Thị trường công nghệ “vừa mừng vừa lo” trước tin EU mới thông qua Đạo luật AI

Theo Euronews Next, đội ngũ nhà hoạch định chính sách EU đã gấp rút triển khai bộ quy tắc cụ thể cho các công ty công nghệ từ thời điểm ra mắt ChatGPT.

Vừa qua, Nghị viện Châu Âu đã thông qua Đạo luật Trí tuệ nhân tạo, áp dụng phương pháp tiếp cận dựa vào rủi ro để đảm bảo công ty phát hành sản phẩm AI tuân thủ luật pháp trước khi cung cấp đến công chúng.

Sau khi luật ban hành, Ủy ban Châu Âu đã đề nghị Facebook, Instagram, Bing, Google Search, TikTok, X và YouTube trình bày phương án hạn chế rủi ro chi tiết về AI sáng tạo của đơn vị.

Trong khi EU đa phần lo ngại về ảo giác AI (mô hình mắc lỗi định kiến và bịa đặt), deepfakes hay việc thao túng từ AI có thể lừa cử tri trong chiến dịch bầu cử, thì cộng đồng công nghệ lại cho thấy một vài quan điểm riêng đối với luật pháp. Nhiều nhà nghiên cứu khẳng định rằng, bộ luật chưa hoàn toàn xử lý được vấn đề còn tồn tại.

Sự độc quyền về công nghệ

Chia sẻ với Euronews Next, ông Max von Thun, Giám đốc tại Châu Âu thuộc Văn phòng Thị trường Tự do nhận định rằng, Đạo luật có những lỗ hổng đáng kể và quy định có quyền hạn tương đối yếu khi thực hiện cho mô hình nền tảng gây tổn thất lớn nhất.

Mô hình nền tảng được hiểu là mô hình học máy đào tạo về dữ liệu, có thể triển khai nhiều tác vụ, đơn cử như sáng tác thơ, và tạo hình ảnh, có thể lấy ví dụ là ChatGPT.

Thế nhưng, Giám đốc Thun có mối quan tâm lớn nhất là vấn đề độc quyền công nghệ. Theo nhận định của ông, Đạo luật không thể xử lý mối đe dọa số một được đặt ra hiện nay. Đó là vai trò của AI trong việc gia tăng và củng cố quyền lực độc quyền mà một số công ty công nghệ thống trị đã bao phủ toàn bộ nền kinh tế.

Ông cho biết, Uỷ ban Châu Âu cần thận trọng với hành vi lạm dụng độc quyền trong hệ sinh thái AI.

Vị Giám đốc bày tỏ rằng, EU nên hiểu quy mô rủi ro gây ra bởi AI có mối liên quan chặt chẽ với quy mô cũng như sức mạnh của các công ty hàng đầu đang phát triển và triển khai công nghệ này.

Mối đe dọa độc quyền về AI đã thu hút sự quan tâm của dư luận vào tháng trước sau khi có thông tin startup Mistral AI của Pháp đang hợp tác với Microsoft.

Với một số người dân EU, đó là một cú sốc bởi Pháp đã công khai đẩy mạnh nhiều nhượng bộ trong đạo Luật AI với công ty nguồn mở.

Dấu ấn lịch sử

Trong khi, một số startup không e ngại việc hoan nghênh toàn bộ quy định mới. Theo ông Alex Combessie, đồng sáng lập kiêm Giám đốc Điều hành công ty AI nguồn mở Giskard đến từ Pháp, việc đạo luật AI được Nghị viện EU thông qua không chỉ là cột mốc lịch sử mà còn là sự giải tỏa.

Chia sẻ với Euronews Next, ông cho biết dù Đạo luật áp đặt nhiều ràng buộc bổ sung với nhà phát triển hệ thống AI và mô hình nền tảng có rủi ro lớn, được xem là rủi ro hệ thống, tuy nhiên họ tin tưởng rằng biện pháp kiểm soát và cân bằng có thể thực hiện một cách hiệu quả.

Theo ông, dấu ấn lịch sử mở đường cho tương lai nơi mà AI được khai thác một cách có trách nhiệm, thúc đẩy niềm tin và đảm bảo an toàn dành cho toàn bộ người dân.

