Ngành Fintech Việt Nam: Quy mô nhỏ nhưng tiềm năng lớn

Chỉ trong 2 thập kỷ qua, Fintech - sự kết hợp giữa “finance” (tài chính) và “technology” (công nghệ) đã chứng kiến sự bùng nổ. Ngày nay, cuộc sống của hàng tỷ người đã thay đổi tích cực nhờ những lợi ích từ sự giao thoa này. Trước những thách thức từ biến động kinh tế vĩ mô, câu hỏi đặt ra là liệu Fintech có tiếp tục trụ vững và tăng trưởng hay không?

Năm 2023 đã đón nhận làn sóng phục hồi mạnh mẽ của ngành công nghệ nhờ sự kỳ vọng vào công nghệ AI. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu khó khăn khi mối suy thoái vẫn luôn hiện hữu, thì Fintech vẫn chịu tác động. Bên cạnh đó, một loạt sự kiện xảy ra cũng gây nên sự xáo trộn trong lĩnh vực công nghệ và tài chính toàn cầu như: Vụ phá sản của sàn giao dịch tiền mã hóa FTX, sự sụp đổ của ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) và kéo theo cả gã khổng lồ Credit Suisse và hàng loạt ngân hàng phá sản.

Những năm qua, sự ra đời của các kỳ lân Fintech ngày càng hiếm hoi, khi toàn ngành đầu tư mạo hiểm (VC) bắt đầu trải qua những điều chỉnh về giá. S&P Global cho rằng với môi trường vĩ mô đầy thách thức như hiện nay, các nhà đầu tư mạo hiểm cũng như công ty khởi nghiệp cần đánh giá lại rủi ro và cơ hội trên thị trường.

Mặc dù phải đối mặt với loạt thách thức, nhưng ngành công nghiệp Fintech vẫn đầy hứa hẹn. Theo BCG dự báo, đến năm 2030, Fintech sẽ tăng trưởng gấp 6 lần và đạt quy mô doanh thu khoảng 1.500 tỷ USD.

Ngành tài chính thế giới hiện đang tạo ra doanh thu khoảng 12.500 tỷ USD mỗi năm và lợi nhuận lên tới 2.300 tỷ USD. Tỷ suất lợi nhuận lên tới 18% của ngành tài chính là cao nhất ở trong tất cả các lĩnh vực. Trong khi đó, Fintech mới chỉ đại diện cho khoảng 2% doanh thu từ hoạt động tài chính. Bởi vậy, cơ hội tăng trưởng của lĩnh vực này vẫn đang rất rộng mở.

Báo cáo của Vietnam Startup Industry Report từ Nextrans cho biết, vào năm 2021, thị trường dịch vụ tài chính số (DFS) tại Việt Nam chỉ có quy mô 1 tỷ USD, chiếm 6% thị phần tại khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, dự kiến thị trường này sẽ đạt 3,8 tỷ USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 38%, thậm chí vượt qua cả Singapore.

Còn theo Statista, năm 2022, tổng giá trị giao dịch của thị trường này ước tính đạt 22,6 tỷ USD và sẽ ghi nhận tốc độ tăng trưởng khoảng 23,4%/năm vào giai đoạn 2020-2024.

Có thể thấy, sự thay đổi nhanh chóng về thói quen thanh toán, quản lý tài sản kỹ thuật số cùng với thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh chóng đã mang lại tiềm năng to lớn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực Fintech.

Tuy tiềm năng lớn, nhưng sự sụt giảm trong dòng vốn thời gian gần đây đã làm nổi lên những vấn đề tài chính mà các doanh nghiệp khởi nghiệp Fintech đang phải đối mặt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn cùng với sự thận trọng của các nhà đầu tư khi họ tập trung vào lợi nhuận thay vì theo đuổi các dự án nhiều rủi ro. Mặt khác, việc nguồn đầu tư đi xuống cũng có thể khiến các doanh nghiệp trong ngành này phải hoạt động một cách hiệu quả hơn, tập trung vào lợi nhuận và đạt sự phát triển bền vững.

Cơ hội và thách thức vẫn còn ở phía trước

Trong giai đoạn non trẻ, Fintech đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ phía Chính phủ. Bộ Thông tin và Truyền thông cũng thông qua quyết định nhằm mục tiêu phát triển thanh toán không sử dụng tiền mặt. Trong đó, Việt Nam đặt mục tiêu đưa tỷ lệ dân số trên 15 tuổi có tài khoản thanh toán ở ngân hàng lên mức 80%. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước cũng đã thiết lập một cơ chế thử nghiệm để thúc đẩy hơn nữa các hệ sinh thái Fintech, cho phép doanh nghiệp tham gia hoạt động cho vay ngang hàng (P2P), quản lý tài sản và nhận dạng người dùng,...

Mặc dù là một thị trường đầy hứa hẹn, nhưng số lượng công ty Fintech tại Việt Nam vẫn thấp hơn đáng kể so với các thị trường khác cùng khu vực như Singapore, Malaysia và Indonesia. Nguyên  nhân do một số yếu tố chính như hệ sinh thái Fintech chưa hoàn thiện, vấn đề lợi nhuận và khả năng cạnh tranh trong ngành cao.

Cho đến nay, các công ty khởi nghiệp Fintech Việt Nam có xu hướng tăng trưởng người dùng và doanh thu bằng mọi giá. Kết quả là những doanh nghiệp này không ghi nhận lợi nhuận và phát triển không lành mạnh. Khi nền kinh tế đi xuống, các nhà đầu tư sẽ trở nên thận trọng hơn và khi đó các công ty khởi nghiệp sẽ phải đảm bảo được lợi nhuận cũng như tính bền vững để có thể thích nghi trong ngắn hạn.

Có thể thấy, sự cạnh tranh trên thị trường Fintech Việt Nam rất cao khi các ngân hàng và công ty viễn thông đang nhanh chóng tham gia vào cuộc đua chuyển đổi số. Trong ngành thanh toán số, hàng loạt “ông lớn” như MoMo, VNPay, ZaloPay, ViettelPay,... đang chiếm lĩnh thị trường, gây khó khăn cho những người chơi mới gia nhập.

Bên cạnh đó, lĩnh vực Fintech còn quá mới mẻ cũng đồng nghĩa với việc môi trường pháp lý dễ thay đổi, gây khó khăn trong việc xây dựng mô hình quản trị và doanh nghiệp bền vững cũng như hoạch định các chiến lược phát triển trong trung và dài hạn.

Theo PwC (2016) định nghĩa, Fintech là một lĩnh vực giao thoa giữa dịch vụ tài chính và công nghệ. Tại đó, các doanh nghiệp khởi nghiệp và doanh nghiệp mới tham gia vào thị trường sử dụng công nghệ để cải tiến, đổi mới các sản phẩm và dịch vụ được cung cấp bởi các định chế tài chính truyền thống.

Như vậy, có thể hiểu thuật ngữ Fintech liên quan đến việc ứng dụng sáng tạo công nghệ tiên tiến vào lĩnh vực tài chính, thiết kế và cung cấp các sản phẩm, dịch vụ tài chính số hóa./.