Cơ hội và thách thức trong giảm phát thải carbon trong sản xuất thép

Nhu cầu về các sản phẩm carbon thấp đang tăng

Sản xuất thép trên toàn thế giới tạo ra tối thiểu là 7% lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Dấu chân carbon của nó chạm tới hầu hết các ngành công nghiệp.

Thép là một trong những vật liệu được sử dụng nhiều nhất trên thế giới và là thành phần trung tâm của nền kinh tế toàn cầu, do đó thép trở thành ưu tiên toàn cầu trong việc giảm phát thải carbon. Việc khử carbon trong các lĩnh vực khó có thể cắt giảm như thép đòi hỏi phải áp dụng nhiều công cụ, công nghệ và huy động đầu tư, qua đó giảm lượng khí thải carbon trong sản phẩm.

Ông Chu Hoàng Đức Anh- đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) tại Hội thảo với đề tài “Phát triển công nghiệp phát thải carbon thấp – Cơ hội và thách thức” diễn ra mới đây đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc giảm thải carbon và ứng phó với biến đổi khí hậu đang trở thành một trong những trọng tâm nhiệm vụ hàng đầu và cấp thiết hiện nay, đặc biệt là ngành thép là một phân khúc quan trọng trong ngành sản xuất công nghiệp, có tỷ trọng phát thải khí nhà kính lớn.

Theo Báo cáo chỉ số phát triển thế giới của World Bank (2020), Việt Nam có tốc độ phát thải nhanh nhất khu vực Đông Nam Á với cường độ carbon đạt 502,1 triệu tấn CO2 quy đổi vào năm 2020 và 888,8 triệu tấn CO2 vào năm 2030 (tăng 51% so với giai đoạn 2004 - 2014). Tốc độ gia tăng phát thải khí nhà kính của Việt Nam đã cao hơn rất nhiều so với các quốc gia khác trong khu vực, như: Malaysia, Indonesia, Trung Quốc – nơi được coi là có tốc độ tăng trưởng phát thải nhanh nhất thế giới.

Ông Ngô Đức Thanh – Đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương cho biết, nền kinh tế thế giới đang chuyển đổi theo hướng tăng trưởng sạch hơn và ít sử dụng carbon hơn. Nhu cầu về các sản phẩm carbon thấp dự kiến sẽ tăng ở mức 11%/năm, giai đoạn 2020 - 2050, và có thể tăng tốc khi thế giới bước vào mô hình không carbon.

“Việt Nam đang trong quá trình tái cơ cấu nền kinh tế và hướng tới phát triển bền vững, việc giảm phát thải CO2 là trách nhiệm chung của toàn xã hội, góp phần bảo vệ môi trường, đảm bảo sự phát triển bền vững cho thế hệ tương lai. Vì vậy nghiên cứu và phát triển công nghiệp phát thải carbon thấp chính là con đường phù hợp với lộ trình tăng trưởng xanh” – ông Thanh khẳng định.

Theo ước tính đến năm 2030, lượng phát thải khí nhà kính trong quá trình công nghiệp chiếm 14,8% tổng lượng phát thải khí nhà kính và là một trong 4 lĩnh vực phát thải khí nhà kính chủ yếu tại Việt Nam. Tính riêng cho năm 2014, IP phát thải 38,6 triệu tấn CO2tđ, chiếm 12% trong tổng lượng phát thải của quốc gia, các phân ngành chịu trách nhiệm chính cho phát thải khí nhà kính từ IPPU hiện nay là: sản xuất vật liệu xây dựng (sản xuất xi măng và sản xuất vôi) chiếm 91.16%; sản xuất amoniac (4.50%) và sản xuất sắt thép (4,34%).

Đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương  cho rằng, cần giảm thiểu tối đa việc tiêu thụ tài nguyên và nhiên liệu bằng việc hiện đại hóa công nghệ, tái chế và quay vòng sản phẩm, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu tối đa chất thải ra môi trường; giảm thiểu phát thải khí nhà kính và ô nhiễm môi trường, cần áp dụng các công nghệ carbon thấp, tiết kiệm năng lượng, tăng cường việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo.

Cơ hội và thách thức trong giảm thải carbon tại Việt Nam

Bà Cécile Seguineaud, nhà phân tích chính sách công nghiệp, Chương trình Huy động đầu tư và tài chính cho năng lượng sạch, OECD, nhấn mạnh rằng cần đầu tư nhiều vào công nghệ carbon thấp để điều chỉnh tăng trưởng ngành công nghiệp cho phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của các quốc gia. Bà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hỗ trợ các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển trong việc thiết kế các giải pháp tài chính và cải thiện các điều kiện khung giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi của ngành thép. Bà Jennifer Pham, Cố vấn khu vực về Chuỗi giá trị bền vững, Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam, trình bày về Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU nhằm giải quyết nguy cơ rò rỉ carbon, tạo sân chơi bình đẳng cho các nhà sản xuất thép và khuyến khích các ngành công nghiệp trên toàn cầu giảm phát thải carbon và nắm bắt các công nghệ xanh hơn.

Trao đổi về những cơ hội cơ hội giúp Việt Nam đạt phát triển công nghiệp phát thải carbon thấp, ông Thanh thông tin, về mặt thể chế, chính sách, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp quy liên quan đến sản xuất sạch hơn nhằm bảo vệ môi trường và hướng tới tăng trưởng xanh trong lĩnh vực công nghiệp. Chủ trương nhất quán của Đảng, Nhà nước với quyết tâm thực hiện cam kết về mục tiêu Việt Nam đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đồng thời việc tham gia các cam kết toàn cầu về biến đổi khí hậu tạo điều kiện cho Việt Nam có thể tiếp cận các nguồn lực về tài chính và công nghệ hiện đại từ các quốc gia phát triển.

Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn nhiều thách thức với mục tiêu này như: mô hình tiêu dùng và sản xuất của Việt Nam còn thâm dụng năng lượng cao và tạo nhiều chất thải không được tái chế – tái sử dụng; nền kinh tế Việt Nam có cường độ sử dụng điện cao, hơn cả Trung Quốc và cao gấp đôi Thái Lan; năng lực về vốn, phát triển công nghệ và sản xuất thiết bị (nghiên cứu, sản xuất và chuyển giao công nghệ ngành công nghiệp môi trường, giảm phát thải, thu giữ CO2; hiệu quả và tiến độ triển khai sản xuất sạch hơn tại nhiều doanh nghiệp vẫn còn hạn chế); thiếu các chính sách hỗ trợ cụ thể nhằm tạo động lực cho các doanh nghiệp tham gia và chuyển đổi sang sản xuất các sản phẩm, hàng hóa carbon thấp, hàng hóa ngành công nghiệp môi trường; nhận thức, nguồn nhân lực và năng lực của các doanh nghiệp công nghiệp còn yếu (sử dụng tiết kiệm và hiệu quả tài nguyên và áp dụng sản xuất sạch hơn, đổi mới công nghệ…); các quy định về phát triển bền vững, giảm phát thải CO2 của EU và các nước: thỏa thuận Xanh Châu Âu (EGD), CBAM,…

Vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, trong thời gian tới cần có chính sách thu hút đầu tư phát triển công nghệ, thiết bị ngành công nghiệp môi trường, giảm phát thải carbon. Hạn chế thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp thâm dụng năng lượng. Áp dụng, phát triển mô hình KTTH, sinh thái trong các khu/cụm công nghiệp.

Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến đến các doanh nghiệp, có giải pháp chia sẻ và đồng hành cùng doanh nghiệp. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ./.