Kiến tạo động lực mới cho tăng trưởng

Nhận diện 3 nhóm rào cản lớn đối với khu vực kinh tế tư nhân

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng cao - từ mức 8% năm 2025 đến kỳ vọng đạt hai con số trong những năm tiếp theo, khu vực tư nhân được kỳ vọng tiếp tục đóng vai trò chủ lực, mở rộng quy mô sản xuất, gia tăng năng suất và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Hiện Việt Nam có gần một triệu doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh, tạo ra khoảng một nửa GDP, sử dụng phần lớn lực lượng lao động và đóng góp đáng kể vào ngân sách. Tuy nhiên, mức độ đóng góp vẫn chưa tương xứng với tiềm năng: Doanh nghiệp tư nhân trong nước chỉ chiếm khoảng 30% kim ngạch xuất khẩu, trong khi khu vực FDI chiếm hơn 70%. Điều này phản ánh năng lực cạnh tranh còn hạn chế, nhất là trong các ngành có giá trị gia tăng cao.

Theo bà Trịnh Thị Hương - Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể, Bộ Tài chính, thực tế cho thấy khu vực tư nhân đang đối mặt với ba nhóm rào cản lớn trong quá trình phát triển.

Rào cản đầu tiên liên quan đến tư duy quản lý, thể chế và môi trường kinh doanh. Những vướng mắc này làm tăng chi phí tuân thủ và kéo dài thời gian triển khai dự án; Rào cản thứ hai liên quan đến khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo. Với hơn 98% doanh nghiệp thuộc nhóm nhỏ và siêu nhỏ, phần lớn phải ưu tiên nguồn lực cho vận hành và duy trì dòng tiền, khiến việc đầu tư công nghệ hay R&D gặp nhiều hạn chế. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến năng suất và khả năng cạnh tranh.

Rào cản thứ ba là năng lực nội tại của doanh nghiệp. Để phát triển bền vững, doanh nghiệp cần tư duy chiến lược dài hạn, năng lực quản trị và văn hóa tuân thủ pháp luật. Một bộ phận doanh nghiệp còn hạn chế trong quản trị tài chính và minh bạch thông tin, dẫn đến khó khăn khi tiếp cận vốn hoặc hợp tác với đối tác quốc tế. Do vậy, song song với cải cách thể chế, việc nâng cao năng lực quản trị và đạo đức kinh doanh là yếu tố quyết định để tăng sức cạnh tranh của khu vực tư nhân.

Theo bà Trịnh Thị Hương, nhận thức rõ những tồn tại này, Chính phủ đang thúc đẩy mạnh mẽ cải cách thể chế. Hai nhóm giải pháp đầu tiên trong Nghị quyết 68 đều tập trung đổi mới tư duy quản lý và nâng cao chất lượng cơ chế – chính sách. Thủ tướng cũng yêu cầu triển khai mục tiêu “ba giảm”: Giảm chi phí, giảm thời gian và giảm điều kiện kinh doanh không cần thiết.

Bên cạnh đó, các khuyến nghị về việc giảm chi phí công nghệ thông tin, mở rộng tiếp cận vốn và tạo điều kiện để doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ được xem là phù hợp với nhu cầu hiện nay. Nhiều chính sách về thuế, phí và các cơ chế ưu đãi cũng đang trong quá trình rà soát, hoàn thiện theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất và cải thiện năng lực cạnh tranh...

Xác lập mô hình tăng trưởng mới

Phân tích và mổ xẻ mô hình tăng trưởng của Việt Nam, các chuyên gia trong và ngoài nước tại phiên thảo luận đã xác định nền kinh tế đang đứng trước thời điểm đặc biệt, khi mô hình tăng trưởng truyền thống - dựa chủ yếu vào lao động giá rẻ, mở rộng đầu tư và khai thác tài nguyên - không còn đủ để duy trì đà phát triển.

Việc tìm kiếm mô hình tăng trưởng mới không chỉ là đổi cách làm, mà là “tư duy lại toàn bộ cấu trúc của nền kinh tế”, bao gồm không gian phát triển, năng suất, động lực doanh nghiệp và khả năng tham gia vào các tầng giá trị cao hơn của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Bùi Tất Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển nhận xét, tại dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, một điểm mới rất quan trọng là xác định rất rõ yêu cầu “xác lập mô hình tăng trưởng mới”. “Trước đây, chúng ta hay nhắc đến việc cơ cấu kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nhưng lần này đã xác nhận rõ là phải xác lập mô hình tăng trưởng mới. Đây là thông điệp rất mạnh mẽ từ lãnh đạo Đảng và Nhà nước đối với tiến trình đổi mới của Việt Nam”, ông Bùi Tất Thắng nhấn mạnh.

Nhấn mạnh đến vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong mô hình tăng trưởng mới, ông Il-Dong Kwon - Tổng giám đốc Công ty TNHH The Boston Consulting Group, thuộc Tập đoàn BCG cho rằng, dưới sự dẫn dắt và hỗ trợ đúng hướng của Nhà nước. Việt Nam cần hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất sản phẩm chất lượng cao, nuôi dưỡng các “doanh nghiệp dẫn đầu” đủ sức trở thành thương hiệu cạnh tranh toàn cầu, phát triển các công cụ thúc đẩy xuất khẩu, khai thác hiệu quả hợp tác công - tư trong hạ tầng, và đặc biệt là đầu tư vào đào tạo - từ kỹ năng mới như trí tuệ nhân tạo đến các chương trình bồi dưỡng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo ông Sacha Dray, Chuyên gia kinh tế Ngân hàng Thế giới, nếu Việt Nam muốn bước sang mô hình tăng trưởng mới để tăng trưởng cao hơn, chìa khóa nằm ở dịch chuyển lên nấc giá trị cao hơn, thông qua dịch vụ chuyên môn, logistics chất lượng, công nghệ và kỹ năng lao động.