Nghị quyết 57 mang lại động lực mạnh mẽ cho hiện tại và định hình tầm nhìn dài hạn cho tương lai

Đây là nhận định sâu sắc của TS. Nguyễn Sĩ Dũng - nguyên Phó Chủ nhiệm văn phòng Quốc hội, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Đào tạo, Tư vấn và Phát triển kinh tế (IDE) trong bài trả lời phỏng vấn của Tạp chí điện tử Kinh doanh và Phát triển về sự ra đời của Nghị quyết số 57-NQ/TƯ ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

PV: Thưa Tiến sĩ, Tiến sĩ đánh giá thế nào về tầm quan trọng, giá trị cốt lõi khi nghị quyết 57-NQ/TƯ ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị  về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia do Tổng Bí thư ký ban hành. Đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị ban hành một Nghị quyết riêng về lĩnh vực quan trọng này?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Nghị quyết 57-NQ/TƯ ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đánh dấu một bước ngoặt lịch sử, khi lần đầu tiên có một nghị quyết riêng biệt tập trung vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Điều này thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm chính trị cao của Đảng trong việc coi những lĩnh vực này là động lực cốt lõi để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia và đảm bảo vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Giá trị cốt lõi của Nghị quyết 57 nằm ở ba điểm chính:

1. Nhận diện khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là nền tảng: Đây không chỉ là yếu tố hỗ trợ phát triển mà là chìa khóa để Việt Nam bứt phá, vượt qua các thách thức của một quốc gia đang phát triển.

2. Khẳng định vai trò của con người: Nghị quyết nhấn mạnh việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ trí thức và chuyên gia, là động lực quan trọng cho sự thành công.

3. Tạo cơ chế đột phá: Nghị quyết nhấn mạnh cải cách thể chế, chính sách ưu đãi và môi trường pháp lý thuận lợi là những điều kiện tiên quyết để khuyến khích đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ.

Ban hành một nghị quyết riêng về lĩnh vực này không chỉ thể hiện tầm nhìn kịp thời đại, mà còn tạo nên một khuôn khổ hành động cụ thể và mạnh mẽ để huy động toàn bộ nguồn lực xã hội, từ nhà nước, doanh nghiệp, đến các nhà khoa học, trí thức, và người dân. Đây thực sự là cơ sở để chúng ta xây dựng một Việt Nam hiện đại, sáng tạo và bền vững.

PV: Vậy Nghị quyết 57 là bước đột phá trong tư duy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây thực sự đã trở thành một đòn bẩy mạnh mẽ cho phát triển đất nước trong một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình và thịnh vượng của dân tộc, Tiến sĩ có nhận định như thế nào về sự đột phá này?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Nghị quyết 57-NQ/TƯ là một bước đột phá trong tư duy phát triển khoa học công nghệ, bởi nó chuyển trọng tâm từ việc xem khoa học công nghệ như một yếu tố hỗ trợ sang xác định đây là động lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững và toàn diện của quốc gia. Điều này thể hiện sự đổi mới trong tư duy và đặt nền móng chiến lược cho kỷ nguyên vươn mình và thịnh vượng của dân tộc.

Nghị quyết đã định hướng quốc gia phát triển dựa trên tri thức và công nghệ, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào lao động giá rẻ hay khai thác tài nguyên. Đây là mô hình phù hợp với xu thế toàn cầu, giúp Việt Nam gia tăng năng lực cạnh tranh trong bối cảnh các quốc gia đều coi khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là trụ cột cho tăng trưởng. Điểm đột phá lớn nhất của Nghị quyết là thay đổi cách tiếp cận, từ việc coi khoa học công nghệ là nhiệm vụ của viện nghiên cứu và trường đại học, giờ đây đã mở rộng sang việc kết nối chặt chẽ giữa các thành phần kinh tế, đặc biệt là doanh nghiệp, nhằm biến khoa học và công nghệ thành một phần thiết yếu của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Bên cạnh đó, Nghị quyết nhấn mạnh đến cải cách thể chế và chính sách để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và phát triển. Đây là những yếu tố quan trọng để khoa học công nghệ thực sự trở thành đòn bẩy phát triển đất nước.

