Nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực trồng trọt hướng tới nền nông nghiệp xanh

Đề xuất 7 nhóm giải pháp hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung chia sẻ, kết quả kiểm kê khí nhà kính quốc gia gần đây nhất của ngành Nông nghiệp cho thấy lĩnh vực trồng trọt chiếm gần 80% tổng phát thải khí nhà kính của toàn ngành Nông nghiệp, trong đó, sản xuất lúa nước là nguồn phát thải chính. Bên cạnh đó, các nghiên cứu khoa học về mức độ hấp thụ carbon của cây trồng nông nghiệp lâu năm cũng chưa được thực hiện một cách bài bản để có các khuyến cáo cụ thể, kịp thời trong quá trình canh tác.

Do đó, việc cơ cấu lại sản xuất theo hướng bền vững, giảm phát thải – tăng hiệu quả – giảm chi phí sản xuất không chỉ là yêu cầu tất yếu của thời đại, mà còn là cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định thương hiệu nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Sau một thời gian nghiên cứu, xây dựng và xin ý kiến tham vấn rộng rãi nhiều lần, Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến 2050” đã chính thức được ban hành theo Quyết định số 4042/QĐ-BNNMT ngày 29/9/2025. Đây là một bước đi chiến lược, thể hiện tư duy đổi mới và quyết tâm của ngành Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam trong thời kỳ chuyển đổi xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng.

“Đề án không chỉ đơn giản là một nhiệm vụ chuyên môn thuần tuý mà còn là cam kết của Việt Nam về một nền nông nghiệp minh bạch, trách nhiệm; góp phần đáng kể vào việc thực hiện cam kết chính trị quan trọng về Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) và mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, như Chính phủ đã công bố tại COP26”, Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh.

Để thực hiện thành công các nhiệm vụ này, Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết, 7 nhóm giải pháp chính cũng đã được xác định để triển khai đồng bộ gồm nâng cao năng lực quản lý nhà nước vớ trọng tâm là hoàn thiện cơ chế, chính sách; khoa học công nghệ; tổ chức sản xuất; xây dựng cơ sở dữ liệu; các giải pháp về nguồn lực và tài chính; giải pháp về truyền thông và các giải pháp về hợp tác quốc tế.

Tăng tốc chuyển đổi nông nghiệp phải đi cùng hạ tầng, nguồn lực

TS. Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch HĐQT Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai cho rằng, để quá trình chuyển đổi sang trồng trọt giảm phát thải đạt hiệu quả và bền vững, cần bổ sung 2 nhóm giải pháp lớn.

Trước hết phải điều chỉnh cơ sở hạ tầng nông nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu mới của sản xuất xanh, đặc biệt là hệ thống thủy lợi cho cây lúa. “Muốn giảm phát thải, hệ thống thủy lợi phải được đầu tư đồng bộ, vì chỉ khi rút nước kịp thời mới có thể thực hiện được các kỹ thuật canh tác phát thải thấp”, ông nhấn mạnh.

Bên cạnh đó là kế hoạch huy động nguồn lực cho chuyển đổi trên phạm vi toàn quốc, bởi nếu chỉ trông chờ vào ngân sách thì khó có thể đi đường dài. Theo ông Phát, trong 7 nhóm nhiệm vụ trọng tâm của dự thảo kế hoạch hành động, chính sách vẫn là yếu tố then chốt. Cần thống nhất quan điểm coi nông dân và doanh nghiệp là hai chủ thể trung tâm, vừa là người thực hiện, vừa là người hưởng lợi. Khi thấy được lợi ích cụ thể và được hỗ trợ tháo gỡ khó khăn, họ sẽ chủ động tham gia, đặc biệt trong việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật.

Ngoài ra, các tổ chức xã hội, viện nghiên cứu, trường đại học và cả người tiêu dùng cũng cần được lồng ghép trong hệ sinh thái phát triển nông nghiệp xanh, bởi chuyển đổi không chỉ diễn ra trên đồng ruộng mà còn trong toàn chuỗi giá trị.

Từ góc độ cơ cấu sản xuất, ông Phát cho rằng hướng chính là chuyển từ cây phát thải cao sang cây phát thải thấp hoặc có khả năng hấp thụ carbon. Tuy nhiên, mọi sự chuyển đổi đều phải hướng đến mục tiêu lớn hơn là nâng cao thu nhập của người dân.

Theo ông, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nên đóng vai trò kiến tạo, xây dựng bộ công cụ, hướng dẫn kỹ thuật và cơ chế khuyến khích để địa phương, doanh nghiệp, nông dân có thể chủ động tham gia. Khi được trao quyền và có động lực rõ ràng, các địa phương sẽ phát huy tính sáng tạo, tạo ra những mô hình chuyển đổi phù hợp với điều kiện tự nhiên và xã hội của mình.

Hướng tới phát triển nông nghiệp xanh bền vững

Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh việc thực hiện thành công Đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến 2050” sẽ mang lại nhiều tác động tích cực cho ngành nông nghiệp nói chung và ngành trồng trọt.

Trong đó, việc triển khai các giải pháp canh tác tiên tiến như tưới ngập khô xen kẽ (AWD), sử dụng phân hữu cơ, tái chế phụ phẩm nông nghiệp, quản lý nước và dinh dưỡng hợp lý, có thể giúp giảm trên 20 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm, đóng góp thiết thực vào mục tiêu giảm phát thải quốc gia trong giai đoạn tới.

Khi nông sản phát thải thấp sẽ được thị trường quốc tế quan tâm hơn từ đó góp phần tiếp cận các thị trường có giá trị cao, xây dựng phân khúc sản phẩm bền vững, trách nhiệm cho nông sản Việt Nam; đồng thời mở ra cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon, thu hút nguồn tài chính xanh và đầu tư bền vững từ các đối tác toàn cầu.

Ngoài ra, các hoạt động trong khuôn khổ đề án cũng được kỳ vọng sẽ tạo tiền đề hình thành hệ thống quản lý phát thải khí nhà kính trong trồng trọt thông qua cơ sở dữ liệu quốc gia và hệ thống MRV thống nhất, minh bạch; đồng thời thúc đẩy sự chuyển biến về tư duy từ sản xuất “tăng số lượng” sang sản xuất “xanh, thông minh.

Mục tiêu trọng tâm của đề án là vừa đảm bảo tăng trưởng về năng suất và giá trị, vừa giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn./.