Áp dụng trí tuệ nhân tạo và nhiều giải pháp đồng bộ vào phân tích, quản lý hóa đơn điện tử

Nhận diện các hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp

Người nộp thuế đăng ký tạm ngừng, khôi phục tmj ngừng nhiều lần. Người nộp thuế liên tục thay đổi thông tin đăng ký thuế làm thay đổi co quan quản lý thuế trực tiếp nhiều lần kể từ lần thành lạp đầu tiên. Doanh nghiệp không hoạt động tại địa chỉ đăng ký; giả mạo hồ sơ đăng ký doanh nghiệp …là một trong rất nhiều hành vi dẫn dến việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp mà cơ quan thuế và cơ quan công an đã phát hiện, xử lý nhiều trường hợp vi phạm pháp luật về hành vi mua bán hóa đơn trái phép, với mục đích khấu trừ thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào, giảm nghĩa vụ thuế, hợp thức hóa cho hàng hóa trôi nổi. Hành vi trái pháp luật này không chỉ gây thất thu cho ngân sách nhà nước, mà còn ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh, tạo sự không công bằng giữa các doanh nghiệp (DN). Trước thực trạng này, Chính phủ, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, các cơ quan chức năng đã và đang đẩy mạnh các giải pháp rà soát, công bố thông tin các DN rủi ro cao về hóa đơn và xử lý hình sự đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật. Trong đó, giải pháp về công nghệ được ngành Thuế đưa lên hàng đầu trong các giải pháp thực hiện.

Ngày 11/4/2023 Tổng cục Thuế yêu cầu các cục thuế rà soát các thông tin có nội dung rao bán hóa đơn điện tử không hợp pháp tại các nền tảng không gian mạng như Facebook, website, Zalo...Trên cơ sở đó, thu thập thông tin của các tổ chức, cá nhân thực hiện hành vi bán trái phép hóa đơn điện tử tại địa bàn quản lý để truy xuất nguồn gốc của hóa đơn điện tử rao bán (tên, mã số thuế, địa chỉ, điện thoại...).Trường hợp phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về thuế, về hóa đơn thì kịp thời xử lý hoặc củng cố hồ sơ, chuyển cơ quan công an để xử lý theo quy định. Ngoài ra, trên cơ sở bộ chỉ số tiêu chí đánh giá, các cục thuế sẽ lập danh sách người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro và rà soát, đối chiếu với thực tế quản lý thuế tại địa phương qua những dấu hiệu như: nộp thuế thấp hơn nhiều lần so với mức trung bình ngành nghề kinh doanh, tăng đột biến về doanh thu, không có tài sản, sử dụng số lượng lớn hóa đơn... để đưa vào danh sách phải thực hiện giám sát trọng điểm. Qua kiểm tra tại cơ quan thuế mà người nộp thuế không giải trình, chứng minh được số thuế đã khai là đúng thì tổ chức thanh tra, kiểm tra đột xuất tại trụ sở người nộp thuế theo chuyên đề chống gian lận về hóa đơn.Trong quá trình giám sát trọng điểm, thanh tra, kiểm tra, nếu xác định người nộp thuế không phát sinh vi phạm thì đưa ra khỏi danh sách giám sát trọng điểm. Trường hợp phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về thuế, về hóa đơn thì các cục thuế sẽ xử lý hoặc củng cố hồ sơ, chuyển cơ quan công an để xử lý theo quy định, đồng thời thông báo đến cơ quan thuế liên quan và tiến hành nhập toàn bộ thông tin lên ứng dụng xác minh hóa đơn.

Tiếp đó, ngày 4/7/2023, theo người đứng đầu Bộ Tài chính cho biết, hệ thống hóa đơn điện tử sẽ lưu vết toàn bộ dữ liệu của người mua, người bán. Vì vậy, hành vi mua, bán hóa đơn không hợp pháp sẽ bị phát hiện và xử lý theo quy định của pháp luật. Theo đó, người nộp thuế có nhiều dấu hiệu nghi ngờ gian lận trong sử dụng hóa đơn cũng được cơ quan chức năng đưa vào diện kiểm tra, thanh tra. Cùng với đó là tăng cường công tác đối chiếu thông tin giữa dữ liệu người nộp thuế tại hồ sơ khai thuế và dữ liệu HĐĐT đã khởi tạo để đưa ra danh sách người nộp thuế có sự sai lệch giữa hồ sơ và dữ liệu, đảm bảo khai đúng, đủ, không trì hoãn thời gian nộp thuế.

Áp dụng trí tuệ nhân tạo vào phân tích, quản lý hóa đơn

Bên cạnh các giải pháp này, cơ quan thuế cũng đã thực hiện các chức năng kiểm soát thông tin HĐĐT, kiểm tra các dấu hiệu cảnh báo sớm giúp đưa ra các trường hợp cần giám sát, kiểm tra thường xuyên. Tiến tới phòng ngừa từ sớm, từ xa việc xuất khống HĐĐT, sẽ có cảnh báo tới người nộp thuế về sự bất thường hoặc đột biến so với hoạt động kinh doanh thông thường, trong việc sử dụng hóa đơn ngay khi người nộp thuế thực hiện xuất hóa đơn. Việc này sẽ được thực hiện theo ngày để ngăn chặn cảnh báo việc xuất hóa đơn của người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro. Ngành Thuế cũng đang nghiên cứu, áp dụng công nghệ xử lý dữ liệu lớn, công nghệ trí tuệ nhân tạo vào thực hiện phân tích dữ liệu HĐĐT với các nội dung xử lý ngôn ngữ tự nhiên, học máy, thống kê nhận biết tên hàng hóa, dịch vụ; xác định giá trị hàng hóa bất thường; xác định chuỗi mua bán giữa các DN giúp Ttung tâm phân tích dữ liệu HĐĐT có thể phát hiện ra những trường hợp gian lận, nghi ngờ mua bán hóa đơn với xâu chuỗi nhiều DN tham gia.

Được biết, cơ quan thuế đang tích cực rà soát đối với các cá nhân, tổ chức có mua hóa đơn để kê khai khấu trừ thuế GTGT, hoàn thuế, hợp thức hóa hàng hóa trôi nổi, giảm chi phí tính thuế TNDN… nhằm thực hiện xử lý nghiêm minh, kịp thời theo quy định của pháp luật. Đồng thời tuyên truyền, phổ biến đến người dân, DN trong việc sử dụng hóa đơn không hợp pháp để hợp thức kê khai thuế sẽ bị phạt về hành vi trốn thuế và truy cứu trách nhiệm hình sự. Đối với hành vi bán hóa đơn sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Bộ luật Hình sự.

Kiến nghị sửa đổi về chính sách để phù hợp với tình hình quản lý thuế hiện đại

Để chủ động đưa ra các giải pháp ngăn chặn, phòng chống gian lận về HĐĐT, Tổng cục Thuế đề xuất Bộ Tài chính tiếp tục kiến nghị sửa đổi nghị định về đăng ký kinh doanh, Luật DN phải có quy định theo hướng: người đại diện pháp luật phải được xác thực với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an. Để khắc phục tình trạng sử dụng các giấy tờ giả để thành lập DN, hoặc thuê thành lập DN để bán hóa đơn, Bộ Tài chính cũng đang kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu sử dụng các công nghệ xác thực định danh cá nhân, DN để kiểm tra thông tin đại diện pháp luật của các DN khi cấp phép đăng ký DN. Trong đó, tạm thời chưa cấp phép giấy chứng nhận thành lập DN mới và đưa ra các thông tin cảnh báo rủi ro, có biện pháp ngăn chặn. Cùng với các giải pháp nêu trên, Tổng cục Thuế đã triển khai Trung tâm Cơ sở dữ liệu HĐĐT với chức năng phân tích dữ liệu HĐĐT, phục vụ cho công tác quản lý rủi ro. Lãnh đạo Tổng cục Thuế cho biết, hệ thống sẽ giúp các cán bộ ngành Thuế có công cụ, nguồn dữ liệu để tập trung thực hiện rà soát, phân tích, phát hiện các dấu hiệu rủi ro trong việc phát hành, sử dụng hóa đơn.