VUSTA: Thúc đẩy các chính sách phát triển thị trường tín chỉ carbon

Thị trường tín chỉ carbon: Chìa khóa tăng trưởng xanh

Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS. Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển cho biết, thị trường tín chỉ carbon, về bản chất là cơ chế kinh tế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải khí nhà kính (CO2). Cơ chế này không chỉ tạo động lực tài chính để thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải mà còn phân bổ hiệu quả nguồn lực giữa các chủ thể trong nền kinh tế. Với mô hình “tăng trưởng xanh” thị trường tín chỉ carbon chính là công cụ kinh tế quyết định đến khả năng thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính và chống biến đổi khí hậu.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai và đạt được những kết quả nhất định từ mô hình này, tạo ra nguồn lực cho phát triển bền vững. Tại Việt Nam, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon. Với 3 văn bản pháp lý trụ cột: Luật Bảo vệ môi trường 2020; Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ là công cụ điều hành chủ lực, xác lập nguyên tắc, phương pháp và cơ chế kiểm kê, báo cáo, giảm phát thải bắt buộc; và nhất là Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 về phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.

Những quy định này tạo nên khung khổ chính sách chiến lược và toàn diện, tạo nền tảng để Việt Nam không chỉ ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, mà còn kiến tạo một nền kinh tế xanh, minh bạch và phát triển bền vững.

Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, ông Phụ cũng cho rằng hiện thị trường tín chỉ carbon của nước ta mới đang trong giai đoạn manh nha hình thành và chỉ được quan tâm trong thời gian gần đây, các hoạt động mua bán tín chỉ carbon mới dừng lại ở hoạt động tự phát, rời rạc và nhỏ lẻ. Do đó, hệ thống chính sách để định hướng, khuyến khích và hỗ trợ thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon phát triển cũng đang trong giai đoạn sơ khai.

Thị trường tín chỉ carbon của Việt Nam đang đối mặt với 6 nhóm thách thức lớn

Theo các chuyên gia, thị trường tín chỉ carbon của Việt Nam đang đối mặt với 6 nhóm thách thức lớn, đó là: Hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện; hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ; năng lực doanh nghiệp còn hạn chế; thiếu nhân lực chất lượng cao; nhận thức doanh nghiệp về lợi ích thị trường carbon còn mờ nhạt; và sự phối hợp liên ngành còn thiếu hiệu quả.

TS. Nguyễn Mạnh Hải, chuyên gia kinh tế nhấn mạnh định hướng chính phát triển thị trường tín chỉ carbon chính là việc khắc phục những khó khăn, trở ngại còn tồn tại trong nền kinh tế trong việc hình thành và phát triển thực sự thị trường này. 

Theo đó, cần hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, bao gồm xây dựng các quy định pháp luật về thị trường carbon (quy chế đấu giá, giao dịch, chứng nhận tín chỉ carbon...) bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả của thị trường; ban hành các hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV); thiết lập các quy định về kiểm tra, giám sát và chế tài khi có hành vi vi phạm.

Phát triển hệ thống giao dịch phát thải (ETS) và thị trường carbon, bao gồm: Thiết lập hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính nội địa; xác định các ngành/lĩnh vực thí điểm tham gia thị trường carbon; xây dựng và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Bên cạnh đó, cần kết nối với thị trường quốc tế, tham gia vào các cơ chế thị trường carbon quốc tế như Cơ chế tín chỉ quốc tế;thúc đẩy hợp tác song phương và đa phương để mua – bán tín chỉ carbon xuyên biên giới.

Tìm giải pháp và tháo gỡ những bế tắc

TS. Nguyễn Mạnh Hải, chuyên gia kinh tế, thị trường tín đề xuất, để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường tín chỉ carbon, TS. Đặng Hoàng Hà, Trường đại học Công đoàn cho rằng, Chính phủ cần hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng năng lực kỹ thuật về MRV (hệ thống đo lường, báo cáo, kiểm chứng) qua các chương trình đào tạo, tư vấn và hỗ trợ tài chính.

Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích tài chính, chẳng hạn như các khoản hỗ trợ trực tiếp, ưu đãi thuế hoặc các quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp giảm chi phí ban đầu đầu tư vào công nghệ sạch. Bên cạnh đó, khung pháp lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế, bao gồm việc công nhận tín chỉ đạt chuẩn quốc tế nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng cơ hội giao dịch toàn cầu.

Theo các chuyên gia, Việt Nam đang đứng trước thời cơ quan trọng để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Nhưng nếu chậm chân trong việc hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa dữ liệu phát thải và nâng cao năng lực cho doanh nghiệp thì cơ hội hội nhập và cạnh tranh trên thị trường carbon toàn cầu sẽ bị thu hẹp.

Để thị trường carbon có thể vận hành hiệu quả, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong quản lý và phân bổ hạn ngạch phát thải. Đồng thời, phải hoàn thiện khung pháp lý theo tiêu chuẩn quốc tế, thiết lập cơ chế tài chính hỗ trợ như: Quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, ưu đãi thuế, và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực kỹ thuật MRV cho doanh nghiệp.

Điều này không những giúp Việt Nam giảm phát thải theo cam kết quốc tế, mà còn mở ra cơ hội tài chính mới, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa xanh.

TS. Hồ Công Hòa, Học viện Chính sách và Phát triển cho rằng, Việt Nam đang đứng trước thời điểm chiến lược để định hình thị trường carbon phù hợp với định hướng phát triển kinh tế carbon thấp và cam kết Net Zero đến năm 2050.

Theo TS. Hồ Công Hòa, Việt Nam cần rà soát, sửa đổi và bổ sung các nội dung còn thiếu hoặc chưa rõ trong dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Nghị định về Sàn giao dịch carbon, đặc biệt trong các lĩnh vực như: Định vị pháp lý hàng hóa carbon, đấu giá hạn ngạch, cơ chế bù trừ và tín chỉ quốc tế, xử phạt và công khai vi phạm, sử dụng nguồn thu, và liên kết quốc tế theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris./.