Chuyên gia World Bank: Cải cách cơ cấu đóng vai trò thiết yếu để duy trì triển vọng tăng trưởng trong dài hạn

Chuyên gia của World Bank (WB) cho biết, chất lượng tài sản của nền kinh tế xấu đi trong năm 2023, bất chấp việc cơ quan quản lý cho phép triển khai lại biện pháp tạm hoãn trả nợ. 

Ghi nhận, tỷ lệ nợ xấu trên bảng cân đối kế toán (NPL) ở các ngân hàng thương mại tăng lên 4,5% vào hồi tháng 12/2023, từ mức 1,9% vào thời điểm cuối năm 2022 kể cả khi nhà điều hành cho phép áp dụng các biện pháp tạm hoãn trả nợ vào hồi tháng 4/2023 (Thông tư số 02/2023). Trong đó thì có tổng cộng 171,0 nghìn tỷ đồng cho vay được cơ cấu lại vào hồi tháng 12/2023, tương tương với 1,3% tổng dư nợ tín dụng. 

Báo cáo của World Bank nêu rõ: “Tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng tăng không đi kèm với việc tăng tỷ lệ trích lập dự phòng cho vay của các ngân hàng thương mại đã dẫn đến tỷ lệ dự phòng tổn thất cho vay giảm đáng kể xuống mức trung bình 95% trong quý IV/2023, từ mức 123% vào thời điểm cuối năm 2022. Và mức trích lập dự phòng giữa các ngân hàng là rất khác nhau, từ mức 7% đến 230%, với một số ngân hàng có dự phòng nhỏ không đáng kể để có thể đủ bù lỗ dành cho các khoản nợ xấu”. 

Các chuyên gia cho biết, việc trích lập dự phòng rủi ro tín dụng thấp như thế có thể đã cho phép các ngân hàng ghi nhận tỷ lệ an toàn vốn tăng nhẹ lên mức 11,9% vào hồi tháng 12/2023. Việc cấp thiết vẫn là kiểm soát rủi ro hệ thống tài chính.

Đối với chính sách tiền tệ, World Bank đánh giá dư địa để có thể tiếp tục cắt giảm mức lãi suất đã trở nên có phần hạn chế hơn bởi chênh lệch lãi suất giữa thị trường trong nước và quốc tế cũng như do áp lực có thể gây ra đối với tỷ giá. Và tiếp đà cải cách trong thời gian vừa qua, những bước nhằm mục đích giảm nhẹ nguy cơ dễ tổn thương và rủi ro trong khu vực tài chính vẫn hết sức cấp thiết trong thời gian sắp tới.

Cũng theo đó, các cấp có thẩm quyền của Việt Nam có thể ban hành chính sách nhằm mục đích cải thiện hệ số an toàn vốn của các ngân hàng, đồng thời cũng giúp tăng cường khung thể chế về giám sát an toàn (trong đó có bao gồm nhằm phát hiện, xử lý vấn đề phát sinh trong quan hệ sở hữu chéo giữa ngân hàng cùng các tập đoàn doanh nghiệp), can thiệp sớm, xử lý ngân hàng yếu kém cùng quản lý khủng hoảng. 

Dù rằng Luật các tổ chức tín dụng đã được cải thiện qua sửa đổi gần đây, tuy nhiên các chuyên gia cũng đánh giá vẫn còn bất cập ở một số nội dung, trong đó bao gồm việc giám sát hợp nhất các tập đoàn có ngân hàng cùng các tổ chức tín dụng, thẩm quyền xử lý các ngân hàng yếu kém cùng với phòng vệ rủi ro pháp lý cho các cán bộ giám sát. Và ưu tiên đặt ra đó là cần tăng cường vai trò của Ngân hàng Nhà nước trong các lĩnh vực trên đối với cải cách pháp lý sắp tới về khu vực tài chính, bao gồm qua sửa đổi Luật Ngân hàng Nhà nước. 

Cũng theo các chuyên gia World Bank, cải cách cơ cấu có vai trò thiết yếu nhằm mục đích duy trì triển vọng tăng trưởng trong dài hạn. Bên cạnh cung cấp các gói hỗ trợ kinh tế trong ngắn hạn, tăng cường quản lý đầu tư công cũng có vai trò quan trọng nhằm mục đích xử lý những thiếu hụt về hạ tầng trong lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải và logistic, hiện nay đang trở thành rào cản ngày càng lớn đối với việc tăng trưởng. 

Ngoài ra, cải cách cơ cấu cũng cần được triển khai nhằm mục đích tăng cường môi trường quản lý Nhà nước trong các dịch vụ trọng yếu (công nghệ thông tin và truyền thông, vận tải, điện lực) để có thể xanh hóa nền kinh tế, phát triển nguồn nhân lực, cải thiện môi trường kinh doanh trong đó bao gồm thông qua hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Cuối năm 2024, thị trường bất động sản sẽ “xoay chiều”

World Bank đưa ra dự báo tăng trưởng kinh tế 2024 ở mức 5,5% dựa trên giá định xuất khẩu các mặt hàng chế tạo tiếp tục hồi phục trong năm 2024 (so với cùng kỳ năm trước tăng 3,5% theo giá so sánh) khi mà nhu cầu trên toàn cầu từng bước được cải thiện. Và thị trường bất động sản cũng được dự báo sẽ xoay chiều vào cuối năm 2024 và trong năm 2025 khi mà tình trạng đóng băng ở thị trường trái phiếu có dấu hiệu được giải tỏa. 

Có thể thấy, trong điều kiện xuất khẩu và thị trường bất động sản từng bước hồi phục, nhu cầu trong nước sẽ theo hướng tăng trở lại khi mà các nhà đầu tư, người tiêu dùng lấy lại lòng tin, dự kiến tổng đầu tư cũng như tiêu dùng tư nhân (theo như mức giá so sánh) sẽ tăng tương ứng với mức 5,5% và 5,0 %. 

Cùng với đó, lạm phát cũng được dự báo sẽ tăng nhẹ từ mức bình quân 3,2% vào năm 2023 lên mức 3,5% trong năm 2024, chủ yếu là bởi giá cả các mặt hàng được Nhà nước quản lý như giáo dục và y tế dự kiến sẽ tăng, đóng góp tương ứng với 6,2% và 5,4% về trọng số dành cho giỏ hàng hóa tính CPI. Chỉ số CPI cũng sẽ giảm còn 3,0% trong năm 2025 và năm 2026 bởi kỳ vọng về giá cả năng lượng cũng như nguyên liệu sẽ ổn định. 

Chính phủ cũng dự kiến tiếp tục duy trì chính sách tài khóa theo hướng tương đối mở rộng trong năm 2024 tuy nhiên sẽ quay lại thắt chặt chính sách tài khóa trong những năm sau đó. 

Cũng trong năm 2024, World Bank dự báo bội chi ngân sách sẽ tăng lên 1,6% GDP do thu ngân sách tiếp tục yếu, còn chi ngân sách dự kiến tăng bởi kế hoạch tăng lương công chức và do những nỗ lực tiếp tục đẩy mạnh đầu tư công. Sau đó là bội chi ngân sách được dự báo giảm còn 1,1% GDP trong năm 2025, 1% GDP trong năm 2026.

Rủi ro cũng như cơ hội đối với triển vọng dự báo trên nhìn chung cũng đang ở thế cân bằng. Tăng trưởng thấp dự kiến ở những nền kinh tế phát triển và Trung Quốc cũng có thể làm giảm đi nhu cầu của nước ngoài đối với những mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam. Hơn thế, căng thẳng địa chính trị cũng như thiên tai có liên quan đến khí hậu gia tăng sẽ làm tăng rủi ro cho Việt Nam. 

Ở trong nước, tốc độ hồi phục của thị trường bất động sản không được như dự báo sẽ có thể ảnh hưởng đến tâm lý của nhà đầu tư cũng như ảnh hưởng đến đầu tư của khu vực tư nhân. Chất lượng tài sản ở trong khu vực tài chính tiếp tục xấu đi bởi thị trường bất động sản suy giảm có thể làm ảnh hưởng xấu đến triển vọng tăng trưởng khi mà vốn dự phòng, đặc biệt là của một số ngân hàng thương mại nhà nước lớn đang tương đối mỏng. 

Nếu như nhìn theo hướng tích cực, tăng trưởng toàn cầu cao hơn dự kiến cũng sẽ giúp cho xuất khẩu của Việt Nam hồi phục mạnh hơn so với dự kiến. 

World Bank đưa ra khuyến nghị, hỗ trợ chính sách nên được tiếp tục để có thể thúc đẩy hồi phục. Tiếp tục duy trì những nỗ lực nhằm mục đích đẩy nhanh tốc độ giải ngân đầu tư công sẽ hỗ trợ cho tổng cầu trong thời gian ngắn hạn, đồng thời cũng giúp thu hẹp khoảng cách thiếu hụt về hạ tầng đang phát sinh./.