Nghị quyết mang lại động lực mạnh mẽ cho hiện tại và định hình tầm nhìn dài hạn cho tương lai. Với nền tảng này, mỗi thành tựu khoa học công nghệ và sáng kiến đổi mới đều có thể đóng góp trực tiếp vào sự thịnh vượng chung, đưa Việt Nam tự tin tiến vào nhóm các quốc gia phát triển vào giữa thế kỷ 21. Điều này khẳng định rằng, sự sáng tạo của con người Việt Nam chính là nguồn lực vô hạn để đất nước tiến lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

PV: Có ý kiến nhận định rằng Nghị quyết 57 là “khoán 10” cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ông có nhận định gì về ý kiến này?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Ý kiến so sánh Nghị quyết 57 với “khoán 10” là một nhận định rất sâu sắc và xác đáng. Cũng giống như “khoán 10” đã tạo ra cú hích lịch sử, giải phóng sức sản xuất trong nông nghiệp, Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ giải phóng tiềm năng to lớn của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đưa những lĩnh vực này trở thành động lực chính cho sự phát triển đất nước.

Điểm tương đồng lớn nhất là cả “khoán 10” và Nghị quyết 57 đều lấy trọng tâm là con người, khuyến khích sự sáng tạo, chủ động và trách nhiệm của từng cá nhân và tổ chức. Nếu “khoán 10” giải quyết được những rào cản về tư duy và cơ chế trong nông nghiệp, thì Nghị quyết 57 tập trung vào việc tháo gỡ các nút thắt về thể chế, nguồn lực và môi trường pháp lý để khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo phát huy hết tiềm năng.

Điểm nổi bật của Nghị quyết 57 là nó không chỉ dừng lại ở việc khuyến khích, mà còn tạo ra những cơ chế đột phá mang tính toàn diện: Từ tài chính, nhân lực đến thể chế. Nghị quyết đặt ra yêu cầu phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo với sự tham gia của Nhà nước, doanh nghiệp, viện trường và toàn xã hội. Đây chính là “mảnh đất màu mỡ” để các ý tưởng, sáng kiến và giải pháp công nghệ phát triển mạnh mẽ, tương tự như cách “khoán 10” đã khơi dậy sức sống trong nông nghiệp.

Nếu “khoán 10” đã giúp Việt Nam từ một nước thiếu lương thực trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, thì Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ đưa Việt Nam từ một quốc gia đang phát triển trở thành một quốc gia đổi mới sáng tạo, có vị thế cao trên bản đồ công nghệ toàn cầu. Như vậy, ý kiến ví Nghị quyết 57 như “khoán 10” cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ đúng, mà còn thể hiện một kỳ vọng lớn lao vào sự thành công của Nghị quyết này.

PV: Như Tiến sĩ đã nhấn mạnh ở trên về một trong những đột phá của Nghị quyết 57 là khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ về nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ. Đây là một vấn đề quan trọng tạo đà cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp tục đầu tư mạnh mẽ, nâng tầm nội lực từ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là một động lực mới để doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh và phát triển bền vững trong xu thế thời đại, theo Tiến sĩ các doanh nghiệp Việt Nam sẽ đón cơ hội này như thế nào?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Việc Nghị quyết 57 nhấn mạnh thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp là một định hướng đúng đắn và kịp thời, tạo cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam tăng cường năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây vừa là một động lực mới, vừa là hành lang quan trọng giúp các doanh nghiệp nội địa đổi mới cách vận hành, nâng cao năng suất và tạo ra giá trị gia tăng cao hơn.

Nghị quyết đã mở đường cho doanh nghiệp ở ba khía cạnh quan trọng. Thứ nhất, môi trường pháp lý thuận lợi được thiết lập với các chính sách ưu đãi về đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D), các quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và cơ chế khuyến khích hợp tác công - tư, giúp giảm thiểu rủi ro khi doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và sáng tạo. Thứ hai, động lực chuyển đổi số được thúc đẩy mạnh mẽ, tạo điều kiện để doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, cải thiện quản trị và mở rộng thị trường, đặc biệt thông qua các nền tảng kinh doanh số và thương mại điện tử. Thứ ba, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mà Nghị quyết định hình sẽ giúp các doanh nghiệp kết nối chặt chẽ hơn với viện nghiên cứu, trường đại học và các đối tác khác, từ đó khai thác tối đa nguồn tri thức và công nghệ.

Để tận dụng cơ hội này, các doanh nghiệp Việt Nam cần có những bước đi cụ thể và quyết liệt. Trước tiên, cần đầu tư mạnh mẽ vào R&D và đào tạo nhân lực chất lượng cao, đồng thời xây dựng chiến lược chuyển đổi số rõ ràng để thích ứng với thị trường đang biến đổi nhanh chóng. Tiếp đó, doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận các quỹ hỗ trợ, tận dụng các chính sách ưu đãi và tham gia tích cực vào các chương trình hợp tác công - tư. Cuối cùng, các doanh nghiệp cần tích hợp tiêu chí phát triển bền vững vào chiến lược kinh doanh, chú trọng bảo vệ môi trường và thực hiện trách nhiệm xã hội để khẳng định vị thế trong dài hạn.

Nghị quyết 57 đã trao cho doanh nghiệp Việt Nam một cơ hội lớn để bứt phá và vươn xa, nhưng việc nắm bắt cơ hội này phụ thuộc vào tầm nhìn chiến lược, sự sáng tạo và quyết tâm thay đổi từ chính các doanh nghiệp. Đây là thời điểm để họ khẳng định vai trò của mình trong công cuộc phát triển và thịnh vượng của đất nước.

PV: Nghị quyết 57 ra đời đã khẳng định mạnh mẽ  trong việc tạo bệ phóng cho các tài năng của đất nước, theo Tiến sĩ cần có những hành động, việc làm của các Bộ, Ngành địa phương triển khai và thực hiện Nghị quyết này như thế nào để thực sự Nghị quyết 57 là bệ phóng vững chắc cho các tài năng của Việt Nam được bay cao và cống hiến cho đất nước?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Nghị quyết 57 ra đời đã khẳng định mạnh mẽ vai trò của tài năng như một nguồn lực then chốt cho sự phát triển quốc gia. Tuy nhiên, để biến Nghị quyết thực sự trở thành bệ phóng vững chắc cho các tài năng của đất nước, các Bộ, Ngành và địa phương cần triển khai những hành động cụ thể và đồng bộ trên một số khía cạnh quan trọng.

Thứ nhất là xây dựng môi trường thuận lợi để phát hiện và nuôi dưỡng tài năng. Các Bộ, Ngành và địa phương cần tập trung xây dựng hệ thống giáo dục chất lượng cao, khuyến khích các chương trình đào tạo tiên tiến, đặc biệt trong các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và năng lượng tái tạo. Đồng thời, cần thiết lập các cơ chế phát hiện sớm và hỗ trợ tài năng từ giai đoạn học đường, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nguồn nhân lực ưu tú.

Thứ hai là tạo cơ hội phát triển và môi trường làm việc đẳng cấp quốc tế. Để các tài năng có thể phát huy hết khả năng, cần xây dựng các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm và môi trường làm việc hiện đại ngang tầm khu vực và quốc tế. Các Bộ, Ngành cần thúc đẩy các chương trình hợp tác quốc tế, trao đổi chuyên gia và mở rộng cơ hội tiếp cận tri thức toàn cầu, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu trong việc thu hút và sử dụng tài năng.

Thứ ba là khuyến khích sáng tạo và bảo vệ quyền lợi của tài năng. Việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đảm bảo lợi ích chính đáng cho các cá nhân đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là điều cần thiết. Đồng thời, các chính sách khuyến khích tinh thần sáng tạo và công nhận những đóng góp của tài năng sẽ tạo động lực mạnh mẽ để họ cống hiến lâu dài.

Thứ tư là xây dựng các cơ chế thu hút và giữ chân nhân tài. Các địa phương cần phát huy vai trò chủ động trong việc thu hút nhân tài, đặc biệt thông qua các chính sách ưu đãi về thu nhập, điều kiện làm việc và cơ hội phát triển nghề nghiệp. Việc tạo dựng môi trường làm việc thân thiện, minh bạch và hiệu quả sẽ giúp giữ chân tài năng, đồng thời thu hút thêm nguồn lực chất lượng cao từ khắp nơi trên thế giới.

Cuối cùng là lan tỏa tinh thần tôn vinh tài năng trong xã hội. Các Bộ, Ngành và địa phương cần phát động các phong trào tôn vinh, trao giải và ghi nhận những cá nhân xuất sắc trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việc này không chỉ khích lệ tinh thần cống hiến mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ tiếp tục nỗ lực và vươn lên.

Nghị quyết 57 chỉ thực sự trở thành bệ phóng cho các tài năng Việt Nam khi có sự vào cuộc mạnh mẽ, đồng bộ và quyết tâm cao từ các Bộ, Ngành và địa phương. Đây là cơ hội để chúng ta khai thác và phát huy nguồn lực con người – tài sản quý giá nhất của đất nước – nhằm tạo nên những bước phát triển đột phá trong tương lai.

PV: Trong Nghị quyết 57 có phần đã nêu rõ “Cho phép thí điểm các vấn đề mới từ thực tiễn, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và thời gian trễ trong nghiên cứu khoa học. Các doanh nghiệp sẽ được tạo điều kiện thử nghiệm công nghệ mới dưới sự giám sát của Nhà nước, đồng thời được miễn trừ trách nhiệm với những thiệt hại kinh tế do yếu tố khách quan khi thử nghiệm mô hình kinh doanh hoặc công nghệ mới” Tiến sĩ có ý kiến ra sao về nội dung này trong Nghị quyết?

TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Nội dung này trong Nghị quyết 57 thể hiện một tư duy tiến bộ và táo bạo trong việc thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Việc cho phép thí điểm các vấn đề mới, chấp nhận rủi ro, hỗ trợ đầu tư mạo hiểm và miễn trừ trách nhiệm đối với những thiệt hại kinh tế do yếu tố khách quan khi thử nghiệm công nghệ hoặc mô hình kinh doanh mới là một bước đi quan trọng để khuyến khích sáng tạo và đẩy nhanh quá trình ứng dụng khoa học công nghệ vào thực tiễn.

Chính sách này tạo ra một môi trường khuyến khích sáng tạo và thử nghiệm, nơi mà doanh nghiệp có thể mạnh dạn đầu tư vào các công nghệ mới mà không lo ngại về rủi ro quá mức. Điều này rất cần thiết vì không phải mọi thử nghiệm đều thành công ngay lập tức, nhưng chính tinh thần sẵn sàng thử nghiệm là nền tảng để tạo nên những đột phá lớn. Việc chấp nhận thời gian trễ trong nghiên cứu khoa học và hỗ trợ đầu tư mạo hiểm cũng giúp xây dựng một nền tảng dài hạn cho đổi mới sáng tạo, thay vì tập trung vào lợi ích ngắn hạn.

Đồng thời, chính sách thử nghiệm công nghệ mới dưới sự giám sát của Nhà nước thúc đẩy hợp tác giữa khu vực công và tư. Nhà nước đóng vai trò định hướng và bảo vệ lợi ích công cộng, trong khi doanh nghiệp đóng góp nguồn lực và sự sáng tạo. Đây là cách tiếp cận hiệu quả để tối ưu hóa cả nguồn lực nhà nước và tư nhân, đảm bảo rằng các công nghệ mới không chỉ được thử nghiệm mà còn được áp dụng vào thực tiễn một cách an toàn và hiệu quả.

Ngoài ra, chính sách này còn là một bước đi quan trọng trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Các cơ chế miễn trừ trách nhiệm, hỗ trợ đầu tư mạo hiểm và thúc đẩy thử nghiệm sẽ thu hút sự tham gia của doanh nghiệp, viện nghiên cứu và quỹ đầu tư. Điều này tạo nên một mạng lưới hợp tác chặt chẽ và đồng bộ, giúp tối ưu hóa nguồn lực xã hội và thúc đẩy sự phát triển toàn diện.

Để chính sách này phát huy tối đa hiệu quả, cần có cơ chế giám sát linh hoạt và hiệu quả nhằm đảm bảo quá trình thử nghiệm công nghệ được kiểm soát tốt. Quy định rõ ràng về các trường hợp miễn trừ trách nhiệm là cần thiết để tránh lạm dụng, đồng thời tạo niềm tin cho doanh nghiệp. Nhà nước cũng cần thúc đẩy các quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia vào các dự án tiềm năng, tạo dòng vốn bền vững cho đổi mới sáng tạo.

Nghị quyết 57, với nội dung này, không chỉ mở ra một hành lang pháp lý cởi mở, mà còn thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo mạnh mẽ. Đây là bước đột phá cần thiết để Việt Nam khai phá tiềm năng khoa học công nghệ, từ đó khẳng định vị thế trong kỷ nguyên công nghệ toàn cầu.

-  Xin trân trọng cảm ơn Tiến sĩ./.