Âm nhạc Trịnh Công Sơn: Nghe để ngẫm

Tôi không nhớ chính xác mình bắt đầu nghe nhạc Trịnh từ bao giờ. Chỉ biết rằng khi mới bắt đầu tiếp cận với âm nhạc của ông thì đã bị những giai điệu và ca từ hút lấy. Rồi khi những cuộc tình tuổi trẻ cứ đến rồi đi thì cũng là lúc nhạc Trịnh ở lại trong tâm hồn mình.

Từ Cát bụi, Mưa hồng, Như cánh vạc bay, Nhớ mùa thu Hà Nội… mỗi bài hát đều mang lại những cảm xúc, suy tư và hoài niệm riêng. Âm nhạc của Trịnh Công Sơn là thế, luôn dành cho tất cả mọi người, từ bình dân tới trí thức, từ người đang yêu đến kẻ thất tình, tất cả đều có thể cảm nhận nhạc của ông theo cách của mình.

Đã có lần trong dịp vào Huế, tôi đã cố gắng để đi tìm con đường phượng bay mù không lối vào/ Hàng cây lá xanh gần với nhau… trong Mưa hồng để thử một lần hòa vào xúc cảm của nhạc sĩ. Nhưng đáng tiếc con đường đó tôi đã không tìm được. Để rồi sau khi trở về mới chợt nhận ra, với người nghệ sĩ,con đường nào cũng có những nét riêng, gắn với riêng họ bởi nó gắn với một mối tình, một hoài niệm riêng có.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Nói dông dài vậy để thấy rằng với nhạc của Trịnh Công Sơn, ai cũng có thể thuộc, có thể hát và chiêm nghiệm. Những danh ca như Khánh Ly luôn gắn với tên tuổi của ông và có người còn nhận xét “hát nhạc Trịnh không ai hơn Khánh Ly”. Nhưng sau này cũng có nhiều ca sĩ trẻ đã làm mới dòng nhạc của ông và nhận được nhiều mến mộ.

Đơn giản vì trong nhạc của ông có đủ “chất” lãng mạn, lại dựa trên cái xương sống triết học, nó cũng gắn với khổ đau, yêu thương và hòa giải. Ông từng viết: “Tôi vốn thích triết học và vì thế tôi muốn đưa triết học vào những ca khúc của mình. Một thứ triết học nhẹ nhàng mà ai ai cũng có thể hiểu được”.

Có một bài viết đã lâu, khi bàn về nhạc Trịnh cho rằng trong nhạc của ông có ẩn hiện tư tưởng của Phật Giáo. Điều này cũng rất đúng. Bởi lẽ Trịnh Công Sơn – một Phật tử trong một gia đình theo Phật Giáo, đọc và thuộc kinh Phật từ những ngày thơ ấu, nghe những lời kinh cầu và vùi giấc ngủ sâu những đêm mẹ bệnh. Cơ duyên với Phật đã vô tình kéo vào nhạc của ông những ca từ mang tinh thần và những âm thanh của kinh kệ. Với Trịnh Công Sơn thì “Phật Giáo như một tôn giáo mang nhiều tính hiện sinh nhất.

Bởi vậy, ngay cả đối với tình ca, âm nhạc của ông cũng được thể hiện một cách rất riêng.Tình yêu trong ca từ của nhạc Trịnh mang một vẻ đẹp siêu thực và ngoài cái đẹp của tình yêu người với người, những lời ca bật lên niềm yêu thương với quê hương và đồng loại. Tình yêu với quê hương của ông được bùng lên từ trong khói lửa chiến tranh, trong gian khó, nghèo nàn, trong biệt ly và tăm tối.

Bóng dáng của Phật Giáo còn được Trịnh Công Sơn thể hiện qua nhiều ca khúc, đặc biệt là bài Cát bụi. Ở đây quan niệm về luân hồi được tỏ rõ. Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi / Để một mai tôi về làm cát bụi. Hay Ta thấy em trong tiền kiếp với cọng buồn cỏ khô, trong Rừng xưa đã khép.

Trước khi rời cõi tạm, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã để lại cho đời hơn 600 bản tình ca với nhiều thể loại khác nhau, nhưng chủ yếu là dòng nhạc nhẹ trữ tình lãng mạn.

Nhạc sĩ Hoàng Lương đã từng có nhận xét rất xác đáng về Trịnh Công Sơn và nhạc của ông như thế này: “Mỗi lần hát nhạc Trịnh, mình như tìm thấy mình trong đó. Nghe nhạc Trịnh khiến người ta sống chậm lại, nhân ái hơn, ngẫm nghĩ việc mình làm để sống tốt hơn, có trách nhiệm hơn. Đó là trục thông điệp mà không một nhạc sĩ nào làm được. Chính vì thế trong những quán cà phê, người ta vẫn nghe nhạc Trịnh. Nghe để ngẫm về cuộc đời”.

Khi những ca từ của ông vẫn được cất lên hàng ngày ở trên khắp đất nước này, dù qua một kẻ thất tình hay một người ưu tư, ta vẫn thấy toát lên “chất” Trịnh trong đó.

Nói về Trịnh Công Sơn và nhạc của ông thì còn nhiều điều. Người ta có thể tìm thấy một kho dữ liệu về văn hóa, vốn từ, ngữ pháp, thi ca và cả hội họa ở trong sáng tác của ông. Bởi thế, như ông đã từng viết: “Ðược yêu hay bị từ chối cũng là số phận của đời. Mà đời thì rộng quá không yêu được chốn này thì yêu nơi khác. Còn yêu thì còn sống. Còn được yêu thì còn sống dài lâu”. Chắc chắn, Trịnh Công Sơn và âm nhạc của ông sẽ còn được yêu, yêu mãi tới ngày sau, và như thế ông vẫn sống cùng cuộc đời.

Hoài Thương