Bộ luật hoạt động dựa trên phân biệt các loại rủi ro gây nên bởi mô hình nền tảng, dựa trên sức mạnh tính toán đào tạo của hệ thống. Các sản phẩm AI vượt qua ngưỡng sức mạnh tính toán sẽ được quản lý chặt chẽ hơn.

Doanh nghiệp có quyền lợi gì?

Tuy nhiên, không phải tất cả đều đồng tình với phương pháp phân loại rủi ro. Theo bà Katharina Zügel, Giám đốc Chính sách tại Diễn đàn Thông tin và Dân chủ, bà cho rằng toàn bộ hệ thống AI được dùng trong không gian thông tin phải phân loại là có rủi ro cao, đề nghị tuân thủ bộ quy tắc chặt chẽ hơn. Điều đó không quy định rõ ràng trong Đạo luật AI và EU vừa được phê duyệt.

Nói với Euronews Next, bà nhận xét toàn bộ hệ thống AI sử dụng trong không gian thông tin là có rủi ro cao khi xét tới tác động của chúng với quyền cơ bản của con người.

Đối với doanh nghiệp, các công ty cũng cần đảm bảo tiếng nói của mình thì mới hợp tác với EU một cách sẵn sàng.

Bà Julie Linn Teigland, Đối tác quản lý của Ernst & Young khu vực Châu Âu, Trung Đông, Ấn Độ và Châu Phi (EMEIA) cho rằng, điều quan trọng là EU phải khai thác tính năng động của khu vực tư nhân bởi đó là động lực thúc đẩy tương lai AI, tạo ra lợi thế quan trọng giúp châu Âu trở thành thị trường cạnh tranh và hấp dẫn hơn với giới đầu tư.

Thế nhưng, bà cũng cảnh báo rằng doanh nghiệp tại EU và các bên liên quan cần chủ động và chuẩn bị tinh thần đón nhận khi luật chính thức có hiệu lực, tức là triển khai các bước đảm bảo kiểm soát về hệ thống AI mà công ty đang triển khai hoặc phát triển, đồng thời xác định vị trí của hãng trong chuỗi giá trị AI để hiểu rõ ràng về trách nhiệm pháp lý.

Thị trường công nghệ vừa vui vừa buồn

Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hay startup, Đạo luật có hiệu lực có nghĩa là việc sẽ có nhiều vấn đề cần phải giải quyết hơn.

Theo bà Marianne Tordeux Bitker, Giám đốc Quan hệ Công chúng tại France Digitale, quyết định đó đem tới buồn vui lẫn lộn. Dù đạo luật AI xử lý được thách thức lớn về tính đạo đức và minh bạch, song vẫn tạo ra áp lực đáng kể đối với các công ty hiện đang dùng hoặc phát triển AI.

Bà cho biết thêm đang lo ngại rằng văn bản luật sẽ chỉ tạo ra trở ngại pháp lý bổ sung có lợi cho cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, ngoài ra làm giảm cơ hội và chiếm ưu thế của nhà sản xuất AI Châu Âu.

Thực hiện có hiệu quả

Đạo luật AI đã được hoàn tất, song việc triển khai toàn diện vẫn là thách thức lớn. Theo ông Risto Uuk, trưởng nhóm nghiên cứu EU tại Viện Tương lai Cuộc sống phi lợi nhuận nhận định, trọng tâm hiện tại chuyển sang vấn đề triển khai và thực thi hiệu quả, nhà chức trách cần chú ý tới các điều khoản luật bổ sung.

Luật bổ sung hiện nay gồm Chỉ thị trách nhiệm pháp lý về AI để hỗ trợ các yêu cầu bồi thường với thiệt hại do sản phẩm và dịch vụ AI gây ra và sáng kiến Văn phòng AI của EU để hợp lý hóa việc thực thi quy tắc.

Ông cho biết điều quan trọng để đảm bảo rằng bộ luật có giá trị là văn phòng AI có đủ nguồn lực để triển khai các nhiệm vụ đặt ra và bộ quy tắc áp dụng AI có mục đích chung, được soạn thảo kỹ càng, gồm cả quy định xã hội và dân sự./.