Ngân hàng ngại cho vay doanh nghiệp không có tài sản thế chấp

Dòng tiền của ngân hàng chưa biết chảy vào đâu

Từ số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, tín dụng đến hết tháng 1/2024 giảm 0,6%, trong khi lượng tiền gửi tiết kiệm ngày càng tăng cao. Lãnh đạo một số ngân hàng thương mại nhận xét, cầu vốn của nền kinh tế yếu, sản xuất - kinh doanh phục hồi chậm, đầu ra khó khăn khiến cho tín dụng suy giảm.

Lượng tiền gửi ngân hàng đang tăng rất cao trong khi tín dụng lại giảm. (Ảnh minh họa)

Song, các doanh nghiệp cho rằng, một trong các lý do khiến tín dụng giảm là doanh nghiệp không đáp ứng được yêu cầu từ ngân hàng. Doanh nghiệp cần vốn nhưng không tiếp cận được tín dụng vì thiếu tài sản thế chấp.

“Đơn hàng có vẻ tăng lên, nhưng doanh nghiệp đã cạn nguồn vốn, hết tài sản thế chấp để vay thêm, khó khăn lại lặp lại: Không có tiền để sản xuất” - Trích từ báo cáo của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) gửi Thủ tướng trong tháng 1/2024.

Theo kết quả khảo sát doanh nghiệp của Ban IV, doanh nghiệp thực sự thiếu tiền. Thời gian gần đây, tuy đơn hàng đã nhiều hơn nhưng khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp vẫn rất đáng lo.

Trong đó, nhóm doanh nghiệp ngành xây dựng bị đánh giá bi quan nhất (điểm trung bình là 2,16/5). Nhóm doanh nghiệp ngành công nghiệp và nông, lâm nghiệp, thủy sản được đánh giá có triển vọng tiếp cận vốn cao nhất, tuy nhiên điểm số vẫn chỉ đạt mức tiêu cực là 2,34. Việc khó khăn khi tiếp cận vốn khiến các doanh nghiệp quy mô nhỏ khó duy trì hoạt động cũng như sản xuất, kinh doanh.

Phó chủ tịch Hội Dệt may - thêu đan TP.HCM - ông Phạm Văn Việt cho biết, các doanh nghiệp dệt may dù phục hồi đơn hàng chậm, nhưng họ vẫn có nhu cầu vốn đề đầu tư, chuyển đổi công nghệ theo xu hướng bền vững. Tuy nhiên, việc vay vốn của các doanh nghiệp này đang gặp khó khăn khi họ mong muốn thế chấp bằng chính máy móc thiết bị sắp đầu tư, trong khi đó ngành ngân hàng lại muốn tài sản thế chấp là bất động sản.

Ngoài các doanh nghiệp dệt may, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cho biết họ có nhu cầu vay vốn rất lớn, song các doanh nghiệp được vay vốn chủ yếu có tài sản thế chấp là bất động sản. Điều này khiến các doanh nghiệp quy mô nhỏ vay được rất ít tiền, việc vay theo dòng tiền hoặc thế chấp bằng hàng hóa, nhà xưởng trở nên khó khăn.

Nhiều doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn lớn nhưng không có tài sản thế chấp theo mong muốn của ngân hàng. (Ảnh minh họa)

Theo quy định pháp luật hiện hành, khi vay vốn không bắt buộc phải có tài sản thế chấp, nhưng hầu hết các ngân hàng chỉ giải ngân nếu bên vay có tài sản đảm bảo.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) - ông Lê Hoàng Châu cho rằng, các ngân hàng thương mại chủ yếu chỉ mong muốn tài sản thế chấp là bất động sản, nên những tài sản thế chấp khác như cổ phiếu niêm yết, máy móc, thiết bị… ít được chấp nhận.

Sản xuất kinh doanh khó khăn, ngân hàng sợ cho vay

Dư nợ vay tín chấp hiện nay chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng dư nợ tín dụng trong các ngân hàng thương mại, chủ yếu hướng đến các doanh nghiệp lớn, đã trả nợ tốt trước đó cho ngân hàng.

Theo lý giải của ông Trần Long - Phó tổng giám đốc BIDV, nhiều doanh nghiệp có khả năng quản trị kém, tài chính yếu, có sự đan xen các báo cáo tài chính giữa văn bản và thực tế thiếu sự đồng nhất. Điều này khiến các ngân hàng khó đánh giá hay tạo được niềm tin trong việc cấp tín dụng. Hiện trạng thực tế là nợ xấu tăng cao và thu hồi nợ khó khăn, đây là một trong những nguyên nhân khiến ngân hàng ngại cho vay tín chấp, cho vay theo dòng tiền.

Ông Long cho hay: “Việc quản lý dòng tiền, hạn mức, quản lý khoản phải thu của các tổ chức tín dụng đang rất khó khăn. Thanh khoản thị trường bất động sản giảm sút, giá trị tài sản đảm bảo sụt giảm, thì xử lý nợ xấu càng khó hơn. Ngoài ra, quan điểm của các cơ quan chức năng cũng là yếu tố khiến ngân hàng thận trọng hơn. Hiện nhiều ngân hàng cho vay tín chấp, song khi rủi ro xảy ra lại không thu hồi được nợ gốc do rủi ro pháp lý”.

Ngân hàng thích cho vay khi có thế chấp là bất động sản vì nếu xảy ra rủi ro thì vẫn thu hồi được vốn. (Ảnh minh họa)

Tương tự quan điểm trên, Tổng giám đốc VPBank Nguyễn Đức Vinh cho hay, sở dĩ ngân hàng thích cho vay khi có thế chấp là bất động sản vì nếu xảy ra rủi ro thì vẫn thu hồi được vốn.

“Chủ trương của Nhà nước về cho vay theo dòng tiền là đúng, song rủi ro đi kèm với ngân hàng cũng rất lớn. Nếu bình thường, nền kinh tế tốt thì không sao. Nhưng nếu rủi ro xảy ra, khả năng mất là mất tất, vì thứ mà các ngân hàng thu hồi được thường chỉ là nhà máy, trang thiết bị, dây chuyền sản xuất...”, Lãnh đạo VPBank cho biết.

Trong khi đó, đối với các ngân hàng thương mại, dù quy định hiện hành không bắt buộc phải có tài sản thế chấp mới được cho vay, nhưng muốn lấy lòng tin từ ngân hàng thì các doanh nghiệp phải minh bạch, sòng phẳng. Thực tế có nhiều doanh nghiệp chưa minh bạch thông tin khi đi vay. Nhiều đơn vị khi vay vốn chỉ đưa ra những thông tin hào nhoáng, nhưng những thông tin mà ngân hàng thu thập được lại cho thấy “bức tranh” khác biệt. Do đó, ngân hàng sẽ rất rủi ro nếu cho vay theo dòng tiền.

Ông Nguyễn Đức Vinh khẳng định: “Cầm cái nhà vẫn có thể bán được, không bán được năm nay thì hai năm sau vẫn bán được. Còn cho vay doanh nghiệp, khi túng quẫn rất khó thu nợ, trong khi pháp luật lại thường bảo vệ người đi vay, chứ không phải người cho vay"./.