Thói “hôi của” – lẽ nào là tính cách người Việt?

>>> Bài toán thủ tục hành chính – cái nhìn từ hoạt đồng đầu tư

>>> “Siêu đại gia” và muôn nẻo đường học vấn

Từ nông thôn đến thành thị

Giữa tháng 6/2019, tại thị trấn Quán Hàu, huyện Quảng Ninh, Quảng Bình, xảy ra một vụ tai nạn khiến chiếc xe tải chở 1.800 con vịt bị lật ngang. Tài xế bị thương nhẹ ở chân nhưng toàn bộ số vịt trên thùng ôtô tràn xuống đường, chạy loạn trên quốc lộ. Và một số người dân địa phương nhanh chóng kéo đến hôi của. Nhiều cảnh sát phải trực tiếp đi lùa vịt, một số khác trực tiếp đi giành lại những con vịt còn sống trên tay người dân để trả lại phía nhà xe.

Cuối cùng, nhà xe cho biết họ chỉ gom được gần 700 con vịt còn sống. Ngoài một số ít chết và bị xe cán qua, gần 1.000 con vịt đã bị người hôi của bắt mất.

Trước đó, tháng 4/2019, Công an quận 1 (TPHCM) xác nhận có xảy ra vụ việc chiếc xe tải làm rơi khoảng 10 thùng bia lon xuống đường Nguyễn Thái Học, và người dân đã xúm vào lấy sạch. Được biết, sau khi phát hiện làm rơi bia, tài xế xe tải có quay lại tìm. Nhưng nhìn cảnh rất đông người dân đang xúm vào tranh giành, lấy sạch số bia nói trên thì anh chán nản bỏ đi. Toàn bộ diễn biến vụ “hôi bia” đã được một người dân ghi lại và chia sẻ trên mạng xã hội khiến nhiều người vô cùng bức xúc.

Sự việc khiến dư luận nhớ đến vụ “hôi bia” vào năm 2013 tại Đồng Nai từng khiến cộng đồng “dậy sóng”.

Chưa hết, một sự việc đáng xấu hổ còn chưa nguội trên các mặt báo và mạng xã hội là cảnh tượng hoang tàn của chuỗi siêu thị Auchan (Pháp) trong những ngày chuẩn bị rời Việt Nam.

Sau khi quyết định bán lại hệ thống 18 siêu thị Auchan tại Việt Nam, ban lãnh đạo chuỗi siêu thị này đã tổ chức mở các đợt giảm giá mạnh từ 25% – 50%. Việc xả hàng nhằm giảm bớt gánh nặng kinh tế cho Auchan. Nhưng đáng buồn thay, đi kèm với đó là cảnh tượng tơi bời của hàng hóa vì sự thiếu ý thức của một bộ phận người tiêu dùng.

Khách hàng ùa vào siêu thị, vơ vét hàng hóa, có cả cảnh tranh giành lẫn nhau. Thực phẩm, hàng hóa nằm rơi vãi trên sàn nhà, thậm chí bị bóc ra ăn thử… những chai dầu gội, sữa tắm bị mở nắp, chảy tràn ra kệ… là những hình ảnh đáng xấu hổ ở các cửa hàng của Auchan trong những ngày sắp rời Việt Nam.

Lãnh đạo siêu thị Au chan chia sẻ người tiêu dùng muốn lựa chọn sản phẩm tốt, trong cảnh hỗn loạn sẽ khó kiểm soát được an ninh nên họ đã vô tư bóc, xé sản phẩm ra để dùng thử. Dù nhân viên siêu thị liên tục nhắc nhở và dọn dẹp nhưng cũng không xuể.

Sau nỗi xấu hổ, chúng ta làm gì?

Điều đáng buồn là những hành động “hôi của”, thậm chí là “ăn cướp” như trên không phải xảy ra ở một địa bàn dân cư, một khu vực kinh tế, một tầng lớp xã hội hay một độ tuổi nhất định… Mà diễn ra ở nhiều địa phương trong cả nước, không phân biệt giàu – nghèo, lớn – nhỏ, học vấn cao – thấp…

Hiện thực đó dẫn đến một nỗi hoài nghi đầy mặc cảm và hổ thẹn: Phải chăng “hôi của” là một đặc điểm tính cách của người Việt? Chỉ chờ người khác sa cơ, ta sẵn sàng lao đến cướp bóc, giành giật, bất chấp người khác nhắc nhở, thậm chí bất chấp nạn nhân kêu khóc, van xin… Như lãnh đạo siêu thị Auchan buồn bã kể: nhân viên siêu thị liên tục nhắc nhở, khách vẫn cố tính bóc xé sản phẩm, bày bừa đồ đạc. Như cảnh người tài xế chở bia ở Đồng Nai van xin người đi đường đừng lấy bia trong bất lực. Như cảnh cảnh sát giao thông ở Quảng Bình chia nhau chạy đi thu lại vịt bị người dân cướp mất… Những hành động hôi của, cướp bóc ấy thực thể hiện lòng tham rõ rệt; không có sự liêm sỉ và lòng tự trọng ở đó.

Năm 2013, liên quan đến sự việc hôi bia ở Đồng Nai, đã có 2 người bị lĩnh 6 tháng tù về tội Công nhiên chiếm đoạt tài sản. Nhưng sẽ không có tòa án nào phạt tù những người hôi vịt ở Quảng Bình, hôi bia ở Bình Dương, phá hoại tài sản ở siêu thị Auchan… Chỉ có tòa án dư luận lên tiếng cho việc đó. Đáng tiếc rằng dư luận dù mạnh mẽ nhưng lại khá… mong manh. Sau những ngày ồn ào trên mặt báo, trên mạng xã hội, các sự việc từng gây bức xúc lại lắng xuống nhường chỗ cho điều ồn ào mới mẻ hơn. Chỉ duy có lương tâm con người là tòa án đích thực và dai dẳng nhất lại đang ngủ quên trong chính những người “gây án”.

Đến đây, chúng ta chỉ biết hi vọng cuộc sống có điều kì diệu để thức tỉnh lòng tự trọng, sự đồng cảm và xót thương trong những con người có hành động sai trái. Mặt khác, cũng mong rằng từ đây, việc giáo dục thế hệ trẻ phải coi trọng hơn nữa nội dung giáo dục tình thương và nhân cách. Những cái hỏng, dù tiếc nuối, xót xa vẫn có thể bỏ đi nhưng những cái đang được hình thành, sắp được gây dựng phải biết rút kinh nghiệm để trở nên hoàn hảo. Nếu không, dù khoa học công nghệ có đạt mức 4.0 mà nhân cách là 0.4 thì mọi nỗ lực của cộng đồng cũng chỉ là… công cốc!

Minh Hải