chế biến xuất khẩu trên địa bàn để tạo ra sản phẩm có chuỗi giá trị gia tăng cao. Tỉnh thực hiện nhiều chính sách ưu đãi, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cấp hệ thống giao thông để khuyến khích các nhà đầu tư phát triển các ngành công nghiệp phục vụ, phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn. Nhất là công nghiệp chế biến nông thủy sản xuất khẩu, công nghiệp phụ trợ, công nghệ cao có sức lan tỏa cả vùng. Nhờ vậy, trong những năm gần đây, số dự án được cấp phép và lượng vốn đầu tư vào Long An có mức tăng trưởng khá, không những đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của tỉnh mà còn giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho hơn 73 nghìn lao động, kể cả lao động của Long An và các tỉnh lân cận.

Sản xuất tôm đông ở nhà máy xuất khẩu thủy sản Sao Ta Sóc Trăng.

Tỉnh Trà Vinh với việc thực hiện nhiều chính sách ưu đãi, đào tạo nguồn nhân lực, nâng cấp và mở rộng hệ thống giao thông để khuyến khích các nhà đầu tư phát triển. Đến nay, tỉnh thu hút được 185 dự án đầu tư, gồm 160 dự án đầu tư trong nước và 25 dự án đầu tư nước ngoài với tổng vốn đăng ký đầu tư trên 3,2 tỷ USD. Dự án đầu tư nước ngoài hiện có 22 dự án đang hoạt động, đóng góp 60% giá trị kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Trong đó, chỉ riêng dự án Nhà máy điện Duyên Hải 2 tỉnh đã thu hút 2,4 tỷ USD tổng vốn đầu tư, trở thành tỉnh đứng thứ ba trong khu vực về thu hút vốn FDI. Phần lớn các dự án đều sản xuất, kinh doanh trên các lĩnh vực may mặc, giầy da, sản xuất hóa chất cao cấp, vật tư ngành in, chế biến nông thủy sản… Nhìn chung, các dự án trên địa bàn đều hoạt động hiệu quả, giải quyết việc làm cho hơn 40 nghìn lao động địa phương, đóng góp tích cực vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế-xã hội địa phương.

Ngoài Long An, Kiên Giang, Trà Vinh, TP Cần Thơ, các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng…cũng có nhiều nỗ lực khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế sẵn có của địa phương. Là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm, các tỉnh, thành ĐBSCL có điều kiện thuận lợi phát triển ngành công nghệ sinh học, cơ khí và dịch vụ nông nghiệp, chế biến thực phẩm. Đồng thời quan tâm xây dựng cơ sở hạ tầng các KCN, CCN; giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch, đẩy mạnh cải cách hành chính tạo môi trường đầu tư thông thoáng. Công khai những lĩnh vực ngành nghề khuyến khích đầu tư đã thu hút khá nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước đến sản xuất, kinh doanh, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho hàng triệu lao động trên địa bàn.

Nhà máy may công nghiệp tỉnh Sóc Trăng.

Những hạn chế, yếu kém

Tuy đạt được một số thành tựu quan trọng, góp phần đáng kể vào phát triển kinh tế chung của vùng. Nhưng kinh tế – xã hội ở các tỉnh, thành ĐBSCL vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém: Kinh tế tăng trưởng chưa ổn định, vững chắc, chưa tương xứng với lợi thế, tiềm năng của vùng; việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đưa tiến bộ khoa học-công nghệ vào sản xuất còn chậm; nhiều KCN được thành lập nhưng thu hút đầu tư nước ngoài còn khiêm tốn; chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của sản phẩm và doanh nghiệp trong vùng còn thấp; công tác quy hoạch còn nhiều yếu kém, đầu tư dàn trải, hiệu quả thấp. Hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển và cải thiện, nâng cao đời sống nhân dân.

Mặt khác, hiện nay ĐBSCL chưa có chính sách sách đặc thù riêng, nhất là liên kết vùng. Nhiều năm qua, các tỉnh, thành ĐBSCL còn bị vướng bởi “nút thắt” hợp tác liên kết trong quá trình đầu tư sản xuất nông nghiệp và công nghiệp chế biến. Chưa có quy hoạch đồng bộ nguồn nguyên liệu tập trung ở một số địa phương, thiếu sự phân bổ cho các tỉnh tập trung sản xuất công nghiệp chế biến. Một số địa phương có lợi thế giao dịch thương mại, hậu cần (logistics) chưa được phát huy do chưa có mối liên kết cụ thể thông qua những chính sách từ Chính phủ. Điều này, khiến sức hút đầu tư vào vùng gặp nhiều khó khăn, nhất là thu hút vốn FDI.

Hơn nữa, các nhà đầu tư nước ngoài còn thiếu thông tin về cơ hội, chính sách đầu tư; thiếu hụt nhân công có tay nghề; biến đổi khí hậu, môi trường… Nhiều doanh nghiệp lớn chưa biết ĐBSCL là vùng nông nghiệp trù phú, có nhiều thế mạnh để phát triển công nghiệp. Trong khi, các doanh nghiệp trong khu vực cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức, nhất là thị trường ngày càng bị thu hẹp dần do hàng rào kỹ thuật đối với các thị trường lớn đặt ra nghiêm ngặt. Lãi suất ngân hàng thương mại tăng cao, các chi phí sản xuất ngày càng tăng nên nhiều doanh nghiệp không vay đầu tư mới mà chỉ vay vốn lưu động phục vụ sản xuất.

Khu công nghiệp sông Hậu.

Ông Trương Đăng Khoa, Giám đốc Sở KH&ĐT tỉnh Cà Mau, cho biết: Là một trong bốn tỉnh kinh tế trọng điểm của vùng ĐBSCL, thời gian qua Cà Mau có những chính sách và bước đi được cho là “trải thảm đỏ ”để thu hút các nhà đầu tư các công trình trọng điểm. Nhưng đến nay, tỉnh cũng chỉ thu hút được hơn 4.000 doanh nghiệp trong và ngoài nước đang sản xuất, kinh doanh, với tổng vốn đầu tư hơn 43 nghìn tỷ đồng. Phần lớn các dự án này đều là doanh nghiệp vừa và nhỏ, công nghệ trung bình, vốn thấp…Nguyên nhân, theo ông Khoa là do tỉnh nằm xa trung tâm TP Hồ Chí Minh nên cách xa nguồn nguyên liệu và công nghiệp phụ trợ; khoảng cách đi lại còn dài, qua nhiều trạm thu phí đường bộ khiến chi phí tăng cao, doanh nghiệp ngán ngại. Mặt khác, tỉnh cũng đang gặp vướng mắc là có nhiều doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng điện gió, điện mặt trời nhưng hiện tại địa phương không còn nhiều quỹ đất cho nhà đầu tư.

Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, Lê Tiến Châu chia sẻ: Mặc dù có nhiều cố gắng trong thu hút các nhà đầu tư, nhưng địa phương cũng còn nhiều hạn chế, yếu kém về cơ sở hạ tầng, thiếu quỹ đất sạch, kinh phí giải phóng mặt bằng. Trình độ tay nghề của người lao động chưa đáp ứng nhu cầu sử dụng của doanh nghiệp, làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình thu hút đầu tư…

Gỡ “nút thắt” đẩy mạnh thu hút đầu tư

ĐBSCL là vùng có nhiều tiềm năng phát triển nông thủy sản với thế mạnh của các sản phẩm chủ lực như lúa gạo, tôm cá, trái cây ngon… Nhưng theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, hiệu quả khai thác chưa được như mong muốn. Bởi lẽ, do có chung một đặc điểm là thuần nông, điểm xuất phát thấp, nên các tỉnh, thành trong vùng khi tiến hành quy hoạch, xây dựng các KCN, CCN kêu gọi đầu tư thì phần lớn các dự án đều có quy mô tương đối giống nhau. Kết quả là đầu tư trùng lặp, manh múm, không phát huy được tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, dẫn đến hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh chưa cao.

Nhà máy in tỉnh Trà Vinh,

Để gỡ “nút thắt” này, theo các chuyên gia kinh tế thì liên kết vùng được xem là giải pháp có tính chiến lược nhằm đẩy mạnh thu hút nguồn vốn FDI vào vùng ĐBSCL và định hướng ưu tiên cho nông nghiệp, nông thôn. Thực hiện mục tiêu trên, đòi hỏi các tỉnh, thành trong khu vực cần phải hợp tác và liên kết lại để có tiếng nói chung. Đây là chiến lược quan trọng nhằm khắc phục những yếu kém, đẩy mạnh thu hút đầu tư vào ĐBSCL. Trong đó, tập trung vào các lĩnh vực mà các tỉnh, thành có lợi thế, nhằm tạo động lực phát triển chung cho toàn vùng. Bên cạnh những giải pháp quy hoạch, phát triển cơ sở hạ tầng, nhân lực, dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, bảo vệ môi trường, thu hút FDI cũng đang đặt ra yêu cầu đột phá về cơ chế, chính sách. Nhất là các địa phương trong khu vực cần xây dựng chương trình liên kết vùng với các dự án sản xuất và tiêu thụ nông thủy sản; chính sách phát triển những sản phẩm chủ lực; đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

Bài và ảnh : ĐỖ NAM