Lụa Vạn Phúc và câu chuyện bảo vệ thương hiệu

Lụa Vạn Phúc từng được nhiều người ưa chuộng, được chọn làm vật phẩm tiến vua và dùng để may trang phục trong triều đình nhà Nguyễn. Thời Pháp thuộc, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc đã có hàng chục nghệ nhân được người Pháp tôn vinh đến nay vẫn còn lưu danh tại làng. Sản phẩm lụa Vạn Phúc cũng thuộc loại mặt hàng tinh xảo ở Đông Dương, được mang đi giới thiệu tại nhiều hội chợ tổ chức tại Pháp trong thập niên 1930… Ngay từ năm 1931, lụa Vạn Phúc đã được giới thiệu tại các hội chợ ở Pháp và được người Pháp đánh giá là loại sản phẩm “Đệ nhất tinh xảo” của vùng Đông Dương. Từ năm 1958 đến 1988, sản phẩm lụa Vạn Phúc hầu hết được xuất sang các nước Đông Âu và sau này mở rộng tới nhiều quốc gia trên thế giới.

Máy móc hiên nay đã thay cho các khung dệt lụa theo kiểu truyền thống

Hiện nay cả làng Vạn Phúc có 164 hộ với 265 máy dệt đang hoạt động. Trong đó, có 34 gia đình nghệ nhân và thợ giỏi có trình độ dệt lụa tinh xảo vẫn sản xuất và tiêu thụ ổn định. Lụa Vạn Phúc nổi tiếng trong nước và quốc tế bởi vẻ đẹp đặc biệt với rất nhiều mẫu: Gấm, vóc, vân, the, lĩnh, sa, đũi… Trong đó, nổi tiếng nhất là lụa vân với hàng chục mẫu khác nhau – đây là loại lụa mà hoa văn được dệt nổi và chìm trên mặt lụa mượt, có đặc điểm ấm vào mùa đông, mát vào mùa hè. Các sản phẩm lụa Vạn Phúc được dệt từ 100% tơ tằm và lụa tơ tằm pha tơ bóng tùy theo tỷ lệ mà có giá thành cao – thấp khác nhau, tỷ lệ tơ tằm càng nhiều thì giá càng cao. Ngoài ra, còn theo độ “kỹ”, “độc”, lạ… của sản phẩm. Do phải qua nhiều công đoạn dệt thủ công, nên giá thành mỗi mét vải lụa Vạn Phúc cũng khá cao, từ 400 nghìn đồng đến 1 triệu đồng/mét.

Lụa Vạn Phúc đa dạng về mẫu mã và màu sắc.

Do giá trị mang lại từ thương hiệu lụa Vạn Phúc là rất lớn nên đã có một thời những sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ đã đóng giả uy tín thương hiệu lụa Vạn Phúc để bán ra thị trường, gây tổn hại không nhỏ đến uy tín của lụa Vạn Phúc. Vụ bê bối mang tên “ Khải Silk” là một ví dụ điển hình cho việc xâm phạm quyền sở hữu thương hiệu, sở hữu trí tuệ của làng nghề thủ công truyền thống nổi tiếng này.”Cơn bão” Khaisilk bán lụa Trung Quốc với mác Việt đã khiến nhiều khách hàng băn khoăn trước khi định tìm mua các sản phẩm có thương hiệu nổi tiếng của làng nghề dệt lụa Vạn Phúc. Có thể nói vụ việc gian lận thương mại của Khaisilk là lời cảnh tỉnh cho các làng nghề, nghệ nhân trong việc bảo đảm chất lượng và bảo vệ thương hiệu sản phẩm làng nghề hiện nay.

Để bảo vệ giá trị thương hiệu lụa Vạn Phúc, đồng thời cũng là để giữu gìn và phát triển một sản phẩm làng nghề truyền thống do ông cha để lại, chính quyền và nhân dân Vạn phúc đã có nhiều biện pháp để bảo vệ uy tín sản phẩm làng nghề của mình. Ngay từ năm 2004, thương hiệu lụa Vạn Phúc đã được đăng ký bản quyền với Cục Sở hữu trí tuệ. Bên cạnh đó, Hiệp hội Làng nghề của phường và chính quyền địa phương thường xuyên vận động, khuyến cáo các hộ kinh doanh lụa phải công khai, minh bạch rõ nguồn gốc, xuất xứ và giá cả của từng loại sản phẩm để khách hàng dễ dàng lựa chọn sản phẩm theo nhu cầu, thị hiếu…Hiện nay tất các các sản phẩm lụa Vạn Phúc với thương hiệu chung là “ lụa Hà Đông” đã được các hộ sản xuất đồng loạt dệt nổi tại phần mép biên của sản phẩm như một biện pháp để khẳng định thương hiệu, đảm bảo đúng xuất xứ nguồn gốc của sản phẩm lụa Vạn Phúc.

Chỉ dẫn thương hiệu “ Lụa Hà Đông” được dệt trực tiếp vào sản phẩm.

Tuy nhiên, cũng như mọi làng nghề truyền thống khác, làng nghề Vạn Phúc hiện nay cũng đang đứng trước những khó khăn rất lớn. Ông Phạm Khắc Hà – Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Vạn Phúc cho biết : “Trong thời kỳ cao điểm, cả làng Vạn Phúc có khoảng 2.000 hộ làm nghề dệt với hơn 1.000 máy; nay chỉ còn 164 hộ với 265 máy dệt. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nghề dệt giảm mạnh, trong đó chủ yếu do sau khủng hoảng, kinh tế thế giới và trong nước phục hồi chậm, đã tác động trực tiếp đến sản xuất của làng nghề. Nguồn nguyên liệu ngày càng khan hiếm và đắt đỏ. Trong khi đó, sản xuất thủ công năng suất thấp đã đẩy giá thành lên cao, sức cạnh tranh kém”.

Để gìn giữ, phát triển của làng nghề để giữ nghề, lụa Vạn Phúc nói riêng và ngành tơ lụa nói chung rất cần sự quan tâm của các cấp, các ngành chức năng hỗ trợ đầu tư xây dựng chuỗi sản xuất hàng hóa: Nuôi tằm – ươm tơ – dệt lụa; đồng thời, có chiến lược giữ các vùng trồng dâu; đầu tư nghiên cứu các giống tằm chất lượng cao; thúc đẩy đổi mới công nghệ, máy móc ươm tơ để tạo ra sản phẩm tơ chất lượng cao hơn để thương hiệu lụa Hà Đông luôn là một dấu ấn, một trải nghiệm thú vị cho mọi khách hàng trong và ngoài nước.

Đinh Khương