Biến động từ dòng vốn ngoại ảnh hưởng tới việc nâng hạng thị trường chứng khoán

Tại Hội thảo khoa học Giải pháp nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam vào sáng ngày 16/4, tham luận của Đại diện Ban Phát triển thị trường tài chính, Viện Chiến lược và chính sách tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, trường hợp thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng bởi MSCI, FTSE sẽ có nhiều kỳ vọng dòng vốn đầu tư nước ngoài qua các quỹ mở, quỹ ETF chảy mạnh vào thị trường Việt.

Theo Bloomberg, tính đến cuối quý I/2023, các thị trường chứng khoán mới nổi theo xếp hạng của MSCI và FTSE ghi nhận sự đầu tư của 470 Quỹ với tổng quy mô 890 tỷ USD bao gồm 155 Quỹ ETF (quy mô 338 tỷ USD) và 315 Quỹ mở (quy mô 552 tỷ USD). Riêng khu vực ASEAN ghi nhận dòng vốn đầu tư lớn từ các quỹ này.

Cụ thể, tại Philippines, tham chiếu theo bộ tiêu chí của FTSE cho thấy có 34 quỹ đầu tư với tổng quy mô 1,5 tỷ USD, theo tiêu chí của MSCI là 185 quỹ với tổng quy mô 2,1 tỷ USD. Tại Malaysia, con số này 42 quỹ với tổng quy mô 3,5 tỷ USD theo tiêu chí của FTSE và 196 quỹ với quy mô 4,8 tỷ USD theo tiêu chí của MSCI.

Ngân hàng Thế giới cho biết, trong trường hợp thị trường chứng khoán Việt Nam được MSCI và FTSE Russell nâng hạng lên thị trường mới nổi, sẽ có khả năng thu hút 25 tỷ USD vốn đầu tư đến từ các nhà đầu tư quốc tế cho tới năm 2030, trong đó có một số điều kiện quan trọng.

Tuy nhiên, việc nâng hạng thị trường cũng có những tác động tiêu cực. Đơn cử như việc thị trường có thể đối mặt với nguy cơ suy giảm mạnh khi các nhà đầu tư nước ngoài bán ròng. Việc rút vốn từ khối ngoại trong nhiều trường hợp không phải từ nguyên nhân nội tại của thị trường mà chịu ảnh hưởng từ sự biến động của thị trường quốc tế. 

Giai đoạn 2022-2023, dòng vốn ngoại rút khỏi các thị trường cận biên, bao gồm cả Việt Nam để chảy ngược về Mỹ khi lãi suất tại Mỹ được Fed tăng cao. Thực tế, vốn ngoại chỉ chiếm tỷ trọng không lớn tại thị trường Việt Nam, nhưng tính dẫn dắt của dòng vốn này lại thể hiện rất rõ nét. 

Đơn cử, từ tháng 10/2022-1/2023, khối ngoại mua ròng trên thị trường Việt Nam sau nhịp giảm mạnh của chỉ số VnIndex và có thêm một số thông tin hỗ trợ như giá USD giảm, Trung Quốc mở cửa sau thời gian thực hiện chính sách “Zero-Covid”, thị trường chứng khoán Việt Nam đã tăng mạnh và đạt đỉnh.

Tuy nhiên, từ giữa tháng 2/2023, khối ngoại đảo chiều bán ròng, kéo theo sự sụt giảm mạnh của thị trường chứng khoán từ cuối quý I/2023. Vì vậy, việc dòng vốn ngoại rút mạnh khỏi thị trường gây ra tâm lý tiêu cực, tạo hiệu ứng bán ra mạnh khiến thị trường giảm ở mức khó kiểm soát.

Theo bài học từ một số quốc gia, có thể thấy việc nâng hạng thị trường không phải lúc nào cũng đem đến tác động tích cực. Năm 2001, thị trường chứng khoán Hy Lạp được nâng hạng lên thị trường phát triển, bất chấp bong bóng mới đổ vỡ trước đó vài năm. Hai năm sau khi nâng hạng, chứng khoán nước này giảm khoảng 45%, trong khi giá trị giao dịch bình quân giảm 17%.

Vì vậy, đại diện Ban Phát triển thị trường tài chính, Viện Chiến lược và chính sách tài chính đã khuyến nghị một số điều sau: Cần thường xuyên theo dõi, đánh giá nguy cơ tăng trưởng nóng, nguy cơ đảo chiều dòng vốn trên thị trường chứng khoán để đưa ra kịch bản ứng phó kịp thời. Theo dõi các dòng tiền trên thị trường, gồm: dòng tiền từ các nhà đầu tư cá nhân, dòng tiền từ khối ngoại, dòng tiền tín dụng, các kênh huy động vốn của công ty chứng khoán.

Bên cạnh đó, cần nâng cao khả năng chống chịu của thị trường trước các cú sốc bên ngoài: Bài học từ các thị trường Châu Á như Trung Quốc, Singapore, Thái Lan… cho thấy việc nâng cao sức chống chịu của thị trường Việt, định hướng chung là điều cần thiết để phát triển thị trường chứng khoán theo chiều sâu, tăng năng lực chống chịu với những cú sốc bên ngoài; Chú trọng vào năng lực quản lý, giám sát, an toàn, ổn định hệ thống tài chính và thị trường; Sử dụng các công cụ, hình thức thanh tra, giám sát hiện đại; Thực thi chế tài nghiêm ngặt với những vi phạm trên thị trường.

Các tổ chức trung gian chứng khoán cần được tái cơ cấu toàn diện để nâng cao chất lượng hoạt động, đảm bảo đáp ứng yêu cầu thị trường sau khi nâng hạng và đảm bảo tính an toàn cho hệ thống, ổn định tài chính, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

Ngoài ra, cần lành mạnh hóa và nâng cao năng lực tài chính bằng những việc tích cực, chủ động triển khai đồng bộ những giải pháp kiểm soát chất lượng hoạt động, cải thiện chất lượng nguồn vốn. Tăng cường các biện pháp đảm bảo an toàn cho hoạt động của thị trường chứng khoán, đơn cử như nâng cao chuẩn mực an toàn nhằm tăng cường khả năng chống chịu những bất ổn, khủng hoảng của hệ thống tài chính toàn cầu.

Mở rộng phạm vi giám sát, kiểm soát toàn bộ giao dịch chứng khoán. Đặt tiêu chuẩn để nhận dạng định chế tài chính có rủi ro hệ thống (SIFIs) và những phương thức mới nhằm giám sát, giảm rủi ro của các chế định này. Nâng cao hiệu quả công tác giám sát với 3 nội dung trọng điểm: Giám sát rủi ro hệ thống, đẩy mạnh sự phối hợp giữa các cơ quan hoạch định chính sách và cơ quan giám sát; Phối hợp, đồng bộ hóa giám sát cẩn trọng vĩ mô; Giám sát cẩn trọng vĩ mô